فرهاد عطایی
دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه تهران
[ 1 ] - آسیای مرکزی زیر سلطۀ عرب‌ها و ترکان: مقایسه‌ای در نظام حکومت
از زمان ظهور اسلام در پهنۀ آسیای مرکزی چند نوع امپراتوری حکم راندهاند؛ امپراتوری اعراب، شامل امویان و عباسیان، امپراتوری غزنویان و سلجوقیان، امپراتوری مغولان و تاتارها، و امپراتوری روس‌ها. دوران اقتدار امپراتوری عباسیان بیش از یک قرن و نیم دوام نیاورد و به‌تدریج حکومتهایی مستقل از شرقیترین نقاط این امپراتوری سر بر‌آوردند. نقش دستگاه خلافت تنها به مشروعیت بخشیدن به این حکومتها محدود شد. در ا...
[ 2 ] - ایران و کشورهای قفقاز جنوبی
جمهوری اسلامی ایران روابط نزدیک و دوستانه ای با جمهوری کوچک و مسیحی‌نشین ارمنستان دارد. این درست در نقطه مقابل روابط ایران با جمهوری به‌ظاهر با اهمیت‌تر و شیعه مذهب آذربایجان است. اگرچه روابط نزدیک ایران با ایروان ارتباط زیادی با انزوای جغرافیایی و اقتصادی ارمنستان دارد، روابط غیرصمیمانه جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان نتیجه بدگمانی و نبود اعتماد بین دو طرف است. از نظر تاریخی، روابط وی...
[ 3 ] - تداوم و تغییر در سیاست داخلی و خارجی ترکمنستان در دوره قربان قلی بردی محمداف
ترکمنستان با اقتصادی رانتی و وابسته به صادرات گاز طبیعی پس از استقلال از اتحاد شوروی تحت رهبری صفرمراد نیازاف به‌صورت کشوری غیرمردم‌سالار اداره می‌شد. در صحنه خارجی نیز سیاستی مبتنی بر عدم مشارکت در هرگونه اتحادیه و پیمان بین‌المللی داشت. این مقاله سیاست داخلی و خارجی ترکمنستان را در دوره ریاست جمهوری جانشین او، بردی محمداف بررسی می‌کند. ابتدا به ماهیت رانتی اقتصاد ترکمنستان می‌پردازد و اثر آن ...
[ 4 ] - میراث اتحاد شوروی و مدیریت فرهنگ و هنر در تاجیکستان
سلطه هفتاد ساله اتحاد جماهیر شوروی بر بخش گسترده‌ای از اوراسیا تجربه‌ای بی‌سابقه در تاریخ بشر به وجود آورد. برای اولین بار در تاریخ، کلیه فعالیت‌های فرهنگی، هنری و علمی یک امپراتوری در انحصار و اختیار دولت قرار گرفت. برای این کار سامانه‌ای گسترده متشکل از نهادهای گوناگون تأسیس شد و هدایت، برنامه‌ریزی، تأمین بودجه و تعیین محتوای فرهنگ و هنر را بر عهده گرفت. این اقدام مسکو بر مردم منطقه آسیای مرک...
[ 5 ] - قدرت‌یابی دوبارۀ روسیه در نظام بین‌الملل و افزایش تنش در روابط امریکا و روسیه (2008- 2000م)
پس از فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد، طی دهۀ 1990 میلادی دوره‌های متفاوتی از روابط مسالمت‌آمیز و تنش‌آلود میان ایالات متحد امریکا و روسیه به‌وجود آمد. با به قدرت رسیدن جورج بوش در امریکا و ولادیمیر پوتین در روسیه در سال 2000، دورۀ جدیدی از روابط میان واشنگتن و مسکو آغاز شد. این روابط نخست به گرمی شکل گرفت و با وقوع حوادث یازده سپتامبر، حمایت پوتین از واشنگتن افزایش یافت و این همکاری در جنگ ایالا...
[ 6 ] - سیاست انرژی اتحادیه اروپا و تامین نفت و گاز از روسیه و حوزه دریای خزر
فدراسیون روسیه بخش مهمی از نیاز انرژی اتحادیه اروپا را تأمین می کند. در سال های اخیر این اتحادیه برای تامین انرژی مورد نیاز خود توجه ویژه ای به انرژی حوزه دریای خزر داشته است. نمود این توجه را می توان در امضای توافقنامه احداث خط لوله نابوکو در 13 ژوئیه 2009 در آنکارا مشاهده کرد. چه عواملی باعث سیاستگذاری اتحادیه اروپا در زمینه تأمین انرژی از حوزه دریای خزر شده است؟ فرضیه مقاله این است که نیاز ر...
[ 7 ] - رابطه ویژه آمریکا و اسراییل: پژوهشی در باره پیشینه، ماهیت و گسترۀ این رابطه
حمایت های آمریکا از اسراییل از عوامل اصلی تاسیس و تداوم حیات این کشور در منطقه خاورمیانه بوده است که در سایه جانبداری و کمک های ایالات متحد آمریکا به کشوری قدرتمند تبدیل شده است. این مقاله تلاشی است برای بررسی و شناخت "روابط ویژه" که بین دو کشور وجود دارد. پس از بحثی در باب حمایت دولت های آمریکا و افکار عمومی این کشور از جنبش صهیونیسم و دعاوی یهودیان در مورد استقرار حاکمیت یهود در فلسطین در سا...
[ 8 ] - دیپلماسی عمومی و قدرت نرم؛ ایران و آمریکا در عراق جدید
هدف اصلی این مقاله بررسی این موضوع است که با توجه به افول قدرت نرم ایالات متحد آمریکا پس از اشغال عراق در مارس 2003 - به علت تکروی مبتنی بر قدرت سخت افزاری - جمهوری اسلامی ایران می تواند با توجه به اشتراکات مذهبی، تاریخی و فرهنگی با کشور همسایه خود جهت ایجاد تغییرات راهبردی و بنیادی به تقویت منابع نرم افزاری قدرت در قبال عراق جدید بپردازد. عراق جدید به عرصه تقابل قدرت نرم ایران و آمریکا مبدل ...
[ 9 ] - بررسی نقش و جایگاه سیاست خارجی در نظریه های روابط بین الملل
از آنجا که یکی از مهم ترین ابعاد نظریه های روابط بین الملل، بعد تحلیلی آن ها نسبت به سیاست خارجی است، هدف اصلی این مقاله بررسی نقش و جایگاه سیاست خارجی در این نظریه ها است، چرا که امروزه تصمیم گیرندگان این حوزه برای رسیدن به تصمیمات موفق و عقلانی باید به ارتباط ظریف میان نظریه و عمل دقت کنند و بتوانند علاوه بر فهم دقیق جایگاه سیاست خارجی در متون نظری از این متون تجویزاتی سیاست گذارانه و عملگرای...
[ 10 ] - میراث جرج بوش در خاورمیانه و چالش پیش روی باراک اوباما
این مقاله پس از بررسی علل و اهداف طرح خاورمیانه ای جرج بوش به اثرات عملی سیاست های وی در طی هشت سال گذشته خواهد پرداخت. سپس تحلیلی از سه معضل سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه – عراق، ایران، و لبنان - ارائه خواهد کرد. آنگاه مواضع اعلامی باراک اوباما را درباره خاورمیانه و نیز جهت گیری احتمالی او را در قبال بحران های فوق بررسی خواهد کرد. پیش بینی این مقاله آن است که سیاست خاورمیانه ای اوباما بازگشت...
[ 11 ] - هویت ملی و ملت باوری در آسیای مرکزی
این مقاله پس از مروری بر تحول مفهوم ملت باوری و هویت ملی در اروپا به چگونگی انتقال این مفهوم به آسیای مرکزی و بسط و ترویج آن توسط اتحاد شوروی می پردازد و معضل امروز مردم این منطقه را در دست یافتن به تعریفی از هویت ملی خود پس از استقلال از اتحاد شوروی و در عصر جهانی شدن مورد بررسی قرار می دهد. کوشش دارد نشان دهد که ماهیت تصنعی جمهوری‌های قومیت محورِ ایجاد شده در دوران اتحاد شوروی نه با پیشینه تا...
نویسندگان همکار