انسان موجودی ذو ابعاد و ودیعه‌ای بی‌همتا در آفرینش است. و در کنار برخورداری از عقل و تمایل به مباحث برهانی، در عمق جان واجد خصیصه فطرت است که در صورت قرار گرفتن در مسیر صحیح و نزاهت از انحرافات فکری و عملی، حقیقت‌گرایی و حق‌جویی و تمایل به دین و خدا در او شکوفا می‌شود و از چاه طبیعت به افق اعلی می‌رسد. در این مقاله با توجه به برخی آیات قرآن، مفهوم فطرت، جایگاه آن در حیات اصیل انسانی و مختصات ام...

یکی از مسائل اساسی مطرح در اندیشه پلاگیوس که سبب شکل‌گیری مناقشه مهمی با آگوستین متفکر پرنفوذ کلیسای مسیحی گردید چیستی طبیعت انسان، ماهیت گناه، گناه ازلی و آثار آن، طبیعت و اراده انسان و راه نجات است. این پژوهش نشان می‌دهد که آموزه‌هایی که پلاگیوس درباره انسان مطرح می‌کند گرچه در طی شوراهایی تحت عنوان بدعت محکوم شده است، به نظر بسیاری از محققان دوره مدرن بخشی از سنت مسیحی است. پلاگیوس معتقد است...

اراده نیک و خیر یکی از مفاهیم کلیدی در فلسفه اخلاق کانت می باشد که یک اخلاق وظیفه گرایانه است . این مقاله ابتدا به جایگاه این فلسفه اخلاق در میان دیگر مکاتب اخلاقی و سپس به معنای اراده خیر از دیدگاه کانت پرداخته است . کانت اعتقاد دارد که فقط اراده خیر ، بدون قید و شرط خیر است و خیرهای دیگر نظیر ثروت،شجاعت،علم و ... خیرهای مشروط اند که اگر اراده بد آنها را به کار بگیرد ، بد می شوند. از آن جا که...

از مهم‌ترین مبانی اخلاق اسلامی و عرفان عملی، انسان‌شناسی است. درسنت دینی و از حیث سلوکی می‌توان برای انسان‌شناسی ساختار خاصی ترسیم نمود. حقیقت قلبی که هویت ملکوتی انسان است، از وجه الهی تا وجه جسمانی امتداد یافته و دو منطقۀ نفسانی و روحانی دارد. هریک از این‌دو منطقه نیز دو صنف جنود به‌معنای جنود خصالی و دو گونه اطوار به‌معنای مراتب نفس دارند. منطقۀ نفسانی، منطقۀ سفلای حقیقت قلبی است که امیال حس...

سخن آغازین هیأت تحریریه یکی از فضائل برجسته آدمی عقلانیّت است. بدون شک، هر که عقلش کامل‏تر است، بر دیگران برتری دارد. قطعا صحابه پیامبر اعظم| به لحاظ عقلانیّت یکسان نیستند. با سیری در معارف اسلامی و آثاری از اندیشمندان معلوم می‏شود که عقل به یک لحاظ به عقل نظری و عقل عملی، و به لحاظی دیگر به عقل جزئی و عقل کلّی، و به لحاظی دیگر به عقل فطری و عقل اکتسابی، و به لحاظی دیگر به عقل قدسی و عقل زمینی قاب...

مفهوم «اراده» جزء یکی از مفاهیم کلیدی فلسفة اخلاق "کانت" و "شوپنهاور" محسوب می شود. در نظام اخلاقی کانت، اراده زمانی وجهة اخلاقی پیدا می‌کند  که کاملاً تابع عقل و قوانین ماتقدم و مطلق آن باشد. اما شوپنهاور معتقد است که چون ارادة انسان مقدم بر عقل اوست، بنابراین عقل نمی‌تواند اراده را به انجام کاری وادارد. او به‌جای عقل، انگیزه‌ها و محرک­ها را به‌عنوان منشأ اصلی شکل‌گیری هر عمل ارادی- ازجمله عمل...

یکی از مسایلی که از دیر باز تاکنون از مباحث جدی و مناقشه برانگیز نزد متفکران معاصر، از جمله فلاسفه و اصولیین و به ویژه متکلمان بوده است مسأل? حسن و قبح در افعال شخص عاقل – به ویژه انسان- است. گذر زمان و طرح دیدگاه های جدید دربار? اخلاق و فلسف? اخلاق، ضرورت و اهمیت این مسأله را پیش از پیش نمایان می سازد. پرسش اصلی این است که آیا حسن و قبح عقلی است یا شرعی؟ منظور از عقل، عقل نظری است یا عقل عم...

انسان دارای حقیقتی استکمالی و مقام لایقفی است، اما این موضوع که از نظر ملاصدرا، منازل انسان در سیر استکمالی چیست؟ و انسان برای وصول به مراتب کمال، چه منازلی را از سر می­گذراند، مسألۀ مورد تحقیق در این نوشتار است. هستی دارای مراتب طبیعی، مثالی و عقلی بوده و انسان به تبع آن دارای مراتب وجودی حسی، خیالی و عقلی است. انسان از مقام جسمانی با استمداد از عقل نظری و عملی و بهره­گیری از جذبۀ ربانی عبور م...

کاوش فکری پیرامون اراده واختیار آدمیان در دو جنبه نظری و عملی زندگی بشر، به دلیل مناسبت تامی که با اعتقادات دینی و حیات عملی او دارد، امری مهم و سرنوشت ساز بوده است، و با توجه به این که اراده به عنوان مبدء فعل دارای اهمیت می باشد، شناخت معنای آن و عواملی که در شکل گیری آن مؤثر است ضرورت دارد، علی رغم اینکه اکثر صاحب نظران و اندیشمندان در مورد بدیهی بودن اراده انسان اتفاق نظر دارند، اما در مورد ...

بحث ‌‌حُسن‌ و قُبح از مسائل مهم کلام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، فلسفه و اصول فقه است. از طرفی دیگر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، قضاوت دربارۀ نیکویی و بدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، به متغیّرهایی نظیر «قصدِ فاعل» وابسته است. یکی از مسائل مورد کنکاش فقیهانِ اصولی و فیلسوفان اخلاق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بررسی نقش قصد در ارزش عمل و ‌‌حُسن‌ و قُبح افعال است. در این میان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، اندیشه‌های ملا محمد کاظم خراسانی (آخوند خراسانی)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، دربارۀ تأثیر قصد ...