داود نیککامی
استاد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
[ 1 ] - بهینهسازی کاربری اراضی بخشی از دامنه‌های جنوبی حوزه آبخیز اهرچای
افزایش درآمد آبخیزنشینان همراه با کنترل فرسایش خاک از مهمترین اهداف توسعه پایدار کشاورزی است. بهینهسازی کاربری اراضی از جمله راه‌حل‌های موثر در زمینه افزایش سود و کاهش خسارات فرسایش خاک به‌شمار می‌رود. تحقیق حاضر، در بخشی از دامنه‌های جنوبی حوزه آبخیز اهرچای در استان آذربایجان شرقی صورت گرفته است. در این پژوهش، برای بهینهسازی کاربری اراضی از مدل برنامهریزی خطی چند هدفه به روش سیمپل...
[ 2 ] - اثر اجرای کاربری بهینه اراضی و اعمال شیوه‌های صحیح مدیریتی در حوزه آبخیز ششتمد خراسان رضوی بر کاهش فرسایش خاک و افزایش درآمد
از دلایل اصلی فرسایش خاک، عدم استفاده صحیح از اراضی، منطبق بر استعداد آن‌هاست. با توجه به مسائل اجتماعی و اقتصادی حاکم بر حوزههای آبخیز کشور، ممکن است، مهار فرسایش خاک و رساندن آن به حد طبیعی غیرممکن باشد. ولی، کاهش آن از طریق اعمال مدیریت یکپارچه امکان‌پذیر است. در صورتیکه بهره‌برداری از اراضی موجود در حوزههای آبخیز بر اساس استعداد آن‌ها انجام شود، با کاربری مناسب می‌توان انتظار داشت، ضمن ک...
[ 3 ] - بررسی رابطه فرسایشپذیری، اشکال فرسایش و تلفات خاکهای حاصل از سه نوع مارن در آذربایجان غربی
با توجه به این‌که اراضی مارنی در محدوده حوزههای آبخیز بخش شمالی استان آذربایجان غربی گسترش زیادی داشته و فرسایش خاک در این اراضی زیاد است، در این پژوهش فرسایشپذیری و اشکال فرسایشی خاکهای حاصل از مارن‌ها و رابطه آن‌ها با تلفات خاک در این اراضی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور ابتدا مناطق پراکندگی مارن‌ها در استان بررسی و با توجه به شرایطی مانند ضخامت و برونزدهای مارنی، تناوب میان...
[ 4 ] - تعیین شاخص مناسب فرسایندگی باران در اقلیم خشک سرد مرکزی ایران، مطالعه موردی: ایستگاه تحقیقات مرتع نیر-یزد
فرسایندگی باران یکی از مهمترین عوامل در فرسایش خاک میباشد. این عامل معمولا در قالب شاخص‌های فرسایندگی که مبتنی بر خصوصیات بارندگی است، بیان میشود. در این پژوهش پس از احداث 12 کرت رواناب و رسوب در ایستگاه تحقیقات مرتع نیر در استان یزد، مقادیر رواناب و رسوب هر یک از کرت‌ها در 12 واقعه بارش که منجر به ایجاد رواناب و تلفات خاک شده بودند، پایش و اندازه‌گیری شدند. اطلاعات شدت و مقدار رگبارها...
[ 5 ] - تهیه نقشه شاخص مناسب فرسایندگی باران کشور
گاهی از مقدار صحیح فرسایش آبی به‌دلیل نقش آن در توسعه تغییرات سطح زمین و تحت‌الشعاع قرار دادن پایداری فعالیت‌های کشاورزی در بلند‌مدت حائز اهمیت است. فرسایندگی باران به‌عنوان یکی از مهمترین فاکتورهای تاثیرگذار بر فرسایش آبی خاک مطرح است که در قالب شاخص‌هایی بیان میشود. برای کمی نمودن تاثیر عامل فرسایندگی باران در بررسی‌های مربوط به فرسایش و رسوب، شاخص‌های مختلفی بر مبنای خصوصیات باران از جم...
[ 6 ] - تأثیر نوع پوشش گیاهی بر رواناب و رسوب و مواد غذایی خاک اراضی شیب‌دار مراوه‌تپه
فرسایش خاک یکی از آشکارترین عوامل تخریب خاک است. ایجاد پوشش گیاهی می تواند با کاهش رواناب و رسوب در حفظ خاک و کاهش خسارت حاصلخیزی خاک موثر باشد. این پژوهش در منطقه مراوه‌تپه در حوزه آبخیز اترک در شمال شرقی شهرستان کلاله انجام شد. به‌منظور بررسی نقش نوع گونه گیاهی در حفظ و پایداری خاک، پنج تیمار گیاهان زراعی و مرتعی شامل یونجه دائمی (Medicago sativa)، آگروپایرون (Agropyron elongatum)، زیره (Cu...
[ 7 ] - بررسی و تحلیل بار رسوبی رودخانه‌های کشور، مطالعه موردی: آذربایجان‌غربی
مواد و ذرات فرسایش یافته در عرصه‌های آبخیز به سه صورت بار محلول، معلق و بستر به‌وسیله رودخانه‌ها جابجا می‌شوند. در برآورد رسوبدهی حوزههای آبخیز، دانستن میزان بار معلق و بستر رودخانه‌ها لازم است. معمولاّ اندازه‌گیری بار معلق در ایستگاه‌های رسوب‌سنجی و به‌طور روزانه صورت می‌گیرد. ولی این امر در مورد بار بستر اتفاق نمی‌افتد. در حال حاضر، علی‌رغم تفاوت زیادی که در تشکیلات زمین‌شناسی و شدت بارندگی ...
[ 8 ] - بررسی الگوی استفاده از اراضی در حوزه آبخیز سد سنا استان بوشهر
عدم وجود مدیریت صحیح استفاده از اراضی در یک حوزه آبخیز، تأثیرات نامناسبی بر منابع موجود در آن دارد. برای کاهش اثرات محیطی و اقتصادی فرسایش که ناشی از سوء مدیریت در استفاده از اراضی است، نیاز به تدابیری در حوزههای آبخیز است. بهینهسازی کاربری اراضی یکی از راه کارهای مناسب برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش هدررفت منابع میباشد. هدف از انجام این پژوهش، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به‌منظور افز...
[ 9 ] - بهینهسازی کاربری اراضی با استفاده از مدل برنامهریزی خطی دو هدفه در حوزه آبخیز آدینه مسجد شازند
افزایش تولید و سطح رفاه آبخیزنشینان توأم با کاهش فرسایش خاک همیشه در محور برنامههای مدیریتی حوزههای آبخیز است. بهینهسازی کاربری اراضی یک استراتژی کارآمد در این زمینه میباشد که میتواند اهداف توسعه پایدار را محقق سازد. در این پژوهش، با استفاده از مدل برنامهریزی خطی و سامانه اطلاعات جغرافیایی، بهینهسازی کاربری اراضی در حوزه آبخیز آدینه مسجد شازند استان مرکزی به‌کمک نرمافزار Lingo 11.0 انجا...
[ 10 ] - بهینهسازی مدیریت کاربری اراضی به‌منظور حفاظت از منابع حوزه آبخیز ابوالعباس
اثرات محیطی و اقتصادی فرسایش خاک ناشی از سوء مدیریت در استفاده از اراضی واقع در یک حوزه آبخیز است. اگرچه متوقف کردن کامل فرسایش خاک تا حد شرایط طبیعی امکان پذیر نیست، ولی مهار آن در قالب طرح‌های مدیریت جامع آبخیز یک نیاز مبرم است.با توجه به این‌که در منابع علمی، هدر رفت عناصر غذایی با استفاده از مدل‌های بهینهسازی مورد ارزیابی قرار نگرفته است، هدف اصلی این پژوهش، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی ب...
[ 11 ] - بررسی اثر کاربرد مالچ کاه و کلش گندم بر هدررفت خاک و مواد آلی در اراضی دیم شیب‌دار
در مناطق خشک و نیمه‌خشک، بارش‌های جوی بهصورت نامنظم و اغلب با شدت بیش‌تری اتفاق میافتد؛ این امربه‌خصوص در اراضی که در جهت شیب شخم خورده‌اند، منجر به تولید رسوب و هدررفت خاک میشود. در اینگونه اراضی، اعمال روش‌های صحیح مدیریتی و به‌زراعی میتواند اثرات نامطلوب این فرآیند را کاهش دهد. در این بررسی، اثر دو تیمار کاربرد یا عدم کاربرد مالچ کاه و کلش در کرت‌های استاندارد و در سه طبقه شیب 12-0،...
[ 12 ] - بررسی چند روش تهیه نقشه فرسایش شیاری با استفاده از RS و GIS
نقشه فرسایش شیاری یکی از نقشههای پایه در مطالعات فرسایش و رسوب و برنامههای مدیریت آبخیزها است. برای بررسی برخی روشها در تهیه نقشه 250000 :1 فرسایش شیاری، مطالع‌های در حوزههای آبخیز کن-سولقان و جاجرود در استان تهران انجام شد. در مرحله اول در حوزه آبخیز کن و سولقان، چهار نقشه واحدهای کاری از تلفیق لایه‌های اطلاعاتی الف) پوشش گیاهی، سنگ‌شناسی و شیب ب) کاربری، سنگ‌شناسی و شیب ج) کاربری، ...
[ 13 ] - بررسی و معرفی چند شاخص جدید فرسایندگی باران
نیروی موثر در ایجاد این شکل از فرسایش، فرسایندگی باران میباشد که در واقع توانایی بالقوه باران در ایجاد فرسایش بوده و تابعی از خصوصیات فیزیکی باران است. جهت کمی نمودن تاثیر عامل فرسایندگی باران شاخص‌های مختلفی توسعه داده شده‌اند، برخی از آن‌ها بر مقدار بارش و برخی دیگر بر شدت بارش تاکید داشته‌اند. بررسی‌ها در سطح دنیا نشان می‌دهد که به رغم استفاده گسترده از شاخص EI30 به‌عنوان بهترین شاخص فرسای...
[ 14 ] - بررسی راه‌کارهای کاهنده فرسایش خاک اراضی دیم
در مناطق خشک و نیمه‌خشک، انجام شخم در جهت شیب به‌خصوص در زمان وقوع بارندگی‌های با شدت زیاد، منجر به فرسایش و هدررفت بیشتر خاک میشود. با اعمال روش‌های مدیریتی و به‌زراعی می‌توان از میزان اثرات نامطلوب عملیات خاک‌ورزی در اینگونه اراضی کاست. به‌منظور بررسی اثر شخم عمود بر جهت شیب و کاربرد مالچ کاه و کلش در کاستن اثرات نامطلوب عملیات خاک‌ورزی بر فرسایش خاک، این تحقیق در 18 کرت استاندارد ...
[ 15 ] - تعیین شاخص فرسایندگی مناسب باران در اقلیم نیمه‌خشک سرد ایران، مطالعه موردی: استان کرمانشاه
خاک یکی از عناصر چهارگانه حیات و یکی از مهمترین مولفه‌ها در فرآیند تولید محصولات زراعی، مرتعی و جنگلی محسوب میشود. فرسایش خاک، حاصلخیزی اراضی بالادست را تحت‌تاثیر قرار داده و به‌طور غیر‌مستقیم، اراضی پایین دست را نیز دچار آسیب می‌نماید. در یک نگاه جهانی نسبت به پدیده فرسایش و رسوب‌گذاری، بیش از 50 % از اراضی مرتعی دنیا و در حدود 80 % از زمین‌های کشاورزی به‌طور معنی‌دار و قابل توجهی دچار فرسا...
[ 16 ] - آبخیزداری در ایران: تاریخچه، تکامل و نیازهای آتی
به‌منظور دستیابی به توسعه پایدار، طرح‌ریزی یک برنامه مدیریتی صحیح ضروری است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاریخچه، وضعیت فعلی و نیازهای آتی مدیریت حوزههای آبخیز به‌عنوان واحدهای اصلی مدیریت سرزمین در ایران است. بدین منظور، ضمن ارایه مفاهیم آبخیز و مدیریت حوضه، ساختار تشکیلاتی، فعالیت‌ها و رویکرد فعلی آبخیزداری در ایران بررسی شد. همچنین، برای تبیین اهداف پژوهش، نحوه نگرش و انجام مدیریت آبخیز، برا...
نویسندگان همکار