علی یوسفی
دانشیار جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد
[ 1 ] - مرور انتقادی نظریه ی سیمای شهر لینچ: نشانه شناسی نقشه های ادراکی شهروندان و بازشناسی هویت کالبدی شهر
لینچ به عنوان نظریه‌پردازی شاخص در حوزه‌ی نشانه‌شناسی شهری برای اینکه بداند چگونه افراد هویت شهر خود را به دیگران می‌شناسانند، به نشانه‌شناسی نقشه‌های ادراکی (تصویر شهر در ذهن شهروندان) می‌پردازد. با این وجود، بویژه نشانه‌شناسان اجتماعی معتقدند لینچ در نظریه‌ی خود از مفهوم هویت کالبدی که ناظر بر سه مفهوم انسان، محیط و فرهنگ میباشد و نیز دلالت‌های ضمنی عناصر موجود در نقشه‌های ادراکی غافل بوده ا...
[ 2 ] - مروری انتقادی بر تحقیقات جامعه‌شناسی بازار در ایران: در جست‌وجوی حک‌شدگی
بازار در ایران، نهادی با کارکردهای چندگانه است که نقش مهمی در حیات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جامعه ایفا میکند؛ به همین دلیل تعاریف ارائه‌شده از آن نیز متنوع است. نوشتار حاضر ضمن مرور انتقادی انواع مفهوم‌سازی بازار، عوامل مؤثر بر کنش‌های اقتصادی بازار در ایران را از منظر جامعه‌شناسی اقتصادی جدید و به‌طور خاص مفهوم حک‌شدگی بازار (وابسته‌بودن کنش‌های اقتصادی بازار در متن، اهداف یا فرایندها به کنش ی...
[ 3 ] - سردی عاطفی؛ احساسات مهاجر درباره جامعه میزبان با تکیه بر روایت‌های مهاجران افغان ساکن مشهد
هدف نوشتار حاضر کشف احساسات مهاجر درباره جامعه میزبان و توصیف بار عاطفی آن است. برای این منظور، با تکیه بر منطق تحقیق کیفی، ازمیان مهاجران افغان با یازده مشارکت‌کننده، که با نمونهگیری نظری و به صورت هدفمند انتخاب شده‌اند، مصاحبه عمیق انجام شده است. بار عاطفی رابطه در چهارچوبی مفهومی، ملهم از روانشناسی و جامعه‌شناسی احساسات، و با استفاده از تکنیک‌های کدگذاری متن، ازخلال روایت‌های مشارکت‌کنند...
[ 4 ] - شبکۀ اجتماعی مهاجران افغانستانی در مشهد(مورد پژوهش : مهاجران ساکن شهرک گلشهر)
شبکههای اجتماعی غیررسمی فرصتی برای تبادل اطلاعات و تصمیمگیری، و موقعیتی برای حمایت اجتماعی و اقتصادی از مهاجران فراهم میآورد. دراین‌میان، پیوندهای فرد مهاجر با اعضای خانواده، خویشاوندان، دوستان و همسایگان سهم بسزایی را به خود اختصاص میدهد. نتایج مطالعه ابعاد ساختاری، تعاملی و کارکردی شبکههای دوستی، خویشاوندی، همکاری و همسایگی 100 خانوار برگزیده مهاجر افغان ساکن در شهرک گلشهر مشهدنشان مید...
[ 5 ] - تأملی جامعه‌شناختی در تشخیص و تعیین اولویت مسائل اجتماعی ایران
هر جامعه‌ای متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی خود همواره با مسائل خاصی روبه‌روست. تشخیص، اهمیت و اولویت این مسائل نیز با توجه به شرایط زمانی و مکانی هر جامعه‌ای می‌تواند متفاوت باشد. بنابراین، تشخیص و اولویت مسائل اجتماعی در تمام جوامع یکسان نیست. مقاله حاضر با توجه به این موضوع در پی ارائه تحلیلی جامعه‌شناختی از ماهیت و اولویت مسائل اجتماعی در ایران است. برای این منظور، ابتدا ملاک‌های تشخیص و ا...
[ 6 ] - شناسائی تعارضات مدیریت آب با استفاده از تحلیل نقشه های شناختی کنشگران (مورد مطالعه : کنشگران مدیریت آب دشت مشهد
دشت مشهد به دلیل برداشت بیش از حد آب با افت شدید منابع آب زیرزمینی روبه رو است، ادامه این روند باعث اضمحلال آبخوان خواهد شد. برای برون رفت از این بحران یا بایستی از سایر حوضه ها تامین آب کرد یا با مدیریت تقاضا، مصرف آب را کاهش داد. پروژه های انتقال آب علاوه بر هزینه بری در مبدأ و مقصد با چالش و آینده ای نامطمئن روبه رو هستند. از این رو، امروزه محققین به جای مدیریت تامین بر مدیریت تقاضا و راه حل...
[ 7 ] - ساختار هنجار صداقت با دولت در مشهد مورد مطالعه: راستگویی در ارائه اطلاعات درآمدی
یکی از عرصه‌های مهم کنش که مسأله عمده آن، بی‌صداقتی و عدم توافق بر سر هنجار صداقت است، عرصه ارتباط شهروندان با دولت در ارائه اطلاعات درآمدی است. هدف نوشتار حاضر، برآورد میزان وفاق هنجاری صداقت با دولت در مشهد و شناسایی ساختار این توافق با دو مؤلفه موقعیت‌مندی و قطبیت است. نتایج پیمایش عاملی در نمونهای تصادفی به تعداد 160 نفر از ساکنان مناطق مختلف شهر مشهد نشان میدهد که ساختار هنجار صداقت با د...
[ 8 ] - تغییرات سیاسی- اجتماعی دیدگاه‌ها و مواضع عالمان دین با تأکید بر دوره تاریخی جنبش مشروطه (1285ش/1906م) و جنبش ملّی (1331ش/1952م)
محمد مسعود سعیدی ، دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد * محمد مظلوم خراسانی ، استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد محسن نوغانی ، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد علی یوسفی ، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد دیدگاه‌ها و مواضع عالمان دین متناسب با شرایط متغیر اجتماعی- فرهنگی جامعه، برای سازگاری بیشتر با مقتضیات محیط جدید، تغییر میکند. نیمه اول سده...
[ 9 ] - فشار هنجار تعهد اجتماعی درایران
تعهد اجتماعی حاکی ازهم ذات پنداری و وابستگی عاطفی فرد با جامعه است. این تعهد متضمن ترجیح نفع جمعی بر نفع فردی (تعهدپذیری) و قبول انتظارجامعه برای گذشتن از نفع فردی (فشارهنجاری) است. تحلیل ثانویه داده‌های پیمایش انسجام اجتماعی در ایران نشان میدهد که 64.6 درصد از ایرانیان تعهدپذیر اجتماعی‌اند و در دوراهی نفع جامعه- نفع خود، نفع جامعه را ترجیح می دهند و انتظار جامعه را نیز چنین می‌دانند. در ...
[ 10 ] - عوامل مؤثر بر میزان مشارکت شهروندی در مشهد
شکلگیری و چگونگی مشارکت شهروندی در بین شهروندان، تحت تأثیر عوامل و متغیرهای گوناگون فردی و اجتماعی است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی وضعیت مشارکت شهروندی و بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر آن است. روش تحقیق، پیمایشی است و جامعه‌ی آماری مورد مطالعه، سرپرستان خانوارهای شهر مشهد میباشد. نمونهای 182 نفری با استفاده از فرمول کوکران به روش نمونهگیری چند مرحلهای انتخاب شد. نتایج حاصله نشان میدهد که می...
[ 11 ] - پدیدارشناسی تجربی واکنش به مرگ؛ مطالعه زنان شهر مشهد
تضاد مرگ با زندگی، انکار مرگ و ضرورت تداوم زندگی، انسان‌ها را ناگزیر از پذیرش مرگ ساخته است. این وضعیت سبب شده انسان‌ها همواره در مرز پذیرش و انکار مرگ حرکت کنند. به‌علاوه آنچه مرگ را پذیرفتنی یا قابل انکار می‌سازد، معانی ساخته‌شده اجتماعی مرگ است که از طریق فرایندهای متعدد یادگیری به جامعه منتقل میشود. نتایج تحلیل پدیدارشناختی تجربی واکنش به مرگ بین 8 مشارکت‌کننده زن در مشهد که با ح...
[ 12 ] - موجه‌سازی مصرف تظاهری؛ مورد مطالعه: مصرف کالاها و خدمات مدیریت بدن در زنان مشهد
مصرف کالا در انواع و اقسام آن، دارای دلالت‌ها و نشانه‌های عدیده فرهنگی ـ اجتماعی است و موضع مصرفی افراد نیز بر همین مبنا، توجیه میگردد. هدف نوشتار حاضر این است که توضیح دهد مصارف تظاهری و خودنمایانه که غالباً با استفاده از کالا‌های دارای نام و نشان (برند) با نوشوندگی بالا، همراه است چگونه توسط مصرف‌کنندگان توجیه میشود. برای یافتن پاسخ و پی بردن به معانی نهفته مصرف تظاهری با 38 مشارکت‌کننده ز...
[ 13 ] - پدیدارشناسی تجربی معنای مرگ؛ بررسی موردی زنان شهر مشهد
اندیشیدن به مرگ و نتایج ناشی از آن بخشی از دغدغه‌های جاری زندگی بشر است و انسان به‌دلیل میل ذاتی به‌تداوم زندگی همواره درصدد به حاشیه راندن مرگ بوده‌است. از آنجا که مرگ، تجربه برگشت‌ناپدیری است آدمی تنها از طریق مشاهده مرگ دیگران می‌تواند به مرگ نزدیک شده و معنای آن را با تکیه بر نظام‌های عقیدتی که مرگ را توجیه میکند، دریابد. تحلیل پدیدارشناختی تجارب ذهنی‌ای که هشت مشارکت‌کننده زن در مشهد از ...
[ 14 ] - هرمنوتیک به‌مثابه روش تحقیق بررسی روش هرمنوتیک عینی در حوزۀ تحقیقات کیفی
استفاده از روش‌های تحقیق کیفی در علوم اجتماعی و انسانی با شتابی فزاینده در حال گسترش است. افزون بر روش‌های کیفیِ رایج در حوزۀ زبان انگلیسی، در جامعه‌شناسیِ آلمانی نیز روش‌هایی بدیع در پژوهش‌های کیفی مطرح شده است که کمتر در سایر مناطق به کار گرفته می‌شوند. از جمله مهم‌ترینِ این روش‌ها، هرمنوتیک عینی است که ریشه در سنت هرمنوتیکی در آلمان دارد و از این‌رو، بیش از هر روش کیفی دیگری به متن تکیه میکند....
[ 15 ] - رویکرد دولت‌مدار به بازآفرینی شهری و اعیانی‌سازی وابسته: تحلیل عملکرد ذینفعان کلیدی در نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر در مشهد
اعیانی‌سازی فرایندی مشتمل بر ارتقای دارایی‌های تنزل‌یافته یا فرسودۀ شهری توسط طبقه متوسط یا عاملان ثروتمند است. این فرایند به شکل نیرومندی درون جغرافیای شهری سرمایه‌داری جریان دارد و بازتاب‌دهندۀ تعارض گروههای ذینفع شهری است. هدف نوشتار حاضر ارائۀ تصویر و تحلیلی دادهبنیاد از شرایط و فرایندهای حاکم بر تجربۀ اعیانی‌سازی در یکی از نمونه‌های بحث‌برانگیز آن در ایران یعنی بافت پیرامونی حرم مطهر در ...
[ 16 ] - مرور انتقادی نظریه ی سیمای شهر لینچ: نشانه شناسی نقشه های ادراکی شهروندان و بازشناسی هویت کالبدی شهر
لینچ به عنوان نظریه‌پردازی شاخص در حوزه‌ی نشانه‌شناسی شهری برای اینکه بداند چگونه افراد هویت شهر خود را به دیگران می‌شناسانند، به نشانه‌شناسی نقشه‌های ادراکی (تصویر شهر در ذهن شهروندان) می‌پردازد. با این وجود، بویژه نشانه‌شناسان اجتماعی معتقدند لینچ در نظریه‌ی خود از مفهوم هویت کالبدی که ناظر بر سه مفهوم انسان، محیط و فرهنگ میباشد و نیز دلالت‌های ضمنی عناصر موجود در نقشه‌های ادراکی غافل بوده ا...
[ 17 ] - «عشق خریدنی»: بازتاب نقش و هویت همسری در مصرف تظاهری مدیریت بدن زنان
امروزه انتخاب‌های مصرفی برای مدیریت بدن بویژه در بین زنان ، دلالت‌های نمادین متنوعی یافته وعرصه ای برای ابراز هویت و معناسازی اجتماعی گردیده است. هم دربافت های کلان‌شهری که رکن آن گمنامی و روابط زودگذر است، «بدن» از مهمترین حامل های هویت است، و هم در بافت های اجتماعی که در آنها پیوندها و انتساب‌های خانوادگی اهمیت ویژه دارند. چنانکه در جامعه ایران بخش مهمی از مصارف تظاهری در چارچوب مناسبات خانو...
[ 18 ] - Social Interaction in Iran: A Review on Problems of Interpersonal Interaction in the “Articles on Social Situations of the Country”
Social interaction is the most basic element of social life and its characteristics determine the characteristics of the society. Interactive problems are the fundamental factors of different types of social disequilibriums. This article reflects the state of social interaction in Iran as perceived and reported by sociologists. For this purpose, the book of "Articles on social situations of the...
[ 19 ] - پدیدارشناسی تجربی تعاملات دگرجنسخواهانه (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد)
نیاز جنسی و ارتباط با جنس مخالف یک نیاز اولیه طبیعی است که در جوامع مختلف مطابق با هنجارهای معینی که مهمترین آنها ازدواج است، تامین میگردد. با این حال برخی از روابط دگرجنسخواهانه، خارج از چارچوب ازدواج جریان دارد و بیشتر تحت تاثیر هنجارهای شخصی تنظیم میشود و با شیوههای مختلف توجیهی و پنهانسازی نیز تداوم پیدا میکند. این نوشتار درصدد است با تحلیل پدیدارشناختی تجربههای دگرجنسخواهانه و ...
[ 20 ] - سفر زائرین خارجی به مشهد و تأثیر آن بر ارتباطات میانفرهنگی اجتماعات شیعی
هدف اساسی نوشتار حاضر این است که نشان دهد؛ سفرهای زیارتی، ارتباطات میانفرهنگی اجتماعات شیعی را تقویت میکند. بررسی انجام شده بر تجارب ارتباطی یک نمونه تصادفی 598 نفره از زائرین خارجی از چهار ملیت عراقی، عربستانی، کویتی و بحرینی در مشهد نشان میدهد که؛ سفر زیارتی با دو ویژگی طول و تعداد سفر، تأثیر کاملا معنادار و مثبت بر ارتباطات میانفرهنگی (روابط اجتماعی و فرهنگی مهمان- میزبان) دارد. اگرچه، ن...
نویسندگان همکار