علیرضا یوسفی زاده
در بسیاری از حوزه‌های علمی، مقالات از منابع معتبر و پراستناد و حتی مهم‌ترین منبع به شمار می‌روند. مطالعات تحلیل استنادی نشان می‌دهند که در حوزه‌های فنی و مهندسی و علوم تجربی و آزمایشگاهی به طور عمومی، مقالات مهم‌ترین منابع پژوهشی هستند. از این رو در این نوشته، سعی کرده ایم اعتبار انواع مقالات علمی را مورد بررسی قرار دهیم. چراکه به عنوان پژوهشگر زمانی که تصمیم می گیرید که مقاله ای را منتشر کنید نوع مقاله نقش بسزایی در ارتقای رزومه ی علمی شما دارد.
مقاله‌های علمی‌پژوهشی (original researches )
مقاله‌های پژوهشی، در واقع مقاله‌های استاندارد علمی‌هستند که محققان بر اساس نتایح کار تحقیقاتی خود، منتشر می‌کنند. به بیان دیگر، این مقالات بر اساس نتایج یک پروژه‌ی علمی‌چاپ می‌شوند. در چنین مقاله‌هایی نویسندگان، که تیم اجرایی پروژه هستند، در مورد نحوه‌ی اجرای پروژه توضیحاتی می‌دهند. آن‌ها در مورد تکنیک‌هایی که به کمک آن‌ها نمونه گیری‌ها، آزمایشات و یا رصد‌ها انجام شده‌اند توضیحاتی را ارائه می‌دهند. نویسندگان همچنین در خصوص مزایای روش‌های انتخابی و همچنین مشکلات و محدودیت‌های آزمایش‌های خود اطلاعاتی را ارائه می‌دهند. سپس نویسندگان تلاش می‌کنند تا در بخش دیگری، نتایج خود را ارائه و آن‌ها را توصیف کنند. این بخش معمولاً شامل توصیف مشاهدات و مقایسه‌ی آن‌ها با نتایج سایر محققان در قالب نمودار‌ها و تصاویر است. نتایج چنین تحقیقاتی، به طور معمول در ژورنال‌های علمی‌معتبر به صورت ماهانه و یا سالانه منتشر می‌شوند. پس از ثبت مقاله، متخصصان و داوردان هر ژورنال، مقاله‌ها را از نظر محتوا و ارزش علمی‌بررسی می‌کنند. این پروسه زمان‌بندی خاصی ندارد و ممکن است چاپ یک مقاله در چنین ژورنال‌های علمی‌ماه‌ها به طول انجامد. نویسندگان برای چاپ مقالات خود در چنین ژورنال‌هایی باید از قالب‌های خاصی تبعیت کنند که معمولا در بخش راهنمای نویسندگان در آن ژورنال موجود است.
مقاله‌های علمی‌ترویجی ( review articles )
بخش دیگری از مقاله‌های علمی‌را مقاله‌های ترویجی تشکیل می‌دهند. چنین مقاله‌هایی معمولاً گزارش‌هایی هستند از آخرین تحقیقات و پیشرفت‌هایی که در حیطه‌ی خاصی از علم اتفاق افتاده‌اند. این مقالات بر اساس مقاله‌ها و نتایج تحقیقات سایر پژوهشگران نوشته می‌شود. این بدان معناست که نویسندگان چنین مقالاتی، نتایج تحقیقات و مطالعات سایر محققین را مطالعه کرده و آن‌ها را در کنار هم گردآوری می‌کنند و بدین‌سان، گزارشی از آخرین پیشرفت‌ها در زمینه‌ی علمی‌مرتبط را ارائه می‌دهند. در چنین مقالاتی، توضیحی در خصوص تکنیک‌های استفاده شده در مقالات وجود ندارد. در هر مقاله‌ی ترویجی ممکن است نتایج تحقیقات مقاله‌های زیادی بررسی شود. پروسه‌ی ثبت، بررسی و چاپ چنین مقالاتی بسیار شبیه به مقاله‌های پژوهشی بوده و نویسندگان چنین مقالاتی باید از دانش و اطلاعات زیادی در زمینه‌ی کاری خود برخوردار باشند.
بخشی از وظیفه‌ی یک پژوهشگر، ترویج علم و افزایش سطح آگاهی سایر افراد جامعه است. چرا که افراد یک جامعه از سطوح مختلف دانش علمی‌برخوردار هستند و به راحتی نمی‌توانند با مقاله‌هایی با سطح علمی‌بالا ارتباط برقرار کنند. از طرفی دیگر، یکی از کاربردهای علم، بهبود شرایط زندگی مردم است. بنابراین پژوهشگران باید نتایج مطالعات و یافته‌های جدید خود را به زبان ساده‌تر در اختیار مردم قرار دهند، به همین دلیل است بسیاری از محققین اقدام به انتشار مقاله‌های ترویجی می‌کنند. چنین مقالاتی می‌توانند در ژورنال‌ها و سایت‌هایی با سطح علمی‌پایین‌تر چاپ شده و به راحتی در اختیار عموم مردم قرار بگیرند. در چنین مقالاتی نویسنده تلاش می‌کند تا خبرهای علمی‌و یا یک گزارش علمی‌را به ساده‌ترین شکل ممکن ارائه دهد. این بدان معناست که در چنین مقالاتی از تکنیک‌های پیچیده‌ی علمی، عبارات و اصطلاحات علمی، روابط ریاضی و مفاهیم پیچیده‌ی علمی‌استفاده نمی‌شود. به رغم اهمیت بالای آگاهی بخشی مردم عادی، متاسفانه در جامعه‌ی آکادمی، انتشار مقالات ترویجی از اعتبار علمی‌کمتری نسبت به سایر مقالات برخوردار است
مقاله‌های علمی‌کنفرانسی ( proceeding articles )
بسیاری از محققین برای ارائه‌ی کار خود در کنفرانس‌ها و کنگره‌های علمی، و در واقع معرفی خود، اقدام به انتشار مقاله‌های کنفرانسی می‌کنند. در چنین مقاله‌هایی، نویسندگان خیلی کوتاه در مورد موضوعی که تمایل دارند در چنین گردهمایی‌هایی ارائه دهند، صحبت می‌کنند. یک محقق در یک مقاله‌ی کنفرانسی تنها به مهم‌ترین یافته‌هایش در طول تحقیقات انجام شده، اشاره می‌کند. بنابراین چنین مقاله‌هایی در ارائه‌ی جزئیات و به بیان دیگر تصویر دقیقی از آنچه که در طول پروژه‌ی تحقیقاتی اتفاق افتاده است، موفق نیستند. معمولاً این مقاله‌ها در اندازه و فرمت‌های خاصی، که توسط برگزار کنندگان کنفرانس ارائه می‌شود، باید نوشته شوند. پذیرفته شدن و یا رد شدن، چنین مقاله‌هایی بر عهده‌ی کمیته‌ی علمی‌برگزار کننده‌ی کنفرانس بوده و معمولاً سریع اتفاق می‌افتد. مقاله‌های کنفرانسی، مخاطبان محدودی دارند. مخاطبان چنین مقاله‌هایی، تنها افرادی هستند که در کنفرانس شرکت می‌کنند. به همین سبب است که مقاله‌هایی که در ژورنال‌های معتبر چاپ می‌شوند از پرستیژ و ارزش بالاتری نسبت به مقاله‌هایی که در کنفرانس‌های معتبر چاپ می‌شوند، برخوردار هستند
به همین جهت ما در پایگاه مقالات ویراساینس از مقالات علمی‌پژوهشی و علمی‌ترویجی که اعتبار علمی‌بالاتری دارند میزبانی می‌کنیم.
در جدول زیر انواع مختلف مقاله‌ها به طور خلاصه با یکدیگر بررسی شده‌اند. همان‌طور که در ابتدا نیز اشاره شد، زمان برای یک پژوهشگر بسیار با اهمیت است. بنابراین بهتر است که آن را صرف چاپ مقالاتی کند که می‌تواند در ارتقاء رزومه کاری آینده‌ی کاری او موثر تر باشند.