محمد اصغری
دانشیار فلسفه دانشگاه تبریز
[ 1 ] - متافیزیک ینای هگل
عمدتاً پدیدارشناسی روح را اولین اثر هگل می‌دانند که در آن برای نخستین بار رویکرد دیالکتیکی خاص وی تبیین شده است. اما معمولاً فراموش می‌شود که پدیدارشناسی روح، نه اثری مستقل، بلکه نتیجۀ فلسفه‌ورزی‌های دوران ینا (1801-1806) است که نتیجۀ آن علاوه بر متون متعدد، مجموعه«دست نوشته‌های نظام ینا» است که در آن هگل برای نخستین بار از شکلی از حقیقت نظاممند در قالب یک فرآیند کلی ...
[ 2 ] - پیوند علم و دین از نگاه چارلز سندرس پیرس
چکیده در این مقاله می‌خواهیم نشان دهیم که هرچند پیرس منطق‌دان، دانش‌مند و فیلسوفی پراگماتیست است، رگه‌های قوی دینی در نظام فکری او (به‌ویژه در اواخر عمرش) با فلسفۀ علمی او پیوند ناگسستنی دارد. بر اساس این دیدگاه، این نوشته با استناد به آثار پیرس در پی نشان دادن این رگه‌های دینی در قالب «پیوند علم و دین» در اندیشۀ این متفکر امریکایی است. پیرس تبلور این پیوند را در روش علمی نشان میدهد و معتقد ا...
[ 3 ] - نقش پدیدارشناسی مرلوپونتی در پزشکی
امروزه پدیدارشناسی با تأکید بر توصیف مستقیم امور و توجه به تجربه زیسته افراد مورد توجه حوزههای مختلف قرار گرفته است. در این بین پدیدارشناسی مرلوپونتی با تاکیدی که بر نقش بدن دارد توجه محققان حوزه پزشکی را به خود جلب کرده است. مرلوپونتی در پدیدارشناسی خود تعریف جدیدی از بدن ارائه میدهد که آن را «بدن زیسته» مینامد. بدن زیسته که در مقابل مفهوم مکانیکی بدن قرار دارد محور ذهنیت و در- جهان- بودن ...
[ 4 ] - Has Richard Rorty a moral philosophy?
در این مقاله سعی دارم نشان دهم که رورتی هرچند همانند کانت فیلسوف اخلاق محسوب نمیشود، ولی با این حال فلسفۀ اخلاقی دارد که باید آن را جدی گرفت. رورتی به نحو نظاممند با مسائل اخلاقی درگیر نمیشود آنطور که فیلسوفان مدرن و معاصر درگیرند. این مقاله دو بخش دارد: بخش نخست با مبانی فلسفۀ رورتی مثل ضد ماهیت باوری، داروینگرایی، فرویدگرایی و تاریخگرایی سروکار دارد. بخش دوم که تا حدودی مفصل است، بسیاری ...
[ 5 ] - تقـدم اخـلاق بر فلـسفه در اندیشة ایمانوئل لویناس
این مقاله به بررسی تقدم اخلاق بر فلسفه نزد لویناس پرداخته است. لویناس با محور قراردادن «دیگری» در کانون اخلاق خود نگاهی کاملاً متفاوت با نگاه سنتی به اخلاق اتخاذ کرده و مفاهیمی از قبیل دیگری، چهره، زبان، نامتناهی، تعالی را در تقابل با مفاهیمی مثل من یا خود، حلول، بازنمایی و تمامیت قرار میدهد. او بر همین اساس اخلاق را بر فلسفه مقدم میداند و اخلاق خود را نوعی فلسفة اولی معرفی میکند که ماهیتاً با...
[ 6 ] - دفاع لویناس از سوبژکتیویتة دکارتی
این مقاله به بررسی دفاع لویناس از سوبژکتیویة دکارتی میپردازد. لویناس اساس فلسفة خود را بر «کوژیتوی» (cogito) دکارتی بنا میکند و در این کار تحت تأثیر هوسرل است. وی همانند دکارت از کاوش در محتوای کوژیتو به تصور نامتناهی یا خدا می‌رسد و آن را در قالب مفاهیمی مثل «دیگری» (other) بیان میکند. امّا برخلاف دکارت خدا را در قالب اخلاق نه متافیزیک میگنجاند و در توصیف این امر نیز با دکارت اختلاف نظر دار...
[ 7 ] - فلسفة سنّتی از نگاه ریچارد رورتی
در این مقاله به کنکاش در میان اندیشههای مختلف رورتی پرداختهایم و نتیجة تحقیق حکایت از آن دارد که وی چندین ویژگی و خصلت مهم را به سنّت فلسفی مغرب زمین، که از زمان افلاطون تا زمان حاضر تداوم یافته است، نسبت میدهد و آنها را نقد میکند. در این تحقیق تنها به شش ویژگی مهم این سنّت که در لابهلای نوشتههایش بیش از سایر ویژگیها به چشم میخورد، اشاره میکنیم. این شش ویژگی عبارتاند از: 1. فرار از تار...
[ 8 ] - «هستی شناسی» در کانون پدیدارشناسی رومن اینگاردن
این مقاله به بررسی جایگاه هستیشناسی در پدیدارشناسی رئالیستی رومن اینگاردن به ویژه در حوزة زیباییشناسی میپردازد. رومن اینگاردن، پدیدارشناس لهستانی، از شاگردان معروف هوسرل بود که با رویکرد فلسفی استادش در دوره دوم فکری او یعنی ایدهآلیسم استعلاییاش مخالفت کرد و معتقد بود که هوسرل در پژوهشهای منطقی رویکرد رئالیستی اتخاذ کرده است حال آنکه در ایدهها به سمت ایدهآلیسم استعلایی گرایش مییابد. محت...
[ 9 ] - بازتفسیر مفهوم رخدادِ از آنِ خودکننده نزد هایدگر با تکیه بر مفهوم تفکر
این پژوهش برآن است تا با واکاوی مفهوم رخدادِ از آن خودکننده در فلسفه‌ی هایدگر، تفسیری تازه از آن ارائه دهد. برای این منظور سه اثر از هایدگر، که نماینده‌ی سه رویکرد وی به مفهوم رخداد است، مورد توجه خواهد بود. این آثار عبارتند از «به سوی یک تعریف برای فلسفه» (1919)، «ادای سهمی به فلسفه (درباب رخداد از آنِ خودکننده)» (1936-1938) و «درباب زمان و هستی» (1962). هایدگر در کتاب به سوی یک تعریف برا...
[ 10 ] - امکان گفت‌وگو بین «مکتب کیوتو» و «حکمت اسلامی»
چکیده در این مقاله سعی می‌کنم نشان دهم که با وجود اختلاف زمانی یا تاریخی و جغرافیایی بین فلسفة مکتب کیوتوی ژاپن در قرن بیستم و حکمت اسلامی شباهت‌های درخور تأملی برای مطالعات تطبیقی وجود دارد. بنابراین به نظر نگارنده «امکان گفت‌وگو» بین این دو تصورشدنی است. با این حال، این مقاله ادعا نمی‌کند که تطبیق کامل و منطقی بین این دو مکتب قابل حصول خواهد بود. مکتب کیوتو در ذن بودیسم سنتی ژاپنی و تفکر عرفا...
[ 11 ] - رویکرد انتقادی مرلوپونتی به قصدیت هوسرل
مرلوپونتی در پدیدارشناسی ادراک میکوشد تا از تبیین سنّتی قصدیت فراتر رود و به این منظور به توصیف پدیدارشناسی بدن میپردازد. به نظر مرلوپونتی، میان جهان و آگاهی جدایی وجود ندارد و این دو در هم گره خورده‌اند. آگاهی برای مرلوپونتی، سوژة محضی نیست که مقوّم ذوات و ماهیات لایزال باشد و به پدیدارها معنا ببخشد، بلکه بدن‌ـ سوژه‌ای است که روی به جهان دارد و نمی‌تواند از این حوزة عملی که در جهان دارد، جدا ش...
[ 12 ] - رابطه علم و دین از دیدگاه نیشیتانی کیجی
در این مقاله سعی کردهایم رابطه علم و دین را از دیدگاه یکی از فیلسوفان سرشناس مکتب کیوتو ژاپنی به نام نیشیتانی کیجی بررسی نماییم. نیشیتانی از شاگردان نیشیدا کیتارو، بنیانگذار مکتب کیوتو، تحت تأثیر اندیشههای انتقادی نیچه نسبت به فرهنگ غربی میکوشد با طرح مساله نیهیلیسم نیچه در فلسفه خویش به حل مساله رابطه علم و دین بپردازد. او بر این باور است که تنها راه برای غلبه بر نیهیلیسم این است که این دو ...
[ 13 ] - معرفی، نقد و ارزیابی کتاب «انسان شناسی پراگماتیکی کانت» (Kant’s Pragmatic Anthropology)
کانت در اواخر عمر خود سوال «انسان چیست» را بر سوالات اصلی فلسفی خود افزود و پاسخ این پرسش را جوابگوی دیگر سوالات دانست. اما پاسخ کانت به این سوال چیست؟ ویلسون در اثری با عنوان انسانشناسی پراگماتیکی کانت میکوشد تا با کاوشی در آثار غیرانتقادی او چون انسانشناسی، دین در محدوده عقل تنها و تعلیم و تربیت، که آنها را«فلسفه تجربه» کانت مینامد، پاسخ او به این پرسش را بیاب...
[ 14 ] - سلامتی و بیماری از منظر پدیدارشناسی
طی دهههای گذشته، توسعۀ تکنولوژی پزشکی و دغدغههای اقتصادی، همچنین گسترش تخصصگرایی در حوزۀ سلامت باعث زدودن چهرۀ انسانی این حوزۀ شده است. این مسئله باعث شده به هنگام معالجۀ بیمار، تأثیر جنبههای روانی و محیطی بر وی نادیده گرفته شود و کادر سلامت توجه خود را فقط به بدن بیولوژیکی بیمار معطوف دارند که این امر نیز به دلیل رفتار نادرست آنها با بیمار، شکایات بیماران را در پی داشته است. دستاندرکاران ...
[ 15 ] - سوبژکتیوته اخلاق: نیچه و لویناس
نیچه و لویناس از برجسته‌ترین فیلسوفان معاصر هستند که بر ضرورت گذر از سوبژکتیویسم عقلانی تأکید کرده‌اند. آنها به دنبال تلاش برای اندیشة دوباره در باب معنای اخلاق در جهانی بودند که نه دین و نه فلسفه‌های اخلاقی دیگر نمی‌توانستند مراجع یقینی و محکمی را برای بحران انسان معاصر ایجاد کنند. لویناس و نیچه هر دو در تلاش برای معنای سوبژکتیویته بینش‌های مختلفی را ارائه کرده-اند. تلاش آنها در یافتن معنای ...
نویسندگان همکار