محمد امیررحمانی
نوشتن پایان‌نامه همواره یکی از دغدغه‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دکتری بوده است. در مطلب زیر ده نکته ی طلایی برای پایان سریع و درست پایان نامه برای شما آماده شده است.
درباره نویسنده
۱۰ آگوست ۲۰۱۰ روز بزرگی برای رادنی رود بود، او نوشتن پایان‌نامه‌اش را تمام کرد. او دوره دکترایش را در حالی که در دانشگاه ایالتی تگزاس استادیار و بعد دانشیار بود، در چهار سال تمام کرد.
امروز که جایگاه استادی دارد، رئیس گروه علوم آزمایشگاهی و مسئول پژوهشی در دانشکده بهداشت است و زمان زیادی برای راهنمایی دیگران در این راه گاهی رمزآلود و مبهم صرف می‌کند.
تحقیقات او بر روی آموزش بزرگسالان و بهداشت عمومی‌میکروبیولوژی است. او بیش از ۲۵ مقاله پژوهشی منتشر کرده و در بیش از ۱۰۰ کنفرانس داخلی و بین‌المللی ارائه داشته است. او در سال ۲۰۱۲ جایزه نویسنده برتر و ۲۰۰۷ ASCLS Scientific Research Award را دریافت کرد.
به تازگی مقاله ای خواندم که من را یاد قولی که به خودم در دکترا داده بودم انداخت. در دوران دکترا در شب‌های پر از تکلیف، تحلیل و کار مربوط به نوشتن پایان‌نامه، با خودم عهد کردم اگر دکترایم را تمام کردم، به دیگران کمک خواهم کرد که داستان تحصیلات تکمیلی خود را سریع‌تر تمام کنند.
امیدوارم با این لیستی که تهیه کردم بتونم کمکی کرده باشم. در واقع توصیه‌ها خیلی بیشتر از این ۱۰ مورد لیست شده هستند، پس فقط به این‌ها اکتفا نکنید.
۱- خود را در نوشتن غرق کنید و یاد بگیرید چگونه برای جذب منابع مالی پروپوزال بنویسید
بعضی معتقدند نوشتن این پروپوزال‌ها بعد از دوره دکترا مهم هستند. من توصیه می‌کنم شما در این تله نیفتید. نوشتن اینگونه پروپوزال‌ها، مشابه نوشتن پایان‌نامه و یا مقاله علمی‌نیست. جذب منابع مالی از طریق این پروپوزال‌ها این امکان را به شما می‌دهد که هزینه‌های نوشتن پایان‌نامه و دانشگاهی خود را در دوره دکترا پوشش بدهید. به علاوه، موفقیت شما در جذب منابع مالی می‌تواند به جذاب‌ترین بخش رزومه شما تبدیل شود. برای مثال خیلی از موسسات و سازمان‌های دولتی هستند که الویت‌های پژوهشی مشابه زمینه تحقیقاتی شما دارند، که این امکان را به شما می‌دهند که هزینه‌های نوشتن پایان‌نامه خود را از آن‌ها تامین کنید.
۲- یک مربی قوی پیدا کنید
بیان اینکه این موضوع چقدر مهم است قابل وصف نیست. مربی شما باید کسی باشد که بازخوردهای دقیق و مهمی‌در مورد کارتان به شما ارائه دهد و شما را تشویق کند. من خوشبخت بودم که دوستان زیادی دانشگاه داشتم که دوره دکترای خود را تمام کرده بودند و دور خودم را با این دانش‌آموختگان پر کردم تا بفهمم چگونه باید از روی مصائب این دوره فائق بیایم تا کارم کند نشود. مهم‌ترین توصیه‌ای که آن‌ها به من داشتند پیدا کردن مربی‌ای بود که بازخوردهای مداوم به من در مورد کارم بدهد و اینکه بداند چگونه به شما انگیره بدهد که کارتان را سریع‌تر تمام کنید. این مربی می‌تواند از استادان دانشگاه و یا همکارانتان باید باشد تا دید بی‌طرفانه‌ای داشته باشد نه اینکه مانند یک دوست به شما فقط بگوید همه چیز عالی است.
۳- پوست کلفت شوید و پذیرای انتقادات سازنده‌ی بیرحمانه باشید
اینکه سال اول کمی‌ناامید شوید موضوع مهمی‌نیست (به خصوص وقتی سال اول دوره دکترا می‌فهیم شاید قرار نیست جایزه نوبل را ببریم)، اما سریع بر این موضوع غلبه کنید و از آن تجربه کسب کنید. بیشتر اساتید و راهنماها به صورت مفیدی می‌توانند شما را در طراحی روش تحقیق، نوشتن مقاله برای چاپ علمی‌و یافتن منابع مالی کمک کنند. یک جمله ارزشمند قدیمی‌هست که من به دانشجویان و همکاران خودم همیشه گوشزد می‌کنم “همیشه به یاد داشته باشید هرچه معلم سخت‌گیرتر باشد، شما بیشتر یاد می‌گیرید”.
۴- استاد راهنمای مناسب برای نوشتن پایان‌نامه تان انتخاب کنید
من همیشه به دانشجویان جدید دکترا می‌گویم مدیر گروه، استاد تازه به دانشگاه آمده و اساتید با ۳۰ سال سابقه شاید بهترین گزینه برای استاد راهنمایی شما نباشد. به آن‌ها می‌گویم تحقیق کنید که آیا آن‌ها به دانشجویان اجازه فارغ‌التحصیل شدن در زمان مقرر را می‌دهند؟، آیا در زمینه تحقیقاتی خود شناخته شده هستند؟ آیا روحیه همکاری‌کننده‌ای دارند؟
یکی از راه‌های پیدا کردن استاد راهنمای مناسب تحقیق از طریق اینترنت و یا مشورت با دانشجویان سال بالاتر در مورد اساتید است. گاهی دانشکده‌ها در این زمینه همکاری می‌کنند و آمار و اطلاعات هر استاد را منتشر می‌کنند. برای مثال اطلاعاتی در مورد میانگین طول مدت فارغ التحصیل شدن دانشجویان آن استاد و یا اینکه نسبت تعداد دانشجویان انصراف داده‌اش چند درصد است. به نظر من اساتید تازه‌کار که دغدغه‌های دیگری در ابتدای کار دارند و یا اساتید در شرف بازنشستگی که ممکن است توجه و دلسوزی مناسب به کار شما ندارند نباید انتخاب کنید. اینکه شما را آموزش دهند و در طول فرآیند تحقیق تنها نگذارند تمام چیزی است که باید از استاد راهنما بخواهید، پس اگر چنین استادی سخت‌گیر بود از انتخاب او رویگردان نباشید. اساتید راهنما نقش والد برای شما دارند، آن‌ها قرار نیست دوست شما باشند، آن‌ها باید والدین شما باشند!
۵- پروژه‌های تحقیقاتی درسی و دروس اختیاری خود را در راستای نوشتن پایان‌نامه انتخاب کنید
این نصیحت شماره یک من به دانشجویان است. اگر این امکان وجود دارد که مرور ادبیات و یا پایلوت پروژه تحقیقاتی دروس آموزشی دکترا را مرتبط با پایان‌نامه خود انتخاب کنید، حتما این کار را بکنید. این کار به شما کمک می‌کند زمان زیادی در شروع پایان‌نامه برای خود ذخیره کنید. من سه پروژه تحقیقاتی مستقل خودم (با اساتید آتی کمیته پایان‌نامه) را به نه واحد درسی دوره دکترا تبدیل کردم و در ضمن توانستم دو فصل پایان‌نامه خودم را با آن‌ها تکمیل کنم. اجازه بدهید بیشتر توضیح دهم.
من از ابتدا می‌دانستم که می‌خواهم در مورد چه چیزی تحقیق کنم، پس ابتدا به سراغ مدیر گروه دانشکده رفتم و در مورد دروس اختیاری که می‌توانم انتخاب کنم که در راستای مرور ادبیات و پایلوت تحقیق من باشند و اینکه شانس جذب منابع مالی برای آن‌ها وجود داشته باشد سوال کردم. زمانی که به مرحله پروپوزال رسیدم در واقع دو فصل اول پایان‌نامه را نوشته بودم.
۶- موضوع پایان‌نامه خود را تا جای ممکن خیلی عمیق نکنید
ممکن است شما بخواهید دنیا را نجات دهید، اما آیا می‌خواهید دوره دکترا را ۱۰ سال کش بدهید؟ شما بعد از دکترا هم زمان پژوهش و تحقیق برای نجات دنیا دارید. اگر مصممید برای پایان‌نامه خود جایزه نوبل بگیرید، حتما این کار را بکنید، اما باید برای یک کار طولانی آماده باشید.
ممکن است به نظر برسد این پایان‌نامه‌های ساده و محدود حرف زیادی برای گرفتن نداشته باشد، اما هرچه بیشتر تجربه کسب می‌کنم، کارهای ساده‌ای که قوی انجام شده‌اند بیشتر برایم ارزشمند می‌شوند. به نظرم پژوهشگران فعال در زمینه خود را پیدا کنید و با آن‌ها در مورد نیازها و اولویت‌های تحقیقاتی مشورت کنید. بپرسید آیا موضوع و تحقیقی هنوز هست که کاری رویش انجام نشده باشد؟ چه موارد و تئوری‌هایی مورد پرسش هستند که لازم باشد روی آن‌ها کار کرد؟ این‌ها راه‌هایی هستند که می‌توانید موضوعات محدود اما مرتبط و ضروری را پیدا کنید. در ضمن این موضوعات در مجلات با استقبال روبرو می‌شوند.
۷- نیمی‌از دانشجویان دکترا در مرحله “همه کار جز نوشتن پایان‌نامه” هستند
سخت‌کوش بودن و تمام کردن کار دو موضوع اساسی هستند که که دانشجو باید بعد از تمام کردن دروس آموزشی در دکترا انجام دهد. این چیزی است که من به فرزندان خودم می‌گویم “شکست طبیعی است، اما فرار کردن اصلا”. یک لیست و برنامه زمان‌بندی با استاد راهنمای خود تهیه کنید و به آن پایبند باشید، و استاد خود را به آن پایبند نگه دارید. من استاد راهنمای خودم را هر سه هفته ملاقات می‌کردم و در عرض یک سال و نیم کارم را تمام کردم. این کار شدنی است. اجازه ندهید خودتان و استادتان از این ملاقات‌های منظم قصر در بروید. برای این کار طبق برنامه زمان‌بندی حتما زمان بگذارید. من معمولا به استاد خود قول می‌دادم قبل از هر جلسه قسمتی از هر فصل را انجام بدهم.
شب قبل از ملاقات مطالب جدید را برای استاد ایمیل نکنید تا فردا روی آن‌ها به شما بازخورد بدهد. حتما زمان کافی حداقل یک هفته‌ای برای مرور کار قبل از ملاقات به آن‌ها بدهید. آن‌ها مانند شما سرشان شلوغ است و اگر زمان کافی برای مرور کار شما از قبل داشته باشند این کار نتیجه بهتری خواهد داست.
۸- روی مرحله بعد تمرکز کنید و خودتان را تشویق کنید
این که آیا می‌توانید کل نوشتن پایان‌نامه را انجام دهید و اضطراب نداشته باشید. ممکن است کوه چک‌لیست‌ها و کارهایی که باید انجام دهید شما را بترساند. این در ادامه نکته شماره ۷ است. لیست و برنامه زمان‌بندی آماده کنید و به اولین کاری که باید در لیست انجام دهید توجه کنید. اولین کار انتخاب اعضای کمیته پایان‌نامه است. این کار را انجام دهید و جشن بگیرید. حالا به سراغ مرحله بعد بروید:
- پروپوزال/روش تحقیق
- تصویب پروپوزال
- پایلوت تحقیق
- جمع‌آوری داده
- تحلیل
- نوشتن، نوشتن و نوشتن با هدف براساس برنامه زمان‌بندی
- دفاع کردن
- پایان!
۹- از تعدادی محقق قوی در طراحی روش تحقیق خود کمک بگیرید
این تصمیم حساسی است، انجام دادن درست و به موقع این نکته باعث می‌شود از نوشتن پایان‌نامه خودتان متنفر نباشید. براساس تجربه من ضعیف‌ترین و بی‌معنی‌ترین پایان‌نامه‌ها، روش‌های تحقیق ضعیفی داشته‌اند. اگر کسی در دانشگاه می‌شناختید که بتواند به شما در این زمینه کمک کند، حتما سراغش بروید، اما این فرد باید خارج از کمیته پایان‌نامه شما باشد.
اگر از روش‌های تحقیق ترکیبی استفاده می‌کنید حتما این موضوع مشورت را جدی بگیرید. من دوست خوبی دارم که پژوهشگر قوی‌ای است و توانسته جوایز متعددی ببرد و منابع مالی از موسسات مختلفی برنده شود. او همیشه تاکید می‌کند بزرگترین نقطه ضعف نوشتن پایان‌نامه‌ها روش تحقیق ضعیف است. این یک موضوع فراگیر است پس آن را نادیده نگیرید. اگر نیاز دارید حتما کمک بگیرید. این کار به سریع‌تر تمام کردن نوشتن پایان‌نامه کمک می‌کند و کار شما را مرتبط و چاپ آن را ساده‌تر می‌کند.
۱۰- کار خود را تبلیغ کنید و در مورد آن با دیگران صحبت کنید
ممکن است این توصیه مرتبط به نظر نرسد. اما من به شما می‌گویم شما این کار را نه تنها در دانشکده خود، که باید در تمام فروم‌های تحقیقاتی، ارائه‌های علمی، موسسات حرفه‌ای و با همکاران هم‌زمینه انجام دهید. در دنیای امروز این کار را با یک وبلاگ خوب هم می‌توانید انجام دهید. این کار باعث می‌شود ارائه قوی از کارتان داده باشید و ممکن به پیدا کردن شغل در مراحل آخرین پایان‌نامه منجر شود.
خب، بروید و الان این کارها ارا انجام دهید. روی هر مرحله تمرکز کنید و آن را تمام کنید. موفقیت با سخت‌کوشی و ثبات قدم به دست می‌آید. فرق “تقریبا تمام شده” و “به بهترین نحو انجام شده” در تلاش شما است. براساس تجربه من هیچ‌چیزی در این‌راه مهم‌تر از پیگیر بودن نیست. موفق باشید.