فرزاد پورسعید
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی
[ 1 ] - (یادداشت راهبردی) عدالت منطقه ای در چشم انداز 1404
سند چشم‌انداز ایران در افق 1404 به همراه سیاست‌های کلی برنامه چهارم توسعه در آذرماه 1382 به دستگاههای ذی‌ربط اجرایی و قانونگذاری ابلاغ شد. این سند، هدف کشور را در این بیست سال که شامل چهار برنامه توسعه خواهد شد، دستیابی به جامعه‌ای توسعه‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) قرار داده و تحقق این هدف را نی...
[ 2 ] - ضد تروریسم نوین
مقاله حاضر، به این پرسش محوری می‌پردازد که ضد تروریسم نوین چیست و قواعد محوری آن کدامند؟ در مجموع می‌توان سه رویکرد را در مقابله با تروریسم بازشناسی کرد که عبارتند از «رویکرد جنگی»، «رویکرد عدالت کیفری» و «رویکرد اطلاعاتی». دو رویکرد نخست، خصلتی واکنشی دارند و معطوف به مرحله پس از وقوع کنش تروریستی هستند. این در حالی است که در مقابله با تروریسم جدید، از جمله تروریسم تکفیری، همواره گفته می‌شود ک...
[ 3 ] - (( یادداشت راهبردی)) گذار از «دابق» به «رومیه»؛ چرخش گفتمانی داعش از «خلافت» به «جهاد»
داعش پس از از دست دادن شهر نمادین دابق در سوریه در مهر 1395، به سرعت به جای عنوان مجله تبلیغاتیاش یعنی «دابق»، مجلهای با عنوان «رومیه» را منتشر کرد. در واقع، چون داعش مواضع و سرزمینهای خود در سوریه و عراق را از دست داده، تلاش می‌کند خود را در مقیاس جهانی از طریق عنوانی تازه به نام «رومیه» که نام عربی تاریخی برای روم است، مطرح نماید. این مجله عمدتاً تلاش می‌کند «نمادی جدید برای عناصر اروپایی...
[ 4 ] - امام خمینی(ره) و مدیریت نرم دفاع ملی؛ مطالعه موردی جنگ تحمیلی
در این مقاله به مقوله «مدیریت نرم دفاع ملی» یا وجوه نرم مدیریت دفاع ملی که کمتر بدان پرداخته شده میپردازیم و آن را در خصوص نحوه مدیریت امام خمینی(ره) در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، عملیاتی میکنیم. بر این اساس، نویسنده در این مقاله به این پرسش می‌پردازد که «امام خمینی(ره) در مقام رهبر انقلاب و جمهوری اسلامی ایران و در چارچوب دفاع ملی، جنگ تحمیلی از سوی عراق را که بزرگترین تهدید سختافزاری ...
[ 5 ] - بررسی مقایسهای انقلاب اسلامی ایران و انقلاب مصر
مقاله حاضر، به بررسی مقایسهای انقلاب اسلامی ایران و انقلاب 25 ژانویه مصر می‌پردازد و مفروضه آن این است که بدون این بررسی، فهم و تبیین انقلاب مصر ممکن نیست. پشتوانه نظری مقاله، نظریه فرایند انقلابی و همچنین، نظریه «فرصت سیاسی» در چارچوب جامعهشناسی جنبشهای اجتماعی است. کاربست این نظریهها نشان می‌دهد انقلاب اسلامی ایران فرصت سیاسی مناسبی برای جنبش انقلابی مصر فراهم نمود تا در زمانی کوتاهتر ...
[ 6 ] - مرجع امنیت در کنش گفتاری امام خمینی(ره)
مرجع امنیت، قلب هر نظریه امنیتی به شمار می‌رود و از این‌رو، عزیمتگاه تحلیل و استخراج نظریههای امنیتی از جمله نظریه امنیتی امام خمینی(ره) است. بر این اساس، مقاله حاضر چیستی مرجع امنیت را در آراء امام خمینی، شناسایی می‌کند و در عین حال، آراء ایشان در این زمینه را به مثابه «کنش گفتاری» به شمار میآورد، زیرا ایشان را علاوه بر نظریهپرداز امنیتی جمهوری اسلامی، کنشگر امنیتی کننده آن نی...
[ 7 ] - برآورد استراتژیک عراق آینده
عراق آینده، برآیندی از وضعیت کنونی و گذشته این کشور، نوع بازیگری و تمایلات بازیگران مؤثر اعم از داخلی و خارجی، فرصتها و تهدیدات پیشروی و آسیبپذیریها و مزیتهای آن در عرصه داخلی و منطقه‌ای است. در این چارچوب، مقاله حاضر به تخمین راهبردی عراق آینده می‌پردازد و این مهم را از خلال نقد سناریوی ایدهآلیستی امکانپذیر میداند. این سناریو، شامل وضعیتی است که قانون اساسی عراق جدید، در ق...
[ 8 ] - تحول تروریسم در روابط بین الملل
تروریسم از جمله مفاهیم مناقشهبرانگیز به هنگام تعریف و مطالعه علمی است و مطالعه آن در چارچوب بین رشتهای قرار میگیرد.به بیان دیگر، برای فهم و بررسی آن میبایست رویکرد بین رشتهای را استخدام کرد و آن را از دریچه علوم سیاسی ، روابط بینالملل، حقوق بینالملل ،روانشناسی ،جامعهشناسی و مانند آن نگریست.مقاله حاضر به چیستی و چگونگی تحول این مفهوم در روابط بینالملل می‌پردازد و برای این...
[ 9 ] - بازتولید گفتمانی؛ راهبرد استقرار امنیت نرم در جامعه ایرانی
گفتمان نرم، در دهه پایانی قرن بیستم رواج یافت و افق نوینی در فهم و تبیین مسائل راهبردی، به ویژه در مطالعات بینالملل گشود. مفهوم امنیت نرم از دل این گفتمان برخاسته و در معنا اشاره به امنیتی است که از بازیگران در برابر صدمات و خطرات به گونه‌ای ملایم و ناملموس حراست می‌کند. مقاله حاضر در این چارچوب، به عملیاتینمودن مفهوم امنیت نرم در جامعه ایرانی می‌پردازد و به دنبال راهبردی است که بتواند در چار...
[ 10 ] - امنیت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
جدید مطالعات امنیتی را شکل می‌دهد. مقاله حاضر به تبیین جایگاه امنیت انسانی به مثابه رهیافتی مردممحور، همهگیر و معطوف به رضایت و کرامت بلندمدت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. برای این منظور، ابتدا مفهوم و ابعاد امنیت انسانی در متون نظری بازنمایی میشوند و سپس، قانون اساسی در پرتو این تلقی مفهومی و ابعاد آن مورد بازخوانی و بازفهمی قرار میگیرد. نویسنده معتقد است امنیت انسان...
[ 11 ] - ساختار و روند تصمیمگیری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: تحلیل متون آموزشی و پژوهشی
رهیافت خرد در مطالعه روابط بینالملل، ناظر بر ساختار و رفتار هریک از بازیگران محیط بینالملل در این عرصه است. ساختار تصمیمگیری در سیاست خارجی کشورها، بخشی از این ساختار را تشکیل می‌دهد. مقاله حاضر با مطالعه متون آموزشی و پژوهشی انتشاریافته در حوزه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، به بررسی ساختار و روند تصمیمگیری در آن می‌پردازد. این بررسی در چارچوب دو رویکرد حقوقی - سازمانی (رسمی) و سیاسی – ج...
[ 12 ] - امکان و امتناع انقلاب رنگی در جامعه ایرانی
با پایان عصر انقلابهای کلاسیک و آغاز قرن جدید، شاهد برپایی و پیروزی انقلابهایی هستیم که به رنگی یا مخملی شهرت یافتهاند. مقاله حاضر، ضمن بازنمایی ویژگیهای عام و مشترک انقلاب رنگی در جوامع دستخوش این دگرگونی، از طریق مطالعه موردی یوگسلاوی، به تحلیل شرایط امکان و امتناع آن در جامعه ایرانی می‌پردازد. برای این منظور، نویسنده، ساختار سیاسی نظام جمهوری اسلامی و شیوههای عمل آن در محیط اجتماعی را ت...
[ 13 ] - گوناگونی و انسجام ملی در جامعه ایرانی
سرمایهگذاری و تدوین استراتژی برای ایجاد و ارتقاء انسجام در سطح ملی از جمله تلاشهای دیرپای دولت‌های جدید به شمار می‌رود؛ به ویژه آنکه کمتر جامعه‌ای در جهان پساوستفالیایی کاملاً همگون و فارغ از تنوع بوده است. گوناگونی و ناهمگونی در جوامع ملی عمدتاً شامل ابعاد و انواعی چون دینی، مذهبی، قومی، زبانی و فرهنگی می‌شود و در این صورت می‌توان جامعه ایرانی را جامعه‌ای با بیشترین تنوع ممکن دانست. به بیان دی...
[ 14 ] - تروریسم نوین و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران
تروریسم نوین عنوانی است برای موج جدید اقدامات تروریستی که اوج آن را می‌توان حادثه 11 سپتامبر دانست. ایالات متحده در واکنش به رویداد 11 سپتامبر و در نبرد با این موج جدید، سعی نمود تا محیط عملیاتی آن را به منطقه خاورمیانه منتقل نماید که با محیط امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران هم‌پوشان است. از این‌رو، مقاله حاضر به تبیین این موج جدید و پیامدهای آن در صورت تهدید منافع ملی جمهوری اسلامی ایران می‌پرداز...
[ 15 ] - فراگیری و پایداری؛ اصول راهنمای تحقق عدالت اجتماعی در ایران 1404 ه. شمسی
کیمیای عدالت و تلقی‌های مختلف از آن، نخستین آرمان جوامع انسانی و مقصد برپایی حکومت‌ها به ویژه نظام‌های دین‌مدار است و جامعه ایرانی و نظام جمهوری اسلامی نیز بیش از هر زمان دیگری بر عدالت‌خواهی و عدالت‌گستری پای می‌فشارند؛ به گونه‌ای که می‌توان ادعا نمود که ایران کنونی در وضعیت ضرورت یا ایجاب عدالت به ویژه در گستره جامعه و مناسبات اجتماعی معطوف به آن قرار گرفته است. از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایرا...
[ 16 ] - سیاست خارجی ایالات متحده و آینده دموکراسی در ایران*
مقاله حاضر با تشریح موقعیت اقتصادی و اجتماعی ایران و مناسبات جمهوری اسلامی با غرب و اتحادیه اروپا به نقد سیاست‌های کنونی ایالات متحده در قبال ایران می‌پردازد. نویسنده با یادآوری آنکه به عقیده بسیاری، برخورد با برنامه هسته‌ای باید اساس سیاست‌های آمریکا در قبال ایران باشد، مدعی است که ناکامی اروپا و آمریکا در شکل‌دهی سیاستی منسجم در این زمینه، قصور اپوزیسیون در مقابله جدی با رژیم ایران و ماجرجوای...
[ 17 ] - فرآیند مشروعیت‌یابی در نظام جمهوری اسلامی
تناسب قوام مشروعیت با دوام قدرت، مفروضه بنیادین بقای دولت‌های مدرن است و فرمانروایان دنیای امروز بیش از هر زمانی نیازمند اعتماد و اقبال فرمانبرانند. اهمیت این ملازمت در جمهوری اسلامی کمتر از سایر رژیم‌ها نیست چرا که هنوز نقطه ثقل تغییر آن از درون به بیرون انتقال نیافته است. بنابراین مقاله حاضر در زمینه‌ای راهبردی و به شیوه‌ای گفتمانی بر آن است تا راوی فرآیند مشروعیت‌یابی در نظام جمهوری اسلامی ب...
[ 18 ] - عراق جدید و تهدید منزلت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران
فروپاشی رژیم بعث عراق در پی هجوم نظامی ایالات متحده، نمایانگر سطح جدید مداخله خارجی در مجموعة امنیتی منطقه خاورمیانه با هدف تغییر مناسبات سیاسی و ایدئولوژیک است و از مهمترین تأثیرات حادثه 11 سپتامبر بر سیاست خارجی آمریکا در جهان پس از جنگ سرد به شمار می‌رود.تا پیش از این رویداد، ایالات متحده آمریکا هرچند به دلیل اهمیت راهبردی منابع نفت و نیز پیگیری خط‌مشی مهار دو جانبه در حوزه خلیج فارس (به مثا...
[ 19 ] - برابری مدنی و تکوین پویش ملت‌سازی در ایران
هنر هم‌پذیری و به هم‌پیوستن همان‌گونه که توکویل نیز تصریح می‌کند، اساس بنای تمدن را تشکیل می‌دهد و تمدن جدید نیز بر مبنای همبستگی و پیوستگی انسانها در قالب دولت ملی یا «ملت ـ دولت» بنا شده است. بر این مبنا، توسعه در معنای مدرنیستی آن یکسان‌ساز است و نظریة یک ملت ـ یک دولت یا دولت ملی به این معنا اشاره دارد که هر دولتی باید نمایانگر و یا برخاسته ملتی یکپارچه باشد. در عین حال در بسیاری از کشوره...
[ 20 ] - 11 سپتامبر و تحول مفهوم منافع ملی: گذار از منافع ملی به منفعت نظام جمهوری اسلامی
هجوم انتحاری به برجهای مرکز تجارت جهانی به عنوان نمادهای...
نویسندگان همکار