عزت ملاابراهیمی
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، تهران، ایران(دانشیار).
[ 1 ] - کاربرد اسلوب طنز در سروده‌های نسیم شمال و ابراهیم طوقان
مضامین وطن‌دوستی و ملی‌گرایانه در ادبیات ملت‌هایی متجلی میشود که سرزمین آنها مورد تهاجم استعمارگران واقع شده باشد. ایران و فلسطین از جمله کشورهایی هستند که در سده اخیر شاهد حضور و تجاوز بیگانگان بوده و شعرای متعهد این دو کشور در چنین شرایطی برای دفاع از هویت اسلامی و کیان ملی خود در صحنه حاضر شده‌اند. در این میان معدود شاعرانی بودند که با استفاده از اسلوب طنز رسالت هنری خود را به ...
[ 2 ] - تبیین حوزه معنایی واژه «مبین» در قرآن کریم
از آنجا که واژه‌ها تحت تأثیر عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و محیطی قرار می‌گیرند و به دنبال آن تغییراتی در معانی آنها به وجود می‌آید، شناخت این تغییرات و دلالتهای معنایی آن در فهم متون امری ضروری به نظر می‌رسد. در واقع آشنایی با معانی حقیقی و مجازی واژگان است که مخاطب را از برداشتِ نادرست رهایی می‌بخشد. از این رو نگارندگان در این پژوهش که به روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده است، بر آن‌اند تا نخست ب...
[ 3 ] - دلالتهای معنایی اسطوره تموز در شعر خلیل حاوی و عبدالوهاب البیاتی
اسطوره‌ها به علت شخصیتهای نمادین خود، بهترین دستمایه‌ی شاعران معاصر قرار گرفته‌اند تا بوسیله آنها پرده از اندیشه‌های خود بردارند. در این میان، اسطوره‌ی تموز بیش از دیگر اساطیر مورد توجه شاعران قرار گرفته که دلیل آن را نیز باید در وضعیت نابسامان جامعه عربی جستجو کرد. از جمله‌ی این شاعران، خلیل حاوی وعبدالوهاب بیاتی می‌باشند که با وجود بکارگیری اسطوره‌ی تموز در همان راستای انگیزش امت عربی با هم ...
[ 4 ] - بررسی آثار داستانی جبرا ابراهیم جبرا از دیدگاه نقد کهن الگویی (با تکیه بر داستانهای "صراخ فی لیل طویل"، "صیادون فی شارع ضیق"، "السفینة"، "البحث عن ولید مسعود")
نقد کهنالگویی که مبتنی بر نقد روانشناختی است، یکی از رویکردهای اصلی نقد ادبی معاصر به شمار میرود که به کشف ماهیت و ویژگی اسطوره و کهنالگوها و نقش آنها در ادبیات میپردازد. هدف از این پژوهش بررسی رمانهای جبرا ابراهیم جبرا براساس دیدگاه نقد کهن الگویی و ظهور بعد ناخودآگاه جمعی و اسطوره در آثار این نویسنده است. فرضیه پژوهش براین مدعا است که این نویسنده در آثار خود به سطح ناخودآگاه جمعی ذهن...
[ 5 ] - Sociological Critique of Baha Tāher’s East of the Palms
Literature, in addition to its aesthetic and artistic aspects, has always been a reflection of social and cultural realities and characteristics of its respective era and society. Sociological criticism is a relatively modern method in literary criticism. The method studies the structure and content of literary works and their relation to the structures and evolutions of the societies where the...
[ 6 ] - بازآفرینی اسطوره "ققنوس" در شعر ادونیس و شفیعی کدکنی
خوانش و بازآفرینی اسطوره‌ها، از شگردهای پرکاربرد شعر معاصر به شمار می‌آید و شاعر به نیکی از اسطوره‌ها برای بیان شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع خود بهره می‌گیرد. الهام‌گیری از اسطوره مرگ و حیات و جلوه‌های دیگر آن، که در داستانهای "ققنوس" و نظایر آنها تبلور یافته است، در یکی دو دهه آغازین شعر نو رواج یافت که شاعران با برگزیدن آن می‌خواهند دغدغه ذهنی خود را در فضای این افسانه نشان دهند. چه، ا...
[ 7 ] - بازخوانی شخصیتهای داستانی در رمان "النهایات" از عبدالرحمن منیف
بازخوانی شخصیتهای داستانی در رمان "النهایات" از عبدالرحمن منیفچکیدهاین مقاله درصدد است تا شخصیتهای رمان "النهایات" و نحوۀ شخصیت‌پردازی نویسنده را از ابعاد مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. نگارندگان برای دستیابی به این هدف از روش آمیختۀ کیفی- کمی استفاده کرده‌اند؛ نخست به روش کیفی، داده‌ها توصیف شده و سپس بر اساس بسامد داده‌ها، نمودارهایی ترسیم شده است. نویسندگان در نهایت به این نتیجه رسیده‌ا...
[ 8 ] - تجلی مدرنیسم در آثار داستانی جبرا ابراهیم جبرا (با تکیه بر رمانهای السفینه و البحث عن ولید مسعود)
چکیدهمدرنیسم به تغییرات فرهنگی و زیبایی شناختی در حوزه هنر و ادبیات پس از جنگ جهانی اول اطلاق میشود و پاسخی به حس در هم ریختگی اجتماعی زمان خود است. در این دوره شیوههای هنری دچار تغییر و تحول اساسی شد. بر این اساس نویسندگان در مقاله حاضر به بیان ویژگیهای شاخص مدرنیسم در آثار داستانی جبرا پرداخته‌اند. او نویسنده متعهد و معاصر فلسطینی است که برای بیان حقایق تلخ سرزمین اشغالی و نیز بیگانگی انسان...
[ 9 ] - الثّراء الفنیّ لأسلوب الاستفهام فی الشّعر الفلسطینی المقاوم (دیوان ابراهیم المقادمة أنموذجا)
None
[ 10 ] - بینامتنی کاربردی قرآن در شعر معاصر عرب (مورد مطالعه پژوهانه اشعار محمد قیسی)
بینامتنیت تکنیکی است که در شعر معاصر عرب کاربرد فراوانی پیدا کرده است. با توجه به تعریف‌هایی که سردمداران این نظریه از جمله بارت و کریستیوا و بسیاری از ناقدان عرب از آن داده‌اند باید گفت که آنها این نظریه را بهعنوان پدیده‌ای اسلوبی و ساختاری به شمار آورده‌اند که در آن هیچ تأثیر و تأثری میان متن مبدأ و مقصد و نیز ارجاع خواننده به متن مبدأ قائل نمی‌شوند. در حالی که این گونه نیست و این پدیده در ش...
[ 11 ] - کاربرد اسطوره در سروده‌های محمد قیسی
محمد قیسی شاعر نوپرداز فلسطینی است که با استفاده از زبان سمبلیک و اسطوره‌ای توانسته حضوری فعال در عرصه‌های مقاومت این کشور داشته باشد. البته در این راه میراث کهن عربی و فرهنگ و تمدن اقوام ملل مختلف، منبع الهام شاعر بوده‌اند. وی افزون بر استفاده از اسطوره‌های بابلی، بین‌النهرینی و یونانی، به اسطوره‌های کنعانی و عربی نیز توجه وافری داشته است. نگارندگان در این پژوهش که به شیوة توصیفی ـ تحلیلی تدوی...
[ 12 ] - ظواهر الأسلوبیة فی سورة الحج
None
[ 14 ] - بررسی روابط بینامتنی قرآن در شعر فدوی طوقان
تکنیک تناص یا بینامتنیت امروزه از بارزترین ویژگیهای ساختاری شعر معاصر به شمار میرود. این پدیده به فراخوانی متون غایب، سابق و یا همزمان با متن کنونی میپردازد، تا به نوعی وظیفهای معنایی، هنری، و یا اسلوبی را بر این متون بار نماید. در این میان قرآن به عنوان برنامه‌ای جامع و متنی مقدس به مهم ترین منبع الهام شعری شاعران معاصر عرب تبدیل گشته است. فدوی طوقان از جمله شاعران توانمند فلسطینی است که ا...
[ 15 ] - حجاب در ایران باستان
بر پایۀ متون تاریخی، در تمدن‌ها وادیان پیشین جهان، به‌ویژه درسلسله‌های مختلف ایران باستان، در دورۀ ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی، حجاب در‌میان زنان معمول بوده است؛ و این حقیقت روشن میشود که با ورود اسلام به ایران حجاب وارد ایران نشده است؛ بلکه بانوان ایرانی ازدوران باستان حجاب داشته‌اند و حجاب آنان با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی، کار و پیشه، سبک و اسلوب خاصی داشت؛ آنچه بر صحت این ادعا گواهی...
[ 16 ] - نقد جامعه‌‌شناختی رمان صیادون فی شارع ضیق از جبرا ابراهیم جبرا
نقد جامعه‌‌شناختی، یکی از شیوههای کارآمد نقد متون ادبی، به‌خصوص رمان، است. در این شیوه، ارتباط ساختار و محتوای رمان با وضعیت و دگرگونی‌‌های جامعه و محیطی که در آن متولد شده، بررسی میشود و چگونگی انعکاس و بازنمایی هنرمندانۀ جامعه در جهان تخیلی اثر ادبی، نقد و تحلیل میشود. این پژوهش بر پایۀ چهارچوب نقد جامعه‌‌شناسی، به تحلیل یکی از برجسته‌‌ترین آثار نویسندۀ مشهور فلسطینی، جبرا ابراهیم جبرا،...
[ 18 ] - تمیم برغوثی من خلال قصیدته المشهورة «فی القدس»
None
[ 19 ] - تجلّی کهن‌الگوی مادر مثالی در مادرانه‌های شعر محمد قیسی
کهنالگوها به‌مثابة مفاهیم مشترکی از گذشتههای دور در ضمیر ناخودآگاه بشر به جا مانده که این صور برای رسیدن به مرزهای خودآگاهی در خوابها و رؤیاها و نیز آثار ادبی جلوه می‌کند. یکی از کهنالگوهایی که یونگ آن را در شمار پرمعناترین تجلیات روان‌جمعی به شمار میآورد، کهن‌الگوی مادر مثالی است که با ماهیتی مثبت و منفی، گاه به شکل شخصیت مادر واقعی و گاه در قالب اشکال و نمادهایی که بر جنبۀ مادرانه دلالت...
[ 20 ] - تحلیل گفتمان انتقادی اشعار زینب حبش
تحلیل گفتمان، روشی است که در بستر اندیشه‌های پست‌مدرن بسط و گسترش یافته است. الگوی سه‌وجهی نورمن فرکلاف در تحلیل گفتمان یکی از چارچوب‌های کاربردی است که شامل توصیف: بررسی زبان‌شناختی متن، تفسیر: بررسی متن در سطح گفتمان‌های سازنده و مصرف‌کننده و تبیین: بررسی ارتباط گفتمان‌های سازندۀ متن با شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم میشود. نگارندگان در این پژوهش، با استفاده از الگوی فرکلاف براساس رویکرد اجتما...
[ 21 ] - بررسی تحلیلی‌ـ نقدی درون‌مایه‌های شعر زنانه در عصر مشروطه
در عصر مشروطه، شعر فارسی، درکنار حفظ درون‌مایه‌های قدیمی خود، با مضامینی جدید آشنا شد که در دوره‌های قبل آنها را تجربه نکرده بود. به همین دلیل، این دوره را عصر تغییر و تحول‌های بنیادین در درون‌مایه‌ها و مضامین قدیمی شعر فارسی می‌نامند. آشنایی با ادبیات غرب، تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، انقلاب فرانسه، جریان موسوم به روشن‌فکری، استبداد داخلی و استعمار خارجی از مسائلی است که در این زمینه نقش بسز...
[ 22 ] - بررسی و تحلیل شخصیت زن در رمانهای نجیب کیلانی (مطالعۀ موردی: رمانهای الطریق‌الطویل، قاتل حمزه و الرجل الذی آمن)
ادبیات داستانی، به سبب گیرایی و جذابیت خاص، جایگاه ویژه‌ای دارد و از فنون مهم ادبی به شمار می‌آید. از مهم‌ترین وظایف داستان این است که فضیلت‌های اخلاقی و معنوی را از سوی شخصیت‌ها و قهرمانان داستان ترویج کند و با پلیدی‌ها و بی‌عدالتی‌ها به مبارزه برخیزد. از‌این‌رو، داستان‌نویس متعهد باید سعی بر آن داشته باشد که علاوه بر سرگرم‌کردن خواننده، از هدف نهایی خود، که همانا تعلیم‌دادن و آگاه‌کردن خوانند...
[ 23 ] - نقد جامعه شناسی رمان های سه‌گانۀ احلام مستغانمی (با تکیه بر رمانتیسم جامعه گرا)
در نقد جامعه‌‌شناختی رمان، ارتباط ساختار و محتوای داستان با وضعیت و دگرگونی‌‌های جامعه و محیطی که در آن متولد شده بررسی میشود و چگونگی انعکاس و بازنمایی هنرمندانۀ جامعه در جهان تخیلی اثر ادبی، نقد و تحلیل میشود. نویسندگان در این مقاله، بر پایۀ چارچوب نقد جامعه‌‌شناسی، به بررسی آثار نویسندۀ مشهور الجزایری، خانم احلام مستغانمی، پرداخته‌اند. با آنکه وی نویسندهای رمانتیک است، در قالب رمانتیسم جامعه...
[ 24 ] - جایگاه ایران در میان کشورهای منطقة خاورمیانه و آسیای مرکزی در افق سال 2015 براساس شاخصهای توانمندسازی زنان
اهداف توسعة هزاره به بررسی وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورها میپردازد و دادههای سالانة مربوطه این امکان را برای بسیاری از محققان فراهم میآورد که به مطالعه و پیشبینی روند توسعة کشورها بپردازند. در این میان، کشور ایران در یکی از برنامههای پُراقبال بلندمدت خود، موسوم به چشم‌انداز ایران 1404، جایگاه نخست را در میان کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی متصور شده است. با توجه به تأکید بر جایگاه زنان در ...
[ 25 ] - تحلیل نمادین رنگ در دیوان فدوی طوقان
شاعران معاصر از تأثیر شگرف رنگ بر جسم و روح انسان سود جسته و برای بیان احساسات و عواطف درونی یاتشریح اوضاع اجتماعی و سیاسی زمانة خود از آن بهره گرفته اند. فدوی طوقان، شاعر متعهد و تأثیرگذارِ عرصةمقاومت فلسطین، نیز به کمک عنصرِ رنگ جلوه های مختلفی از دردمندی، دلتنگی، آرزومندی، و آرما نخواهی رادر آثار خود به نمایش گذارده است. احساس زنانه و روح لطیف شاعر از ی ک سو و موقعیت سیاسی و اجتماعیحاکم بر سرز...
[ 26 ] - تحلیل نقش جنسیت در غزل معاصر فلسطین
برخی از مضامین شعر معاصر فلسطین همواره مورد توجه و اقبال شاعران این سرزمین قرار داشته است که از این میان می‌توان به جلوه‌های گوناگون شعر عاطفی به‌ویژه غزل و شعر عاشقانه اشاره کرد. غزل از مهم‌ترین موضوعات شعر معاصر فلسطین به شمار میرود که شعرای مرد و زن این دیار بسیار در این عرصه هنرنمایی کرده‌اند. اما اختلاف چشمگیری میان غزل زنان و مردان فلسطینی وجود دارد که این امر از وجود تفاوت‌های جسمی و رو...
[ 27 ] - نگاه نمادین به زن در شعر معاصر فلسطین
در نظر شاعران معاصر فلسطینی خاک وطن اشغالی به مثابه دلبری است با بی‌نهایت نام‌های فریبنده و زیبا. شاعر برای دست یافتن به محبوب خود [وطن] از روزن? خیال وارد میشود و نگاه ویژه و متفاوتی به آن دارد. پس از وقوع حوادث سخت و بحرانی فلسطین که با اشغال این سرزمین در 1948 به اوج خود رسید، شاعر از «زن»به عنوان نمادی برای بیان احساس و شدت دلبستگی خود به وطن بهره جست. از این رو برای برانگیختن شور حماسه و ...
[ 28 ] - اسطوره های دینی در شعر زنان فلسطینی
استفاده از مفاهیم اساطیری به ویژه اسطوره های انبیاء و پیام آوران الهی در میان شعرای زن فلسطینی کاربرد فراوانی دارد و در موارد بسیاری منبع الهام آنان بوده‌است. گرچه اسطوره ها خاستگاهی باستانی دارند، اما به افکار و اندیشه‌های شاعر معاصر گستره‌ای ژرف می‌بخشند و شاعر نیز با پردازشی جدید می‌کوشد تا رنگ زمان و مکان خود را بر آن ها فرو ریزد. از این رو در اکثر چکامه‌های بلند سرایندگان زن فلسطینی می‌بین...
[ 29 ] - جلوه های وطن پرستی در شعر زنان فلسطینی
: اگر به بررسی شعر معاصر فلسطین خلال یک قرن گذشته بپردازیم، خواهیم دید که مفهوم ملیت و وطن بر دیگر مضامین شعری آن غلبه کرده است. شاید بدان سبب باشد که سرزمین فلسطین در طی این دوران پیوسته آبستن حوادث متعدد بود و همین اسباب و عوامل سبب شد تا حس وطن پرستی و دفاع از ملیت و کیان عربی پیوسته در میان شاعران فلسطینی جلوه گر باشد. از صدور اعلامیه بالفور، تلاش برای عملی کردن مفاد آن، مهاجرت گسترده و برن...
[ 30 ] - نگرشی بر حضور زنان لبنانی در عرصه های فرهنگی
در سده های اخیر با فراهم آمدن فضای آزاد و بستر مناسبی برای حضور زنان در جوامع بشری و انجام فعالیت های ارزنده ای در عرصه های سیاسی، تجاری، فرهنگی، فکری و ادبی، این جوامع به رشد و شکوفایی فزاینده ای دست یافتند و دگرگونی های اساسی در آن ها پدید آمد. زنان جامعه ی لبنان نیز از این امر مستثنی نبودند. آنان به رغم چالش‌های پیش رو نه تنها در عرصه فرهنگی و اجتماعی خوش درخشیدند و فعالیت های ثمربخش خود را ...
[ 31 ] - بررسی دلالتهای معنایی قصیده «البکاء بین یدی زرقاء الیمامة» أمَل دُنقُل بر پایه نقد سبک‌شناسانه
چکیدهاین سروده از جمله سروده‌های انتقادی و تأثیرگذار أمل دنقل (1940- 1983)، شاعر مصری است که به بازنمایی اوضاع سیاسی و اجتماعی کشورهای عربی و آسیب‌شناسی علل شکست جنگ ژوئن اختصاص یافته است. شاعر همچنین در این قصیده از مواضع سازشکارانه سیاستمداران جهان عرب که شکست و ناکامی را بر ملتهای خود تحمیل کردند، به سختی انتقاد می‌کند. پژوهش حاضر بر آن است تا به روشی ساختارگرایانه به بررسی سبکی این قصیده بپ...
[ 32 ] - بررسی زمان روایی ژرار ژنت در رمان (ثقوب فی السوق الاسود) اثر احسان عبد القدوس
چکیده:عنصر زمان عامل سازنده روایت و یکی از اجزای جدایی ناپذیر آن است. احسان عبد القدوس(1919 – 1990م)، داستان پرداز رمانتیسم در ادبیات نوین عربی، در رمان «ثقوب فی السوق الاسود» تصویری از جامعه آفریقایی را در سال 1960م. ارائه داده است. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با در نظر گرفتن نظریه زمان روایی ژرار ژنت، در سه مرحله نظم، تداوم و بسامد، به بررسی رمان «ثقوب فی السوق الاسود» پرداخته است. از ...
[ 34 ] - تمیم برغوثی من خلال قصیدته المشهورة «فی القدس»
None
[ 35 ] - کاربرد اسلوب طنز در سروده‌های نسیم شمال و ابراهیم طوقان
مضامین وطن‌دوستی و ملی‌گرایانه در ادبیات ملت‌هایی متجلی میشود که سرزمین آنها مورد تهاجم استعمارگران واقع شده باشد. ایران و فلسطین از جمله کشورهایی هستند که در سده اخیر شاهد حضور و تجاوز بیگانگان بوده و شعرای متعهد این دو کشور در چنین شرایطی برای دفاع از هویت اسلامی و کیان ملی خود در صحنه حاضر شده‌اند. در این میان معدود شاعرانی بودند که با استفاده از اسلوب طنز رسالت هنری خود را به ...
[ 36 ] - تبیین حوزه معنایی واژه «مبین» در قرآن کریم
از آنجا که واژه‌ها تحت تأثیر عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و محیطی قرار می‌گیرند و به دنبال آن تغییراتی در معانی آنها به وجود می‌آید، شناخت این تغییرات و دلالتهای معنایی آن در فهم متون امری ضروری به نظر می‌رسد. در واقع آشنایی با معانی حقیقی و مجازی واژگان است که مخاطب را از برداشتِ نادرست رهایی می‌بخشد. از این رو نگارندگان در این پژوهش که به روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده است، بر آن‌اند تا نخست ب...
[ 37 ] - شعریة المفارقة فی خطاب بشری البستانی السیاسی
None
[ 38 ] - توظیف عناصر السرد فی قصیدة «الأطلال» لإبراهیم ناجی
None
[ 39 ] - دراسة فنیة جمالیة فی قصیدة سجدة کربلاءلعبد الوهاب زاهدة
None
[ 41 ] - تحلیل عنصر فرهنگی بومشناسی در ترجمه عربی به فارسی بر اساس چارچوب نظری نیومارک
اختلاف زبانها، یکی از مشکلات اساسی بشر است که مانعی برای ایجاد ارتباط انسانها با یکدیگر به حساب می‌آید و یکی از راههای اصلی و مطمئن برای غلبه بر این مانع، استفاده از ترجمه است. نیومارک، یکی از نظریهپردازان شاخص معاصر، عناصر فرهنگی را به پنج دسته تقسیم می‌کند که مترجم باید برای انتقال درست بار فرهنگی زبان مبدأ به زبان مقصد آنها را بشناسد و با پیشنهاد 17 روش در ترجمه این عناصر، سعی...
نویسندگان همکار