فاطمه رحیمی سکاک
و اما مهمترین بخش برای دانشجو در حال تحصیل در دوره دکتری، انتخاب استاد راهنما است. بی شک انتخاب درست یک استاد راهنما بر کیفیت تحصیل در این دوره بسیار موثر خواهد بود.
یک استاد راهنما خوب می تواند پیشرفت یا شکست شما را سبب شود. بررسی های انجام شده نشان می دهد که تقریبا نیمی از داوطلبان دوره دکتری در آمریکای شمالی به دلیل عدم حمایت مناسب از طرف استاد راهنما ، تحصیلات دکتری را هرگز به پایان نمی رسانند. مثالهای زیادی در دانشگاه وجود دارد که به دلیل ضعف مربیگری استاد راهنما، روابط کاری دچار مشکل شده است.
استاد راهنما کسی است که قرار است شما چندین سال با او کار کنید و می تواند شما را به عنوان یک فرد تحصیل کرده دانشگاهی به جامعه معرفی کند.
در زمان تحصیل در دوره تحصیلات تکمیلی و به خصوص دوره دکتری، استاد شما دوست شما خواهد بود. داشتن کسی که بتواند شما را حتی هنگامی که آزمایش شما بی نتیجه است تشویق کند، شما را به چالش بکشد و شما را به درستی هدایت کند ، بسیار مهم است. پس انتخاب استاد تصمیمی است كه باید بسیار با دقت گرفته شود.
با ما در این مقاله همراه باشید تا با فراز و نشیب های این مسیر و نحوه صحیح مدیریت آن ها آشنا شویم.
حوزه های مورد علاقه مشترک، عناصر سازنده روابط شما با استادتان خواهد بود.
انتخاب استاد راهنما تا حدودی یک امر دشوار است ، زیرا تا زمانی که شروع به کار با آنها نکنید چیز زیادی در مورد آنها نمی دانید.
در مرحله اول بهتر است ابتدا از علایق خودتان شروع کنید و آن ها را بررسی کنید و ببینید خودتان در چه حوزه ای مایل هستید ادامه دهید.
شاید بگویید این نکته کاملا مشخص و بدیهی است و هر دانشجویی به این مسئله توجه می کند، اما باید بگوییم که متاسفانه بسیاری از دانشجویان هرگز به چنین موردی توجه نمی کنند.
در مرحله بعدی توجه به حوزه های کاری و علایق استادتان است. به عبارتی شما برای اینکه بتوانید بیشترین بهره را از استاد خود ببرید ، باید به آنچه آنها انجام می دهند نیز علاقه مند باشید.
استاد شما باید بتواند به شما انگیزه بدهد.
استاد با انگیزه ای را انتخاب کنید که به شما انگیزه بیشتری بدهد و با روحیات وی هماهنگ باشید. ممکن است بگویید افراد روحیات مختلفی دارند، چگونه بتوانیم با روحیات متفاوت اساتید کنار بیاییم؟ در اصل شما باید استادی را پیدا کنید که به همان روشی که شما فکر می کنید فکر کند. پس به این ترتیب می توانید با روحیات وی نیز کنار بیایید.
استاد راهنما شما باید تجربه کافی داشته باشد.
این نکته رو در نظر بگیرید که تجربه استاد راهنما در مورد موضوعی که انتخاب میکنید بسیار مهم است. استادی که قبلا این مسیر را چندین بار طی کرده باشد و به سختی های آن آگاه باشد بهتر از هرکسی می تواند شما را راهنمایی کند. این اساتید به راحتی میتوانند دانشجویان شان را به سمتی سوق دهند که نتایج خوبی در انتظارشان باشد. حتی ممکن است در زمان انتخاب موضوع دانشجویان بیش از حد بلند پروازی کنند. اما یک استاد راهنمای با تجربه شما را به گونه ای راهنمایی میکند تا هرگز دچار دردسر نشوید.
استاد راهنمایی را انتخاب کنید که همواره پاسخ گو و در دسترس شما باشد.
اگر استادی را می شناسید که به ندرت می توانید در اتاقش او را پیدا کنید و یا آن که مسئولیت های بسیاری را بر عهده دارد، احتمالا با این استاد به مشکل خواهید خورد. به عبارتی در دسترس بودن استاد راهنما بسیار مهم است. این در دسترس بودن می تواند شامل ملاقات حضوری با دانشجویان به طور منظم ، اختصاص زمان کافی برای دانشجویان و پاسخ دادن به آنها از طریق ایمیل و تلفن باشد.
حتی می توانید در این مورد با برخی از دانشجویان فعلی آنها و همچنین سایر همکاران گروه آنها نیز مشورت کنید تا اطلاعات کافی در این زمینه به دست آورید. آنها چیزهایی در مورد استاد مورد نظر ممکن است بدانند که کمتر کسی به آن ها واقف خواهد بود. از آن ها بپرسید آیا از انتخاب استاد راهنما خود راضی هستید یا خیر. هر سوالی که در ذهنتان هست را بپرسید تا به درستی بتوانید تصمیم بگیرید.
یک مسئله جدی در این زمینه آن است وقتی که از دانشجویان استاد مورد نظر در حال سوال کردن هستید، ممکن است آن ها شما را گمراه کنند. البته نه به عمد. چرا که ممکن است در مورد آن ها مشکلی به وجود آمده باشد. اما نباید این نظر به شما سوگیری بدهد. برای آن که چنین مشکلی ایجاد نشود، توصیه می کنم از همه افرادی که با استاد کار کرده اند نظر بخواهید و تجارب همه آن ها جمع کنید و در پایان به یک جمع بندی برسید که بتوانید استاد خوبی را برای خود مشخص کنید.
صحبت با همتایان سابق همچنین می تواند به داوطلبان ایده بهتری در مورد چگونگی همکاری یک استاد راهنما و مطابقت مهارت ها و علایق تحقیقاتی آنها ارائه دهد.
توجه به نحوه تعامل همكاران با استاد راهنما نیز می تواند از ورود شما به یك وضعیت سمی جلوگیری كند.
توجه به رزومه استاد را فراموش نکنید.
علاوه بر اینکه استاد راهنما باید به موضوع شما علاقه داشته باشد و زمینه های کاری شما با هم مشابه باشد، این نکته را بدانید که نباید از رزومه استاد خود غافل باشید. اینکه تا کنون استاد شما چه مقالات و چه دستاوردهایی در این زمینه داشته ، چه کتاب هایی تالیف کرده، تزهای پیشین با دانشجوهای قبلی اش چگونه بوده، همگی بسیار مهم هستند.
دانش و تخصص در زمینه PhD
استاد ایده آل کسی است که در زمینه تحقیقات دانشجویی تخصص دارد. دانشجویان یک استاد راهنما می خواهند که بتواند از دانش خود برای درک بهتر و نشان دادن چگونگی متناسب بودن موضوع تحقیق دانشجو در حوزه گسترده تر استفاده کند. شاید لزوماً انتظار نداشته باشید که استاد راهنما در همه موضوعات تخصص داشته باشد. اما انتظار می رود که در صورتی که شما برای انجام پروژه تحقیقاتی خود نیاز به برخی مهارت ها دارید، به عنوان مثال نیاز به آموختن تکنیک های جدید آزمایشگاهی، تکنیک های آماری مختلف و ...،. استادتان بتواند نیاز های شما را در این زمینه برطرف سازد و شما را به درستی هدایت کند.
تا جایی که می توانید اساتید مختلف را بررسی کنید و شرایط همه را بسنجید.
شوراهای تحقیقاتی امروزه به سمت پروژه های چند رشته ای حرکت می کنند ، این بدان معنی است که شما ممکن است با بیش از یک تیم کار کنید. در این صورت، مطمئن شوید که استاد شما ارتباطات خوبی با سایر اساتید و گروه های تحقیقاتی دارد. این را بدانید که برقراری ارتباط با افراد برجسته و دلسوزی که مایل به مشاوره و راهنمایی شما هستند بسیار ارزشمند است.
ببینید که استاد شما در زمینه کاری خود چقدر بزرگ است. استادی که مورد احترام است و ارتباطات زیادی دارد و در صورت نیاز می تواند از افراد دیگر کمک بگیرد برای شما بسیار مهم است.
خودتان را آماده کنید که حتی با وجود استاد راهنما، بسیاری از مسئولیت ها همچنان به دوش شما خواهد بود.
به طور ساده تر بخواهیم بگوییم، این مسئله کمی شبیه یادگیری دوچرخه سواری است. شما باید بتوانید تعادل مناسبی میان وظایفتان برقرار کنید تا بتوانید این مسیر را طی کنید و البته استاد راهنما به شما راه را نشان می دهد. ممکن است در این مسیر زمین بخورید. اما به یاد داشته باشید که هر شکستی می تواند برای شما پل پیروزی باشد. ماهیت دوره دکتری همین است که بتوانید در هر مسیری و هر مشکلی بهترین تصمیم را خودتان بگیرید و به بهترین نحو آن را کنترل کنید تا به هدف خود برسید.
بسیار مهم است که شما خود را با سایر دانشجویان دکترا مقایسه نکنید. چرا که اگر احساس کنید که با سرعت دیگران پیش نمی روید نا امیدی به سراغتان خواهد آمد. بدانید که پیشرفت شما به عوامل زیادی بستگی دارد. برخی از دانشجویان مقالات زیادی را چاپ می کنند ، برخی دیگر فقط چند مقاله را منتشر می کنند. این مورد هرگز نباید شما را نگران کند. تحصیل در دوره دکتری همانند یک سفر کاملاً شخصی است. شما باید بپذیرید كه یك قانون واحد وجود ندارد كه همه بتوانند از آن پیروی كنند.
یکی از دوستانم پس از فارغ التحصیلی از دوره دکتری می گوید: "بلافاصله بعد از پایان دکتری ، فکر کردم مهمترین چیزی که از استادم آموختم، دانش فنی است." "اکنون برای من روشن است که من چیزهای بیشتری از او یاد گرفتم. حتی مقاله های رد شده ، بازخورد منفی و مشکلات شخصی همگی می توانند به یک درس ارزشمند در زندگی اضافه شوند. "
علاوه بر این، شما بیشترین سهم را در زمینه تحقیقی خود دارید. پس زمانی که حتی استاد راهنمای شما تحت فشار مسئولیت های دیگرش است، باید مهارت های خود را نشان دهید و نقش یک استاد راهنما را برای خودتان ایفا کنید.
حتی توجه داشته باشید که شما یک تازه وارد هستید و ممکن است بیشتر از کسانی که مدت طولانی در این زمینه تحقیق کرده اند شانس یافتن خلا های موجود را داشته باشید.
زمانی که استادی را انتخاب کردید، با او گفتگوهایی در غالب مصاحبه داشته باشید.
به شما توصیه می کنم حداقل یک بار در ماه برنامه ریزی کنید و با استادتان جلسه تبادل نظر حضوری داشته باشید ، حتی اگر هر روز با استادتان مراجعه کنید. در این جلسه نقطه نظرات، نیازها و هر موردی را که فکرش را می کنید با استادتان در میان بگذارید تا بتوانید رابطه دوستانه و سازنده ای با هم داشته باشید.
در مورد انتظارات خود و استاد تان قبل از شروع پروژه صحبت کنید. مسائلی چون ساعت کار ، دفعات ملاقات ، و نحوه نظارت استاد راهنما برای پیشبرد پایان نامه شما، همه مواردی هستند که شما و استادتان باید از آن ها اطلاعات کافی داشته باشید.
پرسیدن سوالات صحیح می تواند به دانشجویان درک بهتری از اینکه آیا یک استاد راهنما بهترین انتخاب برای آنها است ، بدهد.
یک استاد راهنما خوب باید بتوانید کار گروهی را به خوبی انجام دهد و مدیر شایسته ای در پیشبرد کارهای گروهی باشد.
اگر به نظرتان می رسد كه یك استاد راهنما انجام كارهای انفرادی را به کارهای گروهی ترجیح می دهد و یا دانشجویان را به عنوان نویسنده در مقاله های خود لحاظ نمی كند، بعید است كه بتواند به شما کمک کند تا در زمینه تحصیل خود پیشرفت کنید.
فراتر از دکترا نگاه کنید
شما باید به دنبال استادی باشید که بتواند پس از اتمام دوره دکتری ، مهارت های لازم برای پیشرفت در حرفه تان را به شما آموزش دهد.
ممکن است دانشجویان بیش از حد درگیر موضوع یا پروژه دکترا خود شوند ، اما بدانید که در دوره دکتری باید مهارت سازی کنید که می تواند به شما کمک کند در کارهای بعدی خود متمرکز شوید و بدین ترتیب موفقیت شما را رقم می زند.
نکته حائز اهمیت آن که اگر استادی تأکید زیادی بر انتشار مقالات دارد، می تواند نشانه آن باشد که استاد راهنما بالقوه با شما صادق نیست و ممکن است کمکی به پیشبرد مهارت های شما نداشته باشد.
تمایل استاد راهنما برای کار با شما
دانشجویان استاد راهنمای ایده آل را شخصی می دانند که به کار دانشجو علاقه و اشتیاق دارد و این امر توسط استادانی مثبت ، توانمند ، انگیزه دهنده و متعهد حاصل می شود. چنین استادی حتما علاقه مند به پیشرفت دانشجو نیز می باشد.
به طور خلاصه : می توانید در ذهنتان یک لیست از معیارهایی که مد نظر دارید، داشته باشید. با مرور لیست کوتاه خود ، اطمینان حاصل کنید که اساتید مورد نظر از ویژگی هایی که میخواهید بر خوردار هستند یا خیر. توجه کنید آیا ارتباط برقرار کردن با آن ها راحت است. آیا از کارهایی که انجام داده اند و یا در حال انجام آن هستند، ایده ای جدید گرفته اید ؟ توجه کنید آیا استادتان نیز مایل به همکاری با شما هست یا خیر؟ آیا آنها دانش کافی برای کمک به کار شما را دارند؟ آیا آنها سبک کار مشابه شما دارند؟ نظر دانشجویان پیشین استاد مورد نظر را بپرسید و خودتان به یک جمع بندی نهایی برسید.