در بازآفرینی، هنرمند با الهام گرفتن از اثری کهن و به مدد تخیّل خویش، دست به آفرینش اثری مستقل، تازه و بدیع می‌زند و بنا به سلایق، خواسته‌ها و اهداف خویش، موضوعی را از ژانری به ژانر دیگر تبدیل می‌کند؛ ولی این باز آفرینی‌ها همیشه آشکار نیست. این مقاله با مقایسه تطبیقی میان دو اثرکاملاً متفاوت ادبی، به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا شعر مهتاب نیمایوشیج، باز آفرینی حکایت تمثیلی شبتاب کلیله و...

ادبیات پایداری به معنای خاص، یکی از انواع ادبی است که در ایران عمر کوتاهی دارد و داستان‌ها و رمان‌های زیادی در این نوع نوشته شده که در آن، نویسنده تمثیل و نماد را دستمایه‌ی بیان خود کرده و اثرش را خلق می‌کند. تمثیل شامل چیزی گنگ، ناشناخته و پنهان از ماست که در عصر جدید و در نقد سبک شناسانه‌ی یک اثر به عنوان رمزگان از آن یاد می‌شود و‌ حتی‌ می‌تواند سبک یک نویسنده را دربرگیرد. در سبک‌شناسی لایه‌ا...

طلسم حیرت یکی از مثنوی‏‌هایبدیع عبدالقادر بیدل دهلوی (1133هـ.ق – 1054هـ.ق) است. بیدل ­در این اثر، در قالب مثنوی و فرم روایی خاص و با زبان تمثیلی– رمزی، به رمزگشایی «طلسم حیرتِ انسان» به‏منزله هستیِ جامع می‏پردازد، تا از رهگذر رمزگشایی این طلسم حیرت­آفرین، به گنج ِمخفیّ حق راه یابد. بیدل به شیوه­ای بدیع، به سبک سینمای...

شاعران عارف برای بیان مفاهیم متعالی عرفانی پیوسته از زبان  تمثیلی و نمادین در شعر خود بهره برده اند. تصویر دریا یکی از پربسامدترین تصاویر در مثنوی معنوی و یکی از کلیدواژه های ذهن مولانا است. در مثنوی معنوی واژۀ دریا و متعلقات آن همچون قطره، شبنم، موج، ماهی، گوهر و... بسیار خودنمایی می کند. دریا در تقابل با هر یک از موارد مذکور، مفهوم و معنایی متفاوت می یابد. مولوی این واژه های تمثیلی نمادین را ...

تمثیل، همچون ابزاری تأثیر گذار، همواره در متون ادبی و بویژه عرفانی سبب آفرینش آثاری ارشمند و بدیع است، گاه یک حقیقت تاریخی و کم نمود، مانند دلبستگی سلطان محمود به روی و موی غلام خود، اَیاز موجب آفرینش زیباترین جلوۀ هنری و فکری می‌شود. آنچه که بیش از همه بر غنای این داستان‌ها می‌افزاید، خلّاقیت و هنر آفرینی شاعران عارف مسلک، نظیر عطار و مولوی است که در تشریح اندیشه‌های بلند عرفانی خود، با بیان افس...

 تمثیل جزء اصطلاحاتی است که حوزه‌ی معنایی وسیعی را در بر می‌گیرد، اما در شعر و بلاغت فارسی عمدتاً در سه حوزه‌ی تشبیه، ضرب المثل و روایت‌های داستانی یا آلیگوری به کار رفته است. از طرفی خاستگاه تمثیل را بیشتر در فلسفه و کلام دانسته‌اند تا خود ادبیات؛ از این رو رابطه‌ی آن با متون خرد گرا یک رابطه‌ی مستقیم است. در تاریخ ادبیات فارسی، حکیم ناصر خسرو قبادیانی شاعر قرن پنجم هجری یکی از برجسته‌ترین تولی...

بازتاب تمثیلی و لفظی اسمای الهی در آثار شیخ فریدالدّین عطّار نیشابوری، به ویژه در مثنویّاتش؛ اهمّیت فراوان و جایگاه والایی دارد. پی بردن به چگونگی کاربرد اسمای الهی در آثار این شاعرِ عارف؛ مستلزم آگاهی از نظر وی درباره‌ی توقیفی بودن اسما و صفات خداوند است. مقاله‌ی حاضر، ابتدا دیدگاه عطّار را در این مورد مشخّص ساخته؛ با استناد به داده‌های تحقیق نتیجه می‌گیرد که وی معتقد به عدم توقیفی بودن آن‌هاست. سپس ...

هدف این مقاله بررسی و ارزیابی دیدگاه تفسیری شش مفسر مشهور، با پیش‌زمینه‌های فکری مختلف، امین‌الاسلام طبرسی، جاراللّه زَمَخْشَری، فخر رازی، ابوالقاسم قشیری، رشیدالدین میبدی و علامه طباطبایی است تا دریابیم از دیدگاه آنان، در تفسیر آیات متشابه قرآن، وزن هر کدام از سه نظریۀ مطرح دربارۀ چیستی زبان دین، یعنی اشتراک معنوی، اشتراک لفظی، و تمثیلی،‌ چیست. برای رسیدن به این هدف، ابتدا، این سه نظریه را بررسی و ...

موش و گربه شیخ بهایی، یکی از داستان­ها­ی رمزی و تمثیلی است که از ویژگی اسلوب داستان در داستان برخوردار است و نویسنده در آن به ملامت صوفیۀ عصر خویش می­پردازد. این اثر که مجموعه­ای از 34 داستان و حکایت تودرتوی رمزی در موضوعات اخلاقی و مذهبی است، دارای عناصر داستانی ویژه و چشمگیری است. این پژوهش بر آن است تا برای اولین بار با بررسی عناصر روایی در این حکایات چون: درونمایه، پیرنگ (طرح)، زمان و مکان،...

ترجمه قرآن کریم همیشه دستخوش چالش‌ها و انتقادهای متعددی بوده و ترجمه ساختارها و ادوات نحوی از مهم‌ترین مصادیق این مقوله به شمار می‌رود. یکی از این مصادیق ترجمه «کاد»ی منفی است. بررسی میدانی معنای «کاد» منفی در بعضی ترجمه‌های فارسی قرآن، حکایت از ابهام به وجود آمده ناشی از رویکرد مترجم است که آیا حرف نفی، مختص فعل «کادَ» بوده، یا فعل پس از «کادَ» (خبر کاد) را نیز منفی می‌کند؛ و یا اصولاً «کادَ» به ش...