جمال محمدی
استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه کردستان
[ 1 ] - تبیین رابطه شناخت معلّمان از اهداف مقطع متوسطه و اثربخشی آموزشی:(مطالعه موردی دبیران دبیرستان‌های شهر سنندج)
امروزه اثربخشی به عنوان یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سنجش و ارزیابی عملکرد افراد در سازمان‌ها مورد استفاده قرار میگیرد. بررسی اثربخشی آموزشی و عوامل مؤثر بر افزایش و کاهش آن در نظام آموزش و پرورش به عنوان رکن اصلی جامعه از اهمیّت فراوانی برخوردار است. مسأله اصلی تحقیق حاضر نیز عبارت است از این‌که چه عواملی بر اثربخشی آموزشی تأثیرگذار هستند؟ و چه رابطهای بین شناخت معلّمان از اهداف نظام آموزش و پرورش...
[ 2 ] - «دیگری» در سینمای نئورئالیستی ایران (مورد مطالعه: تخته‌سیاه و باد ما را خواهد برد)
تصویر غالب از کُردها در سینمای دهههای شصت و هفتاد ایران بر محور تقابلی دوتایی ساخت یافته است که یک سوی آن مردمی سادهدل، سنتی، روستانشین و غریبنواز و سوی دیگر آن افرادی خشونتطلب، فریبخورده و شرور است. این تصویر که بالاخص در سینمای دفاع مقدس و برخی سریالها و فیلمهای تلویزیونی ارایه میشد خود حاصل تنشها و تقابلهایی بود که اوایل انقلاب و نیز همزمان با جنگ هشت سالۀ ایران و عراق بهطور عینی د...
[ 3 ] - دیوارنوشتهها: تقابل سیاست و زندگی روزمره
تلاش اصلی این پژوهش واکاوی ژرفنگرانه‌ی دلالتها و معانی دیوارنوشتهها در فضاهای آکادمیک است؛ فضاهایی که معجونی از فرهنگها، نگرشها، باورها و ایستارهایی خاص در باب جهان پیرامونی را بهنمایش میگذارند؛ فضاهایی چندفرهنگی با تکثر قومی/مذهبی و با تنوع سبکهای زندگی. ایده‌ی بنیادین این پژوهش آن است که امروزه فضاهای رسمی آکادمیک، که بنابه ماهیتشان میبایست تحت کنترل قواعد رسمی و کنشها و رتوریکِ علم...
[ 4 ] - تبیین جامعه شناختی رابطه ی اوقات فراغت و اشکال جدید سرمایه (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه کردستان)
بررسی نقش اوقات فراغت در زندگی جوانان و مشخص نمودن کارکردهای آن امری حائز اهمیت است و با مطالعه‌ی علمی و شناخت دقیق اوقات فراغت و تأثیر آن بر شکلگیری سرمایه‌ی اجتماعی و سرمایه‌ی فرهنگی اقشار مختلف جامعه می‌توان از این مفهوم به‌عنوان متغیر پیشبینی‌کننده در تحلیل مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه سود جُست و اهداف فردی و اهداف کلی جامعه (افزایش سرمایه‌ی فرهنگی و سرمایه‌ی اجتماعی) که در راستای بهبود زن...
[ 5 ] - تبیین جامعه شناختی رابطة سرمایة اجتماعی/ فرهنگی و اثربخشی آموزشی معلمان (مطالعة موردی: دبیران دبیرستان‌های شهر سنندج)
پژوهش حاضر تلاشی است برای تبیین رابطۀ اثربخشی آموزشی معلمان با سرمایۀ اجتماعی/فرهنگی آنان. به‌بیان‌دیگر، این پژوهش قصد دارد پدیدۀ اثربخشی آموزشی را در ارتباط با متغیرهای اجتماعی و به‌مثابه امری اجتماعی مطالعه کند. لذا پرسش‌های محوری آن، حول این مسئلۀ اصلی صورتبندی شده‌اند که تعامل بین فضای اجتماعی و میدان آموزشی چگونه است و معلمان چگونه به‌تناسب سرمایۀ اجتماعی (اعتماد اجتماعی، هنجارهای همیاری...
[ 6 ] - ارزیابی اثرات اجتماعی ترمیم و بازسازی پارک‌ها بهشیوۀ نظریه مبنایی (مطالعه موردی پارک‌های سطح منطقه 18 شهرداری تهران)
امروزه شهرها عالی‌ترین تجلی کالبدی و عملکردی عصر معاصر قلمداد می‌شوند و خواسته یا ناخواسته زمینه‌های گسترش حوزه عمومی را فراهم می‌آورند. در این میان پارک‌ها به عنوان بخشی از فضاهای عمومی شهری( علی‌رغم نقش مهمی که در گسترش قلمرو عمومی جامعه دارند) چندان مورد توجه قرار نگرفته و ظرفیت‌های آنها بلا استفاده مانده است. گفتنی است ، ترمیم و ارتقای کیفی این نوع فضاها، تجربه‌ای امید بخش برای مشارکت‌های ...
[ 7 ] - پوشش زنان و دلالت‌های معنایی آن (مطالعۀ موردی: زنان جوان شهر کرمانشاه)
هدف این پژوهش، واکاوی ژرفنگرانۀ دلالتها و معانی پوشش زنانه در یک فضای اجتماعی/ فرهنگی خاص است. فضا این پژوهش شهر کرمانشاه است که تنوع قومی/ مذهبی و قشربندی اجتماعی پیچیده‌ای دارد. این پژوهش، در بخش رویکرد نظری، کوشیده است با کمک مجموعه‌ای از مفاهیم نظریِ بیان‌شدۀ مرتبط با این موضوع از سوی برخی جامعهشناسان (گیدنز، زیمل، گافمن)، گونه‌ای صورتبندی مفهومی/ نظری از موضوع پوشش و بدن ارائه دهد. با...
[ 8 ] - تحلیل جامعه شناختی استراتژی های مدیریت انرژی (مطالعه موردی: شهروندان شهر سنندج)
چکیده تحقیق حاضر به دنبال پاسخگویی به این سوال اساسی است که استراتژیهای مدیریت مصرف انرژی چه تأثیری بر رفتار مصرف انرژی دارند؟ در این پژوهش،از دو رویکرد استراتژیهای ساختاری و استراتژهای روانشناختی استفاده شده و در آن سه مؤلفه اساسی نگرش نسبت به هدفمندی یارانهها، کارایی درکشده و سیاستهای تشویقی مصرف انرژی مورد سنجش قرار گرفته است. مطالعه حاضر، در بین شهروندان شهر سنندج در سال 1396 و با اس...
[ 9 ] - تبیین جامعه شناختی رابطه سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامت محور ورزشکاران (با تکیه بر عملکرد تغذیه ای ورزشکاران)
در عصر حاضر سرمایه اجتماعی یکی از رایجترین مفاهیم در زمینه مطالعات جامعهشناختی به شمارمیآید. برخی از اندیشمندان بر این باورند که سرمایه اجتماعی نقشی مؤثر بر موفقیت افراد در نیل به اهدافشان دارد. از این رو، هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامتمحور ورزشکاران با تأکید بر عملکرد تغذیهای است. در این راستا، چارچوب نظری و فرضیههای پژوهش براساس نظریه جیمز کلمن تنظیم...
[ 10 ] - تبیین جامعه شناختی الگوی مصرف برق شهروندان مازندران
مسئله انرژی و استفاده بی رویه از آن از مهم ترین مسائل محیط زیستی در جهان امروز قلمداد می شود. استفاده بیش ازحد از منابع انرژی بحرانهایی نظیر آلودگی آب و هوا، و از بین رفتن انرژی های تجدیدناپذیر را به همراه دارد و درنتیجه، بسیاری دولتها درصدد تغییر نحوه مصرف انرژی برآمده اند. هدف اصلی این تحقیق، بررسی نقش عوامل جمعیت شناختی و نگرش و دانش مصرف انرژی در تبیین رفتار مصرف برق است. مطالعه ح...
[ 11 ] - پدیدارشناسی تجربۀ گردشگران اماکن مذهبی (مورد مطالعه: اماکن زیارتی شهرستان هرسین)
تلاش این جستار تأملی پدیدارشناختی در تجربه های افرادی است که به قصد زیارت بارگاه امامزاده مهدی و امامزاده باقر به شهرستان هرسین در استان کرمانشاه سفر می کنند. تأمل در کم و کیف سفر این زائران مبین آن است که آنها سفرشان را ذیل وجه خاصی از گردشگری مذهبی معنا و دسته بندی می کنند. در این تحقیق، ضمن اتکاء بر مفاهیم و ادبیات گردشگری مذهبی، خاصه بر نظریۀ ابعاد دینداریِ گلارک و استارک، کوشش شده است...
[ 12 ] - منازعۀ معنا در میدان گردشگری (مورد مطالعه: گردشگران شهر سنندج)
گردشگری از جمله پدیده هایی است که از دیرباز بخشی از حیات اجتماعی آدمیان بوده است. باوجود تفاسیر متعدد گردشگران از کنش گردشگری و مکان های توریستی، ایماژها و تصوراتِ قبلی پیش از مواجهه با واقعیت مکانی و فرهنگی اذهانِ گردشگران را شکل می دهد. پژوهش حاضر درصدد است تا با کاربست مفاهیم و روش های کیفی ایماژها، تصورات، پیش پنداشت ها و انگاره های ذهنی گردشگرانی که در بهار 95 به شهر سنندج سفر کرده ان...
[ 13 ] - تحلیل کیفی بسترها، دلایل و پیامد های گردشگری به شیوه ی نظریه ی زمینه ای (مطالعه ی موردی: گردشگران شهر سنندج)
چکیده پژوهش حاضر تلاشی است برای مطالعه‌ی کیفی بسترها/ موانع، دلایل و پیامدهای گردشگری با تأکید بر گردشگران داخلی شهر سنندج. برای تحلیل این مسئله از روش کیفی نظریۀ زمینهای استفاده شده است. میدان مطالعه، کل گردشگران داخلیای است که در بهار و تابستان 1392 از شهر سنندج دیدن کردهاند. نمونهگیری تحقیق بهشیوۀ نمونهگیری نظری-هدفمند است، بدینمعنا که در انتخاب مصاحبهشوندگان دو ملاک «رسیدن به نقطۀ...
[ 14 ] - شناسایی و تحلیل مکانی کانون‌های جرم‌خیز در کلان‌شهرها مطالعه موردی: منطقه 12 کلان‌شهر تهران
این پژوهش، با هدف شناسایی و تحلیل مراکز جرم‌خیز کیف‌قاپی و جیب‌بری در منطقة 12 کلان‌شهر تهران، با استفاده از مدل‌های آماری و سامانه اطلاعات جغرافیایی انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی‌تحلیلی و از نوع کاربردی است و برای شناسایی الگوهای فضایی توزیع جرایم مورد نظر، از آزمون‌های آماری تحلیل فضا شامل شاخص خودهمبستگی فضایی و شاخص موران، و برای تشخیص مراکز جرم‌خیز شهری از روش تخمین تراکم کرنل استفاده ش...
[ 15 ] - تجربۀ مصرف شبکههای اجتماعی (مورد مطالعه: شبکۀ اجتماعی «بی‌تاک»)
بی‌تاک یک شبکۀ اجتماعیِ دسترسپذیر از طریق تلفن همراه است که طیف وسیعی از کاربران را به خود جلب کرده است. محوریتیافتن شبکههای اجتماعی در زندگی روزمره، به‌ویژه در میان نسل نوجوان و جوان، سبب نوعی دگردیسی پایهای در فرایندهای هویتیابی، معناسازی و بهطور خاص در فرم و محتوای ارتباط شده است. این جستار، تحقیقی است دربارۀ کاربران شبکۀ بی‌تاک، تعاملها و فعالیتها و تجارب آنها در این فضای مجازی، و اح...
[ 16 ] - تحلیل روایی دگرگونی ارزش ها، هویت ها و سبک های زندگی در سینمای بعد از انقلاب
تامل جامعه شناختی در روایت های سینمایی تحولات اجتماعی، در سه بعد ارزش ها، هویت ها و سبک های زندگی، در ایران پس از انقلاب دغدغه محوری این پژوهش است. چارچوب مفهومی پژوهش نخست موضع آن را درباره تعامل اثر هنری و جامعه تبیین می کند و سپس مضامین میانجی تحقیق، یعنی تحول ارزش ها و هویت ها و سبک های زندگی را مفهوم پردازی می کند. روش شناسی تحقیق، کیفی است: نخست با بکارگیری روش «تحلیل روایت نشانه شناختی»،...
[ 17 ] - مخاطبان و مجموعه‌های تلویزیونی ( قرائت های زنان از مجموعه پرواز در حباب)
تلاش اصلی این مقاله، تبیین نحوه قرائت یا رمزگشایی، مجموعه‌های تلویزیونی توسط مخاطبان (زنان) است. این پرسش که مجموعه‌های تلویزیونی، به مثابه گفتمان‌هایی ترکیبی، چه معناها، ایده‌ها و ارزش‌هایی را ( از طریق به‌کارگیری یک سری تمهیدات، سازوکارها و شگردهای فنی و نیز به واسطه برخی رمزگان اجتماعی و ایدئولوژیک ) مرجح می‌سازند و مخاطبان چگونه این معناها، ایده‌ها و ارزشها را رمزگشایی و تفسیر می‌کنند ، موض...
[ 18 ] - شهری شدن روستاها و قضایی شدن مناقشات: مطالعه ای در تجربه مناقشه و حل مناقشه در فضای روستایی_شهری
فرآیندهای جهانی شدن بر دگرگونی‌های عمومی در روابط فضایی- زمانی دلالت میکند. در عین حال همزمان باعث قلمروزدایی از بسیاری از پدیده‌ها، افراد و ایده‌ها شده است. یکی از ایده ها و قلمروی که از آن قلمرو زدایی شده است، روستاها هستند. در این فضای مفهومی به دشواری می‌توان از دوگانگی شهر- روستا در علوم اجتماعی دفاع کرد. مناقشه و شیوه‌های حل آن در جهان روستایی یکی از پدیده‌هایی است که از آن قلمروزدایی ش...
[ 19 ] - یه حبه قند: بازآفرینی دیالکتیک رخداد و روزمرگی در حیات اجتماعی
یه حبه قند، از منظر جامعهشناسیِ هنر و با نگاهی نئوفرمالیستی، بیانگر نکات بدیعی در مورد حیات اجتماعی فرد ایرانی است. این فیلم، با فرمی مشابه با فرم آثار امپرسیونیستی، تکهپارههای زندگی روزمرۀ ایرانی را به آشناترین وجه با هم ترکیب میکند، اما درعینحال، با برجستهسازی عنصر رخداد و نمایش دیالکتیک رخداد و روزمرگی، از این زندگی آشناییزدایی میکند. عملِ آشناییزدایی در چارچوب یک پسزمینۀ تاریخی‌ـ...
[ 20 ] - بازنمایی خانواده در رمان های فارسی
ساختارهای جامعه در دهه های 1340 و 1380 دستخوش تحولات بسیاری شد. در دهة 1340 شاه به یک رشته اصلاحات با نام «انقلاب سفید» دست زد؛ از جملة اهداف شاه تبدیل ایران از یک کشور عقبافتادة فئودالی به یک کشور پیشرفتة صنعتی بود. در دهة 1380 نیز، با به قدرت رسیدن اصلاح طلبان، گفتمان های موجود در جامعه تغییر کرد و به زنان و خواسته های اجتماعی طبقة متوسط جدید توجه شد. خانواده، یکی از مهم‌ترین نهادهای ا...
[ 21 ] - زندگی روزمره در مهمانی های زنانه (مورد مطالعه: زنان خانه دار شهر همدان)
تجارب زیستۀ زنان در مهمانی‌ها از آنجا می‌تواند موضوع تأمل جامعهشناختی باشد که زنان معمولاً زندگی شخصی، دغدغه‌ها، مسائل و درگیری‌های بین‌الاذهانی‌شان را در این مکان‌ها تمرین می‌کنند. واکاوی کیفی این محافلِ مهمانی به‌مثابه متنی در دل کلیت زندگی روزمرۀ زنانه می‌تواند ما را به فهم لایه‌های معناساز و هویت‌بخش کنشها، عادات و مناسک روزمرۀ زنانه رهنمون سازد. میدان مطالعۀ پژوهش، زنان مشارکت‌کننده در مه...
[ 22 ] - تجربه احساس ناامنی زنان در فضاهای شهری
هدف این پژوهش واکاوی بسترها، دلایل و پیامدهای احساس ناامنی زنان در فضاهای شهری به‌مدد تحلیل کیفی است. میدان مطالعۀ پژوهش، فضاهای همگانی شهر سنندج است که موضوع‌ها و ابعاد فضایی و تعاملی آن با استفاده از تکنیک‌های مصاحبۀ عمیقِ فردی، مشاهدۀ مستقیم و مشاهدۀ مشارکتی مطالعه شده و داده‌های این مطالعه در قالب روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد تحلیل شده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که احساس ناامنی زنان در ف...
[ 23 ] - رمان کُردی و واسازی تاریخ‌نگاری مسلط
گولی‌شوران مهم‌ترین اثر عطا نهایی، رمان‌نویس برجستۀ کُرد، است که روایتی متفاوت از ورود مدرنیته به جامعه و زندگی روزمرۀ فرودستان کردستان ارایه می‌دهد. متفاوت‌بودن این روایت ناشی از ضدیت آن با دو کلان‌روایت مسلط تاریخ‌نگاری، یعنی شرق‌شناسی و ناسیونالیسم ایرانی، است که همواره با اتخاذ نوعی سیاست نوشتاری خاص به نوعی نگارش تاریخ همت گماشته‌اند که حاصل آن حذف صدای دیگری و بازتولید موقعیت‌های فرودستی ...
[ 24 ] - مطالعۀ کیفی مصرف نشانه‌ها در فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر سنندج)
مقالۀ حاضر با تکیه بر مقولۀ جامعۀ مصرفی، مصرف نشانه‌ها در فضاهای شهر سنندج از منظر جوانان را مطالعه میکند و به واکاوی ژرفنگرانۀ ساخت و تحقق لذت‌ها، هویت‌ها و معناها می‌پردازد. همچنین سازوکارها و سلسله‌مراتب یکدست‌سازی و یکپارچه‌سازی آنها را تحلیل میکند. در یکی دو دهۀ اخیر، برخی نشانه‌ها نظیر ویترین‌ها، بنرها، تابلوها و پوسترها در اشکال و ابعاد تازه و گوناگون در شهر سنندج ظاهر شده‌اند که از ...
[ 25 ] - روایتِ تاریخ در مطالعات فرودستان (استراتژی‌ها و سیاست نوشتارِ تاریخِ فرودستان)
تاریخ به‌مثابه تخاصم روایی معرفت‌شناسی اصلی در مطالعات فرودستان است. این پروژۀ تاریخ‌نگارانه، ملهم از میراث سیاسی اندیشه و سیاست پسااستعمارگری، از سویی به‌دنبال نقد روایت‌های تاریخی مسلط استعمار، امپریالیسم و ملی‌گرایی است و از سوی دیگر، با به‌چالش کشیدن گفتمان‌های تاریخ‌نگارانۀ مذکور، تعهد سیاسی خود را در بازنویسی تاریخ فرودستان در لابه‌لای سطور و سکوت آرشیوها تعریف میکند. هدف مقالۀ حاضر، مر...
[ 26 ] - پوشش و معنای اجتماعی آن به میانجی سبک زندگی؛ ارائه یک نظریه داده بنیاد(مورد مطالعه: دختران شهر شاهین‌دژ)
سبک زندگی منعکس‌کنندۀ ترجیحات افراد است که در عرصه‌های مختلف زندگی همچون اوقات فراغت، نوع موسیقی، پوشش، آرایش و ظاهر بروز میکند. هدف این پژوهش، واکاوی ژرفنگرانۀ دلالتها و معانی پوشش دختران در یک فضای اجتماعی/ فرهنگی خاص است. فضای این پژوهش شهر شاهین‌دژ است. این پژوهش، در بخش رویکرد نظری، کوشیده است با کمک مجموعه‌ای از مفاهیم نظریِ بیان‌شدۀ مرتبط با این موضوع از سوی برخی جامعهشناسان (بودریار،...
[ 27 ] - Experiencing Social Exclusion: Case Study of Hawramis in Marivan City
The purpose of the present research is to intervene and change the condition of social exclusion of Hawrami people from Souranis. In doing so we benefited from an approach embedded within the intellectual tradition of France (the relational) using Bourdieu's and Silver’s concepts which are based on three paradigms (integration, specialization and the monopoly) to explain the exclusion. The meth...
[ 28 ] - تحلیل جامعهشناختی مصرفِ سلامت (مطالعۀ مراجعان مراکز پزشکی شهر سنندج)
یکی از عمده‌ترین پیامدهای جامعۀ مصرفی همین کالایی‌شدن سلامت است. پیشرفت تکنولوژی‌های پزشکی، گسترش داروها و کالاهای پزشکی و انواع جراحی ها و دستکاری‌ها به یکی از شیوه‌های شایع مراقبت از بدن و سلامت تبدیل شده است. پژوهش حاضر در پی آن است که زمینه‌ها و دلایل شکلگیری میل به مصرف داروها و کالاهای پزشکی را در بین مردم سنندج دریابد و همچنین این مصرف چه دلالتها، کارکردها و پیامدهایی را به دن...
[ 29 ] - حاشیهنشینان شهری و تجربۀ رنج اجتماعی (محلۀ نایسر شهر سنندج)
پژوهش حاضر میکوشد با تأکید بر مفصلبندیای دیالکتیکی از سویههای اجتماعی، تاریخی و فضاییِ برساختِ حاشیهنشینان به مطالعۀ تجربۀ رنج اجتماعی در میان ساکنان یکی از بزرگ‌ترین محلات حاشیهای شهر سنندج (نایسر) بپردازد. بنیان مفهومی ـ نظریِ کار برای نزدیکشدن به میدان مطالعه و تحلیل تجربی آن نوعی پرداخت انتقادی ـ تاریخی به فضا و پیونددادن فضا به زیستبومِ اجتماعی است. این مطالعۀ تجربی، در بُعد روششناختی،...
[ 30 ] - تأملی در دیالکتیک امر اجتماعی و امر فضایی در پرتو آرای هانری لوفور
درهم‌تنیدگی امر اجتماعی و امر فضایی، یا تولید اجتماعیِ فضا، مضمون اصلی نظریۀ تولید فضا است که هانری لوفور آن را، به‌ویژه به‌منظور نقد نظریه‌های شهریِ رایج، پرورانده است. لوفور در این نظریه برای توضیح دیالکتیک تولید فضا از سه مفهوم فضای بازنمایی، بازنمایی فضا و پرکتیس فضایی استفاده میکند و آن را در متن نظریه‌پردازی‌اش راجع به زندگی روزمره جای می‌دهد. بازخوانی و نقادی نظریۀ لوفور، درواقع در حکم با...
نویسندگان همکار