آرامش شهبازی
استادیار، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
[ 1 ] - نقش زیست‌فناوری در توسعۀ حقوق بین‌الملل محیط‌زیست
زیست‌فناوری با حفاظت از تنوع زیستی و ابداع راهکارهایی از جمله برای حذف آلاینده‌های آب، خاک و هوا، امکان بهره‌وری از زیست‌توده و زیست‌دیزل را در تأمین سوخت فراهم کرده است و با ایجاد زمینه‌ای برای بهره‌برداری از قابلیت استخراج مواد ژنتیکی ناشی از بقایای منقرض‌شدۀ گونه‌های گیاهی و جانوری به‌منظور شبیه‌سازی گونه‌های منقرض‌شده یا در معرض انقراض، بستری را برای توسعۀ حقوق بین‌الملل محیط‌زیست ایجاد می...
[ 2 ] - کنوانسیون 1980 لاهه راجع به جنبه‌های مدنی کودک‌ربایی بین‌المللی و تبعات الحاق ایران به آن
انتقال کودکان ایرانی به کشورهای خارجی یا نگهداری آنها در آن کشورها از سوی یکی از والدین که حضانت کودک را بر عهده ندارد موجب بروز مشکلاتی برای این کودکان، والدین آنها و دستگاه قضایی کشور شده است. ایران به دلیل ملحق‌نشدن به کنوانسیون 25 اکتبر 1980 لاهه راجع به جنبه‌های مدنی کودک‌ربایی بین‌المللی نتوانسته است بسیاری از درخواست‌های خود به‌منظور بازگرداندن کودکان من‌غیرحق منتقل‌شده را به نتیجه بر...
[ 3 ] - لزوم رعایت حریم خصوصی- درمانی قربانیان کاربرد سلاح‌های شیمیایی جنگ عراق علیه ایران
گذر زمان از شدت جراحاتی که بر روح و جسم مصدومان شیمیایی قربانی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران رفته، نکاسته، در مقابل بار تعهد جامعه را نسبت به ایشان، سنگین‌تر کرده است. بی‌تردید، احقاق حقوق مصدومان شیمیایی، در مراجع قضایی ملی و بین‌المللی، تنها گامی کوچک در راه ادای این تعهدات نسبت به کسانی است که خالصانه در راه اعتقادشان، از تعلقاتشان گذشتند، با این حال، احقاق حق در مراجع قضایی، خود، با استلزاماتی...
[ 4 ] - در تکاپوی توسعه حقوق بین الملل اینترنت
انقلاب تکنولوژیکی، آزادی بیان را به نحوی مدرن متأثر ساخت که توسعه رادیو و تلویزیون قبلاً آنرا دگرگون نکرده بود. این امر رفته رفته بامشارکت فرهنگی در زمینه های مختلفی از جامعه پررنگ تر شد و مراوداتی که تا پیش از آن در قالبهایی محدودتر صورت می گرفت، توسعه یافت. با اینحال، به همان میزان نیز امکان کنترل و ایجاد محدودیت در اقسام مختلف ارتباطات در اشکال جدیدی، هویدا شد. چنین کنترلی که عمدتاً از طریق سا...
[ 5 ] - چالش‌های زیست‌محیطی ناشی از جمع‌آوری و انباشت دی‌اکسید کربن زیر بستر دریا
با گرم‌شدن کره زمین و طرح مباحث و دغدغه‌های جدی درزمینه‌ی افزایش گازهای گلخانه‌ای ـ که به‌طور مستقیم با حیات جانوران و گیاهان در ارتباط است ـ و نقش گازهای آلاینده مانند دی‌اکسید کربن، بشر کوشیده تا از فناوری‌های جدید به‌جهت مقابله با این پدیده بهره جوید. یکی از این فناوری‌ها، جمع‌آوری و انباشت دی‌اکسید کربن در زیر بستر دریاست. باوجود این، مقررات حقوقی حاکم بر تمامی جنبه‌های این فعالیت در هاله...
[ 6 ] - وضعیت دولت ـ کشورهای ناتوان در حقوق بین الملل معاصر
طبق کنوانسیون مونته ویدئو، دولت به عنوان شخص حقوق بین الملل دارای جمعیت دائمی، سرزمین معین، حکومت و توانایی برقراری روابط با سایر دولت هاست. دولت خودمختار و مستقل، انحصار به کارگیری اجبار فیزیکی را به صورت قانونی در اختیار دارد. از طرف دیگر، دولت واقعیتی حقوقی است، این واقعیت حقوقی به منزله یک نظام هنجاری می تواند به صورت الزام آوری، بالاخص به صورت مستقل و مسلط، اِعمال اقتدار کند. بر اساس برخی م...
[ 7 ] - حقوق حیوانات: تأملی در نظریه و رویه
در حالیکه حقوق بشر و مبانی نظری و رویه موجود در این خصوص در ادبیات حقوقی داخلی با اقبال فراوانی روبه رو بوده است، مباحث و مبانی نظری حقوق حیوانات و چالش های مطرح در آن، تا حد زیاد مغفول مانده است. در واقع، مهمترین مباحث مطرح در این خصوص که نیازمند تأمل در دکترین و نظریات حقوقدانان برجسته است، در برخی زمینه ها با مسائل بنیادین حقوق بشر در ارتباط بوده، چه بسا جنبه هایی از حقوق بشر را به چالش ...
[ 8 ] - تکثر سیستم قضایی بین المللی
بی تردید نمی توان تکثر روبه تزاید مراجع و نهادهای قضایی را در سیستم قضایی بین المللی انکار کرد، چرا متعاقب تنوع در موضوعات و تابعان حقوق بین الملل، بدیهی جلوه می نمایند. با این حال می توان به ارائه الگوهایی پرداخت که بتواند وحدت لازم برای تداوم بقاء سیستم قضایی بین المللی را حفظ کرده و به تقویت بیشتر آن بیانجامند. ارائه چنین الگوهایی، به مواضع متعدد و متنوعی در میان حقوقدانان بین المللی انجامید...
[ 9 ] - تکثر سیستم قضایی بین المللی
بی تردید نمی توان تکثر روبه تزاید مراجع و نهادهای قضایی را در سیستم قضایی بین المللی انکار کرد، چرا متعاقب تنوع در موضوعات و تابعان حقوق بین الملل، بدیهی جلوه می نمایند. با این حال می توان به ارائه الگوهایی پرداخت که بتواند وحدت لازم برای تداوم بقاء سیستم قضایی بی نالمللی را حفظ کرده و به تقویت بیشتر آن بیانجامند. ارائه چنین الگوهایی، به مواضع متعدد و متنوعی در میان حقوقدانان بین المللی انج...
[ 10 ] - تحریم‌های یکجانبه علیه ایران از منظر حقوق بین‌الملل کیفری: جنایت علیه بشریت؟
تحریم یکجانبه در وهله نخست، ناقض اصول و هنجارهای حقوق بین‌الملل به نظر نمی‌رسد. حقوق بین‌الملل مدرن که همچنان در قیاس با حقوق ملی، از حیث ساختار بدوی و نوپاست، به تابعان خود این مجوز را اعطاء کرده تا به مدد ساز و کارهایی همچون تحریم، به قیام علیه نقض تعهد یا ارتکاب تخلف برخیزند و بدین‌سان در مواردی توانسته خلأ ناشی از نقص ساختار را مرتفع نماید. با این حال، چنین مجوزی قید اطلاق نداشته و هرچند می...
[ 11 ] - شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در محاق سیاست ملی دولت‌ها: مطالعه موردی کره شمالی
حقوق بین‌الملل معاصر همچنان در نوسان میان نقش غالب و مؤثر حاکمیت و چالش‌هایی است که از رهگذر حقوق بین‌الملل مدرن در قالب لزوم رعایت هنجارهای حقوق بین‌الملل بشر بر این حوزه تحمیل می‌شود. همزمان که انسانی‌تر شدن حقوق بین‌الملل، محدودیت‌های بیشتری را بر حاکمیت مطلق دولت‌ها در صحنه بین‌المللی تحمیل می‌کند، ساز و کارهای نسبتاً ضعیفی که به عنوان ضمانت اجرای حقوق بین‌الملل بشر در نظر گرفته شده، مانع از...
[ 12 ] - ادغام فرامرزی بازارهای بورس سهام و اوراق بهادار: توهّم یا واقعیت؟
بازار بورس سهام و اوراق بهادار اصولاً چارچوبی ملی دارد، به این معنا که سهام شرکتهای داخلی در چنین بازاری مورد معامله قرار می‌گیرد. با وجود این جهانی‌شدن، ائتلاف و یکپارچگی در سطح بین‌المللی، همچنین پیشرفتهای فناورانه، انگیزه‌هایی مختلف برای ادغام بورسهای ملی سهام و تشکیل بورسهایی فراملی فراهم آورده است. بر این اساس لازم است تا فهرستی از بورسهای سهامی ادغامی، شرایط عمومی اوراق بهادار مانند نقدی...
[ 13 ] - پیوند میان بخش انرژی و مقررات سازمان جهانی تجارت تحلیلی حقوقی از واقعیات و چشم‌اندازی حقوقی از تحولات
عدم حضور مهمترین و تأثیرگذارترین صادرکنندگان نفت در مذاکرات دور اروگوئه، علی‌رغم اهمیت فراوان این مسأله، اساساً زمینه‌ای را فراهم آورد تا فرآورده‌های بخش انرژی از شمول کلی مقررات تجاری استثنا شوند؛ این در حالی است که اخیراً بحث عضویت برخی عمده‌ترین صادرکنندگان نفت در سازمان جهانی تجارت مانند عربستان و فرصت‌های پیش روی سایر تولیدکنندگان عمده مانند ایران، نه تنها زمینه تجدیدنظری جدی در مقررات بخش ...
[ 14 ] - تعامل سازمان‌های غیردولتی با سازمان جهانی تجارت
حضور سازمان‌های غیردولتی در سازمان جهانی تجارت و قلمرو تعامل آنها با یکدیگر از ابعاد مختلف بحث‌برانگیز است. تعیین مبنای منطقی شمول سازمان‌های غیردولتی در فعالیت‌های سازمان و اشکال متفاوت این تعامل، مقایسه موضع سازمان‌های غیردولتی در سازمان جهانی تجارت و سایر سازمان‌های بین‌المللی به‌ویژه سازمان ملل متحد در این خصوص از اهمیت فراوانی برخوردار است. آنچه در این مطالعه راهگشاست، توجه به این نکته اصل...
[ 15 ] - چالش‌های مفهوم رزمنده در حقوق بشردوستانه بین‌المللی در عصر مبارزه با تروریسم
با اوج گرفتن مبارزه با اقدامات تروریستی، استعمال واژه «رزمندگان غیرقانونی» در ادبیات حقوق بین‌الملل بیش از پیش شایع شده است. مشارکت غیرقانونی افراد در مخاصمات مسلحانه گو اینکه باعث می‌شود نتوان آنها را پس از دستگیری، اسیر جنگی و متمتع از حقوق زندانی جنگی قلمداد کرد اما این امر به آن معنا نیست که این اشخاص از هیچ حمایتی در حقوق بشردوستانه بین‌المللی و حقوق بشر برخوردار نباشند. کنکاش در مفهوم رزم...
[ 16 ] - مفهوم دولت فوکوئی و مسئولیت حمایت در حقوق بین‌الملل معاصر
اندیشه و نظرات «میشل فوکو» فیلسوف سیاسی قرن بیستم، بیشتر در حوزه‌ی فلسفه، جامعه‌شناسی، روانشناسی و حتی سیاست محل بحث و نظر است؛ با اینحال، برخی رویکردهای وی به‌ویژه آنجا که به بحث عناصر و شاکله‌های دولت مدرن، آن‌هم در فضایی ملهم از اندیشه‌های پست‌مدرنیسم و پوزیتیویسم مدرنِ غالب می‌پردازد می‌تواند در حقوق بین‌الملل معاصر، مورد توجه و واکاوی جدی قرار گیرد. در این مقاله، فارغ از ورود جدی به رویکر...
[ 17 ] - مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در قبال خسارات ناشی از استفاده از منابع انرژی جایگزین (مطالعۀ موردی: فناوری جمع‌آوری و انباشت دی‌اکسید کربن زیر بستر دریا)
با گذشت زمان و پیشرفت علم مصرف انرژی و بهره‌برداری از منابع طبیعی به‌شدت افزایش یافته است. اما مصرف انرژی موجب تخریب محیط زیست می‌شود. از طرفی با توجه به افزایش استفاده از انرژی‌های فسیلی و احتراق این نوع سوخت‌ها، غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. براساس گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی افزایش گازهای گلخانه‌ای در جو موجب افزایش درجۀ حرارت کرۀ زمین شده است. از جمله فناو...
نویسندگان همکار