بهروز محمودی بختیاری
دانشیار گروه هنرهای نمایشی، پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران
[ 1 ] - بازنمایی خوانایی شهرهای شمال در آثار اکبر رادی: مطالعۀ موردی سه نمایشنامۀ روزنۀ آبی، مرگ در پاییز و پلکان
این نوشتار تلاش دارد با توجه به نظریات کوین لینچ1، در کتاب سیمای شهر2 (1960) و تئوری شکل خوب شهر3 (1984)، اهمیت خوانایی در فضای شهرهای شمال را مورد مطالعه قرار دهد و همچنین، به بازتاب فضا و حال و هوای این نواحی درشکل دهی به روحیات، مناسبات و نحوۀ تعامل افراد، در سه نمایشنامۀ روزنه آبی، مرگ در پائیز و پلکان، از اکبر رادی بپردازد. بر اساس نظر لینچ، ناخوانایی در شهر به بروز آشفتگی، ناامنی، اضطراب،...
[ 2 ] - دلقک واژگون به مثابه ی گونه ی تغییر یافته ی دلقک ایرانی (بررسی موردی شخصیت داود در نمایشنامه لبخند باشکوه آقای گیل)
چکیده هر تیپ شخصیتی برخاسته از فرهنگ مردمی در سیر زمان و متأثر از شرایط اجتماعی دچار تغییراتی می شود که او را نسبت به گونه ی اصلی متفاوت و گاه متضاد می سازد. دلقک نمایش های سنتی ایران، یعنی سیاهِ سیاه بازی و مبارک در خیم هشب بازی متأثر از گونه های تباری مانند دلقک های دربار، و میدانی، ویژگی طن زآفرینی و آگاه یبخشی داشت هاند؛ اما این تیپ شخصیتی در طول زمان دچار تغییراتی شده است که بررسی آن ن...
[ 3 ] - ویژگی های زبانی گفتمان درام رادیویی: نمونه موردی نمایشنامه پل آلبر
چکیده نقش رادیو در گسترۀ وسیع وسایل ارتباط جمعی، به ویژه آنجا که سخن از ارتباط با گروه انبوهی از مخاطبان با خصوصیات نا همگون به میان می آید، برجسته تر از سایر رسانه های جمعی است و نمایشنامۀ رادیویی نیز به عنوان کیی از برنامه های پر مخاطب رادیو، در کشورهای مختلف دنیا رونق ویژه ای دارد. در این مقاله، ضمن تشریح ویژگی های منحصرب هفرد رادیو، به بررسی ویژگی های زبان در رسانة رادیو پرداخته شده اس...
[ 4 ] - تبارشناسی دلقک در نمایش سنتی ایران
چکیده دلقک، شخصیتی از ژرفای فرهنگ عامیانة کشورهاست که محبوبیت مردمی به آن جایگاهی ماندگار بخشیده است و آن را به الگویی ثابت، فراتر از زمان و مکان تبدیل کرده است. او هوشمندانه خود را با افق اجتماعی روز هماهنگ ساخته و جایگاه خود را در میان فرهنگ مردمی ثابت و استوار نگاه داشته است. شناخت بهتر مفهومی چون دلقک نیاز به مطالعاتی تبارشناسی در چگونگی شکلگیری و گونه شناسی در بررسی نمونه های موجود دارد....
[ 5 ] - چند کاربرد کلامی دیگر از «که» در فارسی گفتاری
«که» از جمله تکواژهای دستوری زبان فارسی است که برایش کاربردهای متعدّدی در گونۀ نوشتاری زبان فارسی میشناسیم. با وجود این، این تکواژ در فارسی گفتاری هم چنـدین کـاربرد کلامی دارد که باعث میشود بتوانیم آنرا فارغ از حوزۀ کارکردهای رایج یک تکواژ دستوری هم مورد مطالعه قرار دهیم. در این پژوهش، با استفاده از دادههای واقعی ضبطشده، تعدادی از کاربردهای کلامی «که» معرّفی میشوند تا نظریات پیشین در مورد کا...
[ 6 ] - بازتاب فمینیسم از رهگذر کارکرد اصول همکاری گرایس در نمایشنامة سالارزنان
این مقاله به بررسی کارکرد اصلی مهم در تحلیل گفتگو میپردازد که به فیلسوف معاصر پل گرایس تعلق دارد. او معتقد است مکالمة میان افراد، علاوه بر رد و بدل کردن اطلاعات، بر پایة همکاری میان آنها است و در همین راستا اصلی به نام «اصل همکاری» را مطرح می‌کند که شامل قواعدی دربارة زیربافت متون است. از آنجا که اصل همکاری گرایس در رابطه با گفت‌وگو مطرح شده، می‌توان آن را در تحلیل متون نمایشی به کار برد. در ا...
[ 7 ] - تحلیل جامعه‌شناختی بوردیویی بر شخصیت‌پردازی در سینمای ایران
فیلم گوزنها و کندو، دو اثر سینماییِ پیش از انقلاب اسلامی، نشانه هایی از سینمای موج نو را دارند. این دو فیلم توانستند در فضای ذهنیت اجتماعی کنشگران روزمره تأثیر متفاوتی بگذارند. در این پژوهش، با تکیه بر نظریة ساختاربندی بوردیو، سعی شده است سبک روایی دو فیلمِ گوزنها و کندو، با نگاه به سوژه های مطرح شده در فیلم، بررسی شود. نتایج این بررسی نشان می دهد کنشگر اجتماعی، به‌رغم اینکه تحت تأثیر ساخت...
[ 8 ] - طرح‌واره‌های تداعی‌شدۀ تکواژ «کار» به‌عنوان مقوله‌ای چندمعنا: مطالعه‌ای در صرفِ شناختی
در مقالۀ حاضر سعی بر آن است تا در چارچوب صرفِ شناختی، به ویژگی‌های معناییِ تکواژ زایای «کار» به‌عنوان مقوله‌ای چندمعنا پرداخته شود و امکاناتِ طرح‌واره‌های تصوری برای طبقه‌بندیِ صورت‌هایی که این تکواژ در آن به‌کار می‌رود، معرفی شود. این تحقیق نشان می‌دهد که فارسی‌زبان‌ها هنگام مواجهه با بسیاری از واژه‌های حاوی تکواژ «کار»، معنای استعاری آن را درک میکنند و طرح‌واره‌های تصوری آن را در ذهن خود می‌سازن...
[ 9 ] - مخالف پوشی در سینمای ایران: رویکردی پساساختارگرایانه
«مخالف‌پوشی»ـ به معنای پوشیدن لباس مردانه از سوی زنان، یا لباس زنانه از سوی مردان‌ـ از سالهای ابتدایی اختراع سینما وارد روایتهای سینمایی شد و همچنان نیز ادامه دارد. بر‌اساس آنچه تاکنون در مخالف‌پوشی مشاهده شده است، این کار با هدف دستیابی به امتیازات جنسیت دیگر و خدمت به پیشبرد درام، طبق خواست فرد مخالف‌پوش، انجام میپذیرد. در پژوهش حاضر، کارکرد مخالف‌پوشی در 18 فیلم سینمای ایران، از دهۀ 133...
[ 10 ] - بازتاب اجتماعی کهن‌الگوی آنیموس در شخصیت‌های زن نمایشنامه‌های بیضایی (مطالعۀ موردی: نمایشنامه‌های پرده‌خانه و ندبه)
کارل گوستاو یونگ روان ناخودآگاه انسان را متشکل از دو قطب متقابل مؤنث و مذکر آنیما و آنیموس میداند. کهن‌الگوی آنیما نیمة زنانه در روان مرد و آنیموس نیمة مردانه در روان زن است. برقراری هماهنگی و اتحاد میان این دو نیمه از روان، حفظ تعادل در روان انسان را سبب میشود و استیلای هریک از این قطبهای متقابل در فرد، سلسلهای از خصلتها و ویژگیها را پدید میآورد که از منظر اجتماعی و فرهنگی قابل مطالعه و...
[ 11 ] - سفر قهرمان مؤنث در سه فیلمنامه از بهرام بیضایی: مطالعۀ تطبیقی سه فیلمنامۀ سگ‌کشی، اشغال، و حقایق دربارة لیلا دختر ادریس در چارچوب نظریۀ مورین مرداک
بهرام بیضایی را می‌توان از دهۀ چهل تاکنون در زمرۀ معدود نویسندگان صاحب‌سبکی منحصر به خود دانست که نامش بیش از هر چیز با نمایشنامه و فیلمنامه پیوند خورده است. این پژوهش در چارچوب نظری «الگوی سفر قهرمان مؤنث» مورین مرداک به بررسی سه فیلمنامۀ سگ‌کشی، اشغالل، و حقایق ىرباره لیلا ىختر اىریس میپردازد. نظریۀ مرداک نگاهی نو به مدل جوزف کمبل برای سفر اسطورهای قهرمان به شمار میآید که در آن سفر قهرمان ...
[ 12 ] - رابطۀ زبان و جنسیت در رمان معاصر فارسی: بررسی شش رمان
پژوهش حاضر به بررسی تفاوتهای نوشتاری زنان و مردان در رمانهای معاصر ایران میپردازد. هدف از این تحقیق، بررسی این مسئله است که آیا عامل جنسیت به بروز تفاوتهای نوشتاری در حوزة واژگان و نحو منجر میشود یا خیر؟ در این پژوهش، سه رمان چراغها را من خاموش میکنم، کولی کنار آتش، و بازی آخر بانو از نویسندگان زن و سه رمان کافه‌پیانو، سمفونی مردگان،و ثریا در اغما از نویسندگان مرد تحلیل و بررسی میشود. ر...
[ 13 ] - دیالوگ دراماتیک در قرآن کریم در چهارچوب نظریۀ گفتمانی: بررسی موردی رخداد گفتاری حضور فرشتگان در منزل حضرت ابراهیم (ع)
بخش عمده‌ای از آیات قرآن کریم در قالب تعامل گفتاری بیان شدهاند و از منظر گفتمان دراماتیک قابل بررسی هستند. در این پژوهش نخست انواع مختلف دیالوگ و همینطور تعاریف و مفاهیم اصلی آنها مرور میشوند و ثانیاً گفتمان و دیالوگ به مثابۀ گفتمان مورد توجه قرار می‌گیرند. سپس در چهارچوب مذکور، از دایرۀ گستردۀ دیالوگ‌های قرآنی بر رخداد گفتاری حضور فرشتگان در منزل حضرت ابراهیم (ع) تمرکز میشود که در آیاتی از ...
[ 14 ] - ردگان‌شناسی سازوکارهای تصریحِ شناختی در ترجمه: رهیافتی نوین
در این پژوهش می‌کوشیم سازوکارهای تصریح ترجمه‌ای را با عطف توجه به بنیادهای شناختی آن و در چهارچوب عملیات‌های تعبیرگری شناختی شناسایی و صورت‌بندی کنیم. در همین راستا با فهم تصریح به مثابۀ نوعی تصمیم کاربردشناختی و با پذیرش نقش برسازندۀ تعبیرگری در معنی (لانگاکر 2008) تصریح دگرگشتی تلقی شده است که بر حسب آن، شیوۀ کاربست یک عملیات تعبیرگریِ شناختی در متن مبدأ، به شیوه‌ای دیگر در متن مقصد دگرگون ش...
[ 15 ] - استعاره‌های هستی‌شناختی در شاهنامۀ فردوسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی
استعاره یکی از موضوعات مهم و اساسی در زبان‌شناسی شناختی است. در این رویکرد، استعاره فقط یکی از ابزارهای تخیل شاعرانه و ویژگی زبانی نیست، بلکه در زندگی روزمره و نیز در اندیشه و عمل ما جریان دارد. بر اساس دیدگاه لیکاف و جانسون (2003م.)، استعاره اساساً روشی است که از طریق آن مفهوم‌سازی یک حوزه از تجربه در قالب حوزه‌ای دیگر بیان میشود. حوزۀ مقصد معمولاً انتزاعی‌تر و حوزۀ مبدأ عینی‌تر و ملموس‌تر است....
[ 16 ] - زن به‌مثابۀ شخص آندروژن در دو فیلم از سینمای ایران: بررسی فیلم‌های روسری آبی و کافه‌ترانزیت
هویت جنسی که در فرهنگ هر جامعهای تبلور مییابد سرچشمۀ بسیاری از نابرابریهای جنسیتی اجتماعی است. زن یا مرد ناچار است، با حفظ حدی از ارزشها و عرف جامعه، برای تطابق خود با محیط و انجامشدن کارهایش، برخی از خصلتهای جنس مخالفش را وام گیرد و همچون نقاب بر چهرۀ خود زند و چهبسا تحمیلهای جامعه خصلتهای جنس مخالف را در او درونی کند و روند سنخیابی جنسی (sex typing) فرد را تغییر دهد. آنجا که نقاب...
[ 17 ] - Methods of Representing Implied Author and Implied Reader in GavKhuni and its Film Adaptation
Implied author and implied reader are components of a narrative structure, playing a crucial role in illuminating hidden elements within a text. Therefore, studying these elements in literary works can expose the underlying layers of narration and open up new critical outlooks to the readers. Furthermore and in cases of cinematic adaptations, it explains whether this was the novel or the film t...
[ 18 ] - Conversational Repairs in Persian Dramatic Discourse: Akbar Radi's Pellekân (The Steps)
The present study is an attempt to investigate conversational repair phenomenon in Persian dramatic discourse and it tries to check the presence of any predominant preference for employing a specific type of repair rather than the others in the context of Persian drama. To reach the aforementioned purpose, Schegloff, Jefferson, and Sacks’s (1977) framework has been adopted and applied to Akbar ...
[ 19 ] - تاثیر قدرت تبلیغات محیطی بر تغییر هویت کلان شهرها و شهروندان آنها
شهرهای جدید و امروزی، آکنده از قطعات تصاویر، کالاها و کلمات چاپی پرشماری شدهاند که معنای شهر را تغییر میدهند و آن را هم به کالا و تصویر مبدل میکنند. در واقع شهروند شهر مدرن، پرسهزنی است که با سفر در فضای فیلمیکِ شهر، دچار وقفهای در وجود خود میشود؛ وقفهای که به وسیلۀ مونتاژی از این قطعات پر میشود و باعث تغییر هویت و تبدیل او به شیئ و کالا میشود. در این مقاله تحلیلی- توصیفی، سعی بر آن ا...
[ 20 ] - Assessing the Translation of Parvin Etesami's Selected Poems Using Vinay and Darbelnet’s Model
Translators always seek to find the best equivalents for each word, sentence or phrase in the target language (TL) in order to have the most accurate and meaningful translation of the text. Generally, a translator’s main concern is whether to prefer the form over the content or vice versa. In translation studies, literal translation prioritizes the form while free translation concentrates on th...
[ 21 ] - مفهوم خشونت در گفتمان با نگاهی به فیلم "پنهان" اثر میشائل هانکه
با وجود گستردگی طیف معانی گفتمان در نظریه‌های مختلف ادبی و فرهنگی، منظور مورد نظر این مقاله، گفتمان از منظر میشل فوکو است که به مجموعه قواعد و ارزش‌های حاکم بر هر عصر که طی فرایند طرد و حذف حاکمیت یافته و حقیقی تلقی میشود، اطلاق می‌گردد. گفتمان در این مفهوم دربردارنده‌ی حذف‌ها و خشونت‌هایی است که از سوی ساختارهای قدرت اعمال شده و آن را مرزبندی میکنند. سینما به عنوان یکی از ابزراهای قدرت در ا...
[ 22 ] - بررسی شکست هاله و اصالت مفهوم زن در تبلیغات عصر پست مدرن و نمود آن در ایران
پژوهش پیش رو، که به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده است، به زن به مثابه ابژه، موضوع و عنصر مهم درون آثار هنری میپردازد. تمرکز پژوهش حاضر بر چگونگی سیر تحول مفهوم زن در قلمروِ هنر عکاسی و به دنبال آن، موج عظیم جنبش پاپآرت در عصر تولید و مصرفگرایی است؛ و به منظور نشان دادنِ تغییر معنای هویت زن در این دوره، از نظریه «شکست هاله» والتر بنیامین در بیان مفهوم بازتولیدپذیری در دوران پستمدرن استفاده ...
[ 23 ] - الماس مؤنث: رویکردی پسافمنیستی به تجلی زنان در نقش سیاه در دوران پس از انقلاب اسلامی
در تاریخ نمایش سنتی ایران، به‌ویژه سیاهبازی، کنشگری و حضور زنان در این عرصۀ فرهنگی هنری در بسیاری از وجوه کمرنگ و گهگاه کاملاً محو بوده است. همچنین به دلیل عدم ثبت وقایعِ نمایش سنتی، اسناد زیادی در این رابطه وجود ندارد. با وجود این، یکی از جنبههای مهم کنشگری زنان در دهههای اخیر در زمینۀ نمایشهای سنتی، به‌خصوص در سیاهبازی رُخ داده است. این فعالیتها به خلق شخصیت الماس (سیاه) مؤنث بین زنان ایر...
نویسندگان همکار
محمد بای 1