زبان سغدی از شاخ? زبانهای ایرانی میان? شرقی و، از نظر تنوّع و حجم ادبیات، مهمترین آنها است و از قرن اول تا سیزدهم میلادی در گستر? جغرافیایی عظیمی، از دریای سیاه تا چین، مردمانی ایرانی تبار بدان تکلّم میکردند. آثار دینی سغدی مسیحی از کتابخان? یک صومع? ویران مسیحی نستوری، در بولایق، شمال تورفان، به دست آمده اند. بیشتر این آثار را مبلّغان مسیحی نستوری از زبان سریانی به زبان سغدی ترجمه کردند. اغلب این...

چکیده ندارد.

واژه زندیق نخستین بار در کتیبه کرتیر به کار برده شد و منظور از آن پیروان دین مانی بود، پس از آن برای پیروان جنبش مزدک نیز استفاده شد.این واژه در دوره اسلامی کاربرد بسیار گسترده ای پیدا کرد؛ تا جایی که حربه ای شد برای بیرون راندن رقیبان از صحنه سیاست.بنابراین معنای دقیق این واژه همیشه در هاله ای از ابهام و مورد بحث دانشمندان ایرانی و غربی بوده است.در این مقاله نخست بحث وجه اشتقاق واژه زندیق و نظ...

موضوع این پژوهش بررسی سیر تاریخی تحوّلات ادبی ایران در دوره ساسانی(224 – 651 م) بااستنادبه متون مانوی است .این بررسی نشان می دهد که ادبیات ایرانی در ادبیات فارسی خلاصه نمی شود ، بلکه بسی گسترده تر از ادبیات فارسی است . اوراقی که در تورفان و فَیوم کشف شده اند و همچنین نوشته های مربوط به دین مانی ، دلبستگی او و پیروانش به شعر و ادبیات را به خوبی آشکار می کنند . بسیاری از متن ها شعر و سرود است و است...

مبانی نظری کیش مانوی اصولاً عرفانی است. زهد، ریاضت، گیاه‌خواری، تزکیه و تهذیب نفس، نیکی، راستی، پاکی، جوان‌مردی، باور به جدایی مطلق نور و ظلمت و خیر و شر، و اهمیت کسب معرفت در این دین برای دست‌یابی به رستگاری از مباحث مهم مانویت است. مانویان معرفت به ذات خداوند را شرط اصلی رستگاری می‌دانستند. از این‌رو، باورهای این دین در حوزة معرفت‌شناسی در خور توجه است. از سوی دیگر، مولوی نظمی را در شیوه تفکر ...

  در این جستار به بررسیِ پیوند میانِ سنّتِ حماسیِ کهنِ ایرانی و کتابِ غولانِ مانی پرداخته­ ام: روایتِ حماسی­ اسطوره­­ای و داستان­هایِ پُرآوازۀ گذشته دربارۀ سرچشمۀ جهان و انسان، تا اندازه­ای در اسطورۀ مانی و مبلّغانِ مانوی گنجانده شده و با سنّت­هایِ اسطوره­ای و در پیوند با کتابِ مقدّس دربارۀ غولان و طوفان برآمیخته است. مانیْ اسطوره­ هایِ ایرانی را دگرگون کرده است تا با روایتِ خویش از پیدایشِ گیتی هم­آهنگی یابد. همۀ...

با درنگ در شاهنامه با گونه­ای باور روبه­رو می­شویم که می­توان آن را اندیشه­های گنوسی نام نهاد. این نگرش گنوسی، تفکّری است جهانی که در سدۀ نخستین مسیحیّت رواجی چشم­گیر داشته است و در مصر، روم، اسکندریه، جنوب عراق و فرارودان گسترش یافته است و در ایران باید مانویان را نمایندۀ این گروه پنداشت که آرای آنـان در شاهنـامه راه یـافته است؛ چنان­کـه ضحّاکِ شاهنامه جنسیّتی مادینه همچون آزِ مانویان می­یابد و ماره...

به نظر می رسد برای موسیقی دانان فتوت نامه ای نوشته نشده است. این نبود احتمالی را می توان چنین تفسیر کرد که اهل این هنر یک صنف به شمار نمی رفته اند؛ نیز این گمان دور از ذهن نیست که اگر صنف موسیقی دان در عمل وجود داشته، منع مذهبی و حرمت غنا مانع از نوشتن فتوت نامه برای آنان بوده است. اما در برخی رسالات موسیقی، بخشی به «نصایح موسیقاری» یا شیوه «سلوک این فنّ شریف» یا «آداب مجالس» اختصاص دارد که به پ...

نویسندگان و دانشمندان اسلامی از جمله ابن ندیم، بیرونی - شهرستانی و یعقوبی دانسته­های ارزشمند خود را درباره مانی و دین او در نوشته­های خود آورده­اند و این همه پیش از آن است که اروپاییان شناخت درستی از این دین فراموش شده داشته باشند. ابن ندیم چنان با درستی و گزارش گونه و بی‌هیچ پیش داوری­ای درباره این دین سخن گفته است که در جهان باستان بی سابقه است. هرچه که او گفته نیز پس از یافتن دست نوشته­های م...

به نظر می رسد برای موسیقی دانان فتوت نامه ای نوشته نشده است. این نبود احتمالی را می توان چنین تفسیر کرد که اهل این هنر یک صنف به شمار نمی رفته اند؛ نیز این گمان دور از ذهن نیست که اگر صنف موسیقی دان در عمل وجود داشته، منع مذهبی و حرمت غنا مانع از نوشتن فتوت نامه برای آنان بوده است. اما در برخی رسالات موسیقی، بخشی به «نصایح موسیقاری» یا شیوه «سلوک این فنّ شریف» یا «آداب مجالس» اختصاص دارد که به پ...