حسین حاتمی نژاد

دانشیار دانشکدۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

[ 1 ] - تأثیر خشکسالی زاینده‌رود در تعاملات اجتماعی و فضاهای جمعی در اصفهان

رودخانۀ زاینده‌رود در کنار فواید اقتصادی و فرهنگی برای اصفهان، سبب ایجاد حوزه‌ای عمومی برای گسترش تعاملات اجتماعی انسان‌ها با یکدیگر شده است. این رودخانه علاوه بر اینکه فضایی تفریحی و محلی برای گذران اوقات فراغت محسوب می‌شود، جایگاه ویژه‌ای را در هویت شهری شهروندان اصفهانی به خود اختصاص داده است. این رود بخشی از هویت اصلی اصفهان را شکل می‌هد که این مسئله را می‌توان با توجه به علائم و نمادهای مخ...

[ 2 ] - تحلیل نقش الگوی حکمروایی خوب شهری در کاهش آسیب پذیری مسکن شهری در برابر زلزله

در مدل‌های اخیر توسعه که از سوی سازمان‌های بین‌المللی ترویج می‌شود، برای بهبود کیفیت زندگی شهری و نیل به توسعه پایدار شهری، الگوی حکمروایی خوب شهری مطرح می‌شود که بر مبنای آن می‌توان سلامت، نظم و امنیت، پیشرفت و رفاه را به صورت توأمان محقق کرد. نظریه‌ی حکمروایی خوب شهری که موردپذیرش نخبگان و صاحب‌نظران و تأکید سازمان‌های جهانی و به ویژه هبیتات قرارگرفته، درصدد است تا شهرها کارآمدتر، عادلانه‌تر،...

[ 3 ] - فضاهای ویژه و مشارکت زنان در فعالیت های فراغتی

پژوهش حاضر در نظر دارد تاثیراتی که فضاهای فراغتی نظیر پارک بهشت مادران بر ابعاد مختلف اوقات فراغت زنان نظیر شیوه های گذران اوقات فراغت، ساعات آن، علل گذران و ... دارد را مورد مطالعه قرار داده و میزان مشارکت و رضایت آنها را از چنین فضاهایی مورد سنجش قرار دهد. پارک مذکور به عنوان اولین پارک مخصوص زنان در شهر تهران احداث شده است و با توجه به کمبود پژوهش های مورد نظر در این زمینه مقاله حاضر می توان...

[ 4 ] - جغرافیای رادیکال؛ رویکرد میان‌رشته‌ای در جغرافیای انسانی

ظهور علوم میان‌رشته‌ای و تخصص‌طلبی بعد از تحولات علمی در قرن 19 محصول شرایط تاریخی بود. فقدان نظریه‌های ‌عام و فراگیر، زمینه‌ساز تجزیه علوم اجتماعی و به تبع آن جغرافیا گردید. علم جغرافیا نیز در گذر زمان به دو رشته جغرافیای طبیعی و جغرافیای انسانی تقسیم شد. هرکدام از این رشته‌ها از علوم مشابه و همجوار به منظور غنی‌سازی مبانی نظری و توسعه قلمرو مطالعاتی خود استفاده کردند. جغرافیای انسانی در قرن ن...

[ 5 ] - اولویت بندی راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی شهر دزفول

گردشگری مذهبی گونه‌ای از گردشگری است که به دلیل شرایط ویژه و ریشه داشتن در فرهنگ دینی نقش مهمی در پایداری فرهنگی و اقتصادی کشور ایران دارد و همچنین ظرفیت‌های زیادی برای توسعه خدمات گردشگری در مناطق مختلف کشور فراهم می‌نماید که برای استفاده از آن نیاز است که شرایط موجود بررسی و برنامه‌ریزی راهبردی با تکیه بر نقاط قوت و امکانات مناطق مذکور تدوین شود. شهر دزفول با وجود 50 مسجد و بقعه تاریخی بعنوان...

[ 6 ] - فرا تحلیلی بر پژوهش های نوسعه پایدار شهری

توسعه پایدار شهری، یکی از پارادایمهای دهه های اخیر برای حل معضلات شهری و جلوگیری از افزایش مسائل شهرها بوده است. از این رو، در سالهای گذشته توجه ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان شهری را ﺑﻪ خود ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﺗﻌﺪد و ﺗﻨﻮع ﻣﻘﺎﻻت ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه در زﻣﯿﻨﻪ توسعه پایدار ﺷﻬﺮی، ﯾﮑﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﮔـﺮاﯾﺶ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ روش ﻓﺮاﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﻻت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه در ﻣﺠﻼت ﻋﻠﻤﯽ- ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه از سال 1...

[ 7 ] - پهنه‌بندی خطر سیل با استفاده از تحلیل چندمعیاره و GIS مطالعه موردی: شهرستان ایذه

زمینه و هدف: وقوع سیلاب‌های متعدد در مناطق مختلف کشور همواره خسارات فراوانی را در زمینه‌های مختلف به همراه داشته است ازاین‌رو تهیه و تدوین یک طرح جامع و کامل در زمینه کنترل سیلاب امری ضروری به نظر می‌رسد. توسعه مناطق مسکونی و شهری در حاشیه رودخانه‌ها و بستر سیلاب‌دشت‌ها بدون توجه به شرایط هیدرولوژیکی و هیدرولیکی حاکم بر رودخانه، باعث افزایش خطر سیلاب می‌شود. لذا مدیریت سیلاب و شناسایی پهنه‌های ...

[ 8 ] - تحلیل فضایی کیفیت زندگی در ایران

آمارها حاکی از آن است که طی چند دهه اخیر ایران از نظر کیفیت زندگی در زیر متوسط جهانی قرارداشته است. علیرغم فعالیتهای توسعه ای که طی نیم قرن اخیر در ایران صورت گرفته و همواره بهبود شرایط و کیفیت زندگی در دستور کار قرار داشته است ، هرچند بهبودهایی در برخی زمینه ها صورت پذیرفته است اما همچنان کیفیت زندگی در ایران با شرایط ایده آل فاصله زیادی دارد. از سویی به دلیل تنوع جغرافیایی و سمت و سوی برنامه ...

[ 9 ] - تبیین پیامدهای گفتمان جهانی گرایی بر الگوی حکمروایی قلمرویی کلانشهرها (نمونه موردی: کلانشهر تهران)

در سالهای اخیر گفتمان جهانی گرایی به گفتمان غالب در بسیاری از کشورها تبدیل شده و الگوهای حکمروایی حاکم بر فضای جغرافیایی را با میانجی گری دولت در سطوح مختف فضایی متأثر کرده است. براساس این چشم انداز، هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین پیامدهای گفتمان جهانی گرایی بر الگوی حکمروایی قلمرویی کلانشهر تهران است. با توجه به هدف پژوهش، روش تحلیل گفتمان انتقادی که یک روش کیفی به شمار می رود، برای تحلیل داده ها ا...

[ 10 ] - بررسی و تحلیل عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی- درمانی با استفاده از مدل‌های Topsis، Morris و Taxonomy ،

جهان امروز با توجه به گسترش روز افزون شهرنشینی، توسعه فیزیکی و پیچیدگی ساختار فضایی- کالبدی شهرها،تعمیق و گسترش تقسیم کار اجتماعی- اقتصادی و بروز انواع آلودگی‌ها و بیماری‌های مرتبط با موارد مذکور، بیش از هر دوره دیگری وابسته به خدمات مختلف می‌باشد. در این میان خدمات بهداشتی- درمانی با توجه به نقش مهم خود در ارتقای سلامت جامعه و افزایش کیفیت زندگی از اهمیت خاصی برخوردار است، به‌طوری‌که ضعف و ناک...

[ 11 ] - بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهری از منظر عدالت اجتماعی (مورد مطالعه: کاشان)**

در برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، عدالت در توزیع و پراکنش فضایی کاربری‌ها یکی از مؤلفه‌های اساسی در توسعة پایدار شهری محسوب می‌شود. گسترش کالبدی کاشان در دهة اخیر و افزایش جمعیت آن باعث عدم تعادل در کاربری اراضی در نواحی مختلف آن شده و توسعة پایدار شهری را به خطر انداخته است. بنابراین، با توجه به اینکه کاربری‌ها و خدمات شهری با پاسخگویی به نیاز جمعیتی و افزایش منفعت عمومی نقش و جایگاهی مهم در ب...

[ 12 ] - بررسی راهکارهای تمرکززدایی در ایران – تهران (قبل از انقلاب اسلامی تا کنون)

امروزه یکی از بهترین راهبردهای مطرح در زمینة کاهش مشکلات پایتخت‌های متمرکز و تعدیل نابرابری‌ها، تمرکززدایی است. تمرکززدایی راهبردی برای مردم‌سالارشدن نظام سیاسی و حرکت شتابداری در جهت توسعة پایدار است که در حال حاضر، به بحث داغ محافل اجرایی دولتی تبدیل شده است. برخلاف حالت تمرکز که قدرت و تصمیم‌گیری در مرکز یا در سطح مسئولان رده‌بالا، متمرکز است، تمرکززدایی امکان می‌دهد سطوح پایین به مشکلاتی که...

[ 13 ] - تبیین نقش شهرنشینی بر توسعۀ فرهنگ سیاسی در ایران

شهرها کانون اصلی رویدادها، کنش‌ها، واکنش‌ها و انواع تعاملات و مناسبات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و کالبدی‌اند و از سوی دیگر به عنوان یک پدیدۀ مدرن معرف جایگاه و نقش ملت‌ها در روند توسعۀ تعاملات و مناسبات مذکور محسوب می‌شوند؛ بدین معنی که شکل‌گیری شهر و توسعۀ شهرنشینی ضمن اینکه متأثر از نتایج تصمیم‌گیری‌های عمدتاً سیاسی است، خود نیز پیامدهای فوق‌العاده‌ای در فرهنگ سیاسی و سیاست ملی، منطقه‌ای...

[ 14 ] - تحلیلی بر توزیع فضایی جرائم در پارک‌های شهری (مطالعۀ موردی پارک‌های شهر تهران)

هدف این پژوهش، تحلیل توزیع فضای جرائم و امنیت اجتماعی در پارک‌های شهر تهران و ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش تحقیق، توصیفی‌تحلیلی است. اطلاعات مدنظر دربارۀ 23 نوع جرم وقوع یافته در 39 پارک شهر تهران در سال 1393 است که از مراکز نیروی انتظامی گردآوری شده‌اند. برای تحلیل داده‌ها از تکنیک «ویکور» به‌منظور رتبه‌بندی پارک‌ها، از نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی برای نمایش فضای جرائم و برای تحلیل همبس...

[ 15 ] - تحلیل میزان آسیب پذیری مسکن شهری در مواقع بروز مخاطرات محیطی (زلزله) با استفاده تکنیک های تلفیقی MCDM+GIS (مطالعة موردی: منطقة 6 شهر تهران)

امروزه با توجّه به افزایش نرخ شهرنشینی بهویژه در کشورهای درحال‌توسعه، بروز مخاطرات طبیعی از جمله زلزله در شهرها امری اجتنابناپذیر بوده، امّا تجربه نشان داده با شناسایی و ارزیابی مناطق آسیبپذیر و همچنین برنامهریزیهای از قبل پیش‌بینی‌شده و تدابیر عملیّاتی در مقابله با چنین اتّفاقاتی میتواند به طور قابل ملاحظه‌ای خسارات و تلفات ناشی از آن را به حداقل رساند. با توجّه به پیچیدگی مسائل شهری، استفاده...

[ 16 ] - تحلیل الگوی ناموزن توسعه شهری در منطقه 4 تهران

در تمام شهرهای جهان گسترش و توسعه ی شهر در جهات عمودی و افقی یکی از عوامل مورد توجه مدیران و برنامه ریزان شهری می باشد.این مبحث در ادبیات علمی قدمتی کمتر از صد سال دارد .به طور دقیق کاربرد اسپرال از اواسط قرن بیستم متداول شد وآن زمانی بود که استفاده ی بی رویه از اتومبیل متداول گشت و بخش اعظم اعتبارات شهری به سوی گسترش بزرگراه ها و بسط فضاهای شهری سوق یافت در این مقاله برای تحلیل الگوی ناموزن تو...

[ 17 ] - ارزیابی حکمروایی خوب در پایداری محله های شهریِ پیرانشهر

در پژوهش حاضر، سعی بر آن است به این سؤال که آیا حکمروایی شهری توانسته است در شکل‌گیری، توسعه‌ و پایداری محله‌های مسکونی تأثیر داشته باشد؟ پاسخی از دیدِ برنامهریزی شهری با توجه به رویکرد پایداری محلات شهری داده شود. بنابراین، هدف کلی پژوهش بررسی عملکرد حکمروایی شهری در ارتباط با شکل‌گیری محله‌های مسکونی پایدار شهری و علل ناکارآمدی برخی از آن‌ها در زمینه‌ مدیریت یکپارچه شهری و توانمند آن است. رو...

[ 18 ] - سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب شهری بر زیست‌پذیری شهرها (مطالعه موردی: شهر بوشهر)

وجود مسائل و مشکلات ناشی از رشد سریع شهرنشینی در کشور و عدم امکان مدیریت جامعه شهری با ابزارها و شیوه‌های سنتی موجود، ضرورت تغییر در شیوه مدیریت و اداره شهرها را دو چندان کرده است. این تغییر با استفاده از رویکرد حکمروایی خوب شهری قابل تحقق است. رویکرد مذکور باعث افزایش پایداری، کیفیت زندگی و مطلوبیت زیست در شهرها می‌گردد. هدف این پژوهش ارزیابی تأثیر حکمروایی خوب شهری بر زیست پذیری شهر بوشهر می‌...

[ 19 ] - بازتعریف نقش شهرهای کوچک و میانی در فرایند توسعۀ منطقه‌ای؛ معرفی یک روش کاربردی آمایش مبنا (مطالعۀ موردی: ‌استان کردستان)

پژوهش‌های کمّی (‌و بعضاً کیفی) بسیاری در رابطه با نقش شهرهای کوچک و میانی در توسعۀ منطقه‌ای انجام گرفته است. مقالۀ حاضر نیز در این راستا انجام شده است؛ اما با اندکی تغییر و ساختارشکنی در شیوۀ برخورد با موضوع و تحلیل مسئله که آن‌هم تحلیل چند‌جانبۀ داده‌ها به کمک سیستم استنباط فازی است. هدف پژوهش با توجه به عنوان، کاربردی- توسعه‌ای است و ماهیت رویکردی توصیفی‌- تحلیلی دارد. به‌صورت کلی، روش کاربردی ...

[ 20 ] - تحلیل الگوی ناموزن توسعه شهری در منطقه 4 تهران

[ 21 ] - بررسی روند توسعه فیزیکی کلانشهر کرمانشاه و ارائه الگوی بهینه جهات رشد

شهر سکونتگاهی‌فضایی، انسان‌ساخت و گسترش‌یابنده است. نظامی که فرآیند رشد و توسعه، تغییرات شکلی و ساختاری را به خود دیده و آن را مدیریت می‌کند. انطباق یا هماهنگی این نظام با یکدیگر برای پایداری شهر امری اجتناب‌ناپذیر است. شهر کرمانشاه به عنوان نهمین کلانشهر منطقه‌ای ایران طی دهههای اخیر با گسترش کالبدی و جمعیتی شدیدی مواجه بوده است. این پژوهش به بررسی کم و کیف این وضعیت و ارائه الگوی بهینۀ جهات ر...

[ 22 ] - Investigating the impact of physical dimensions - space to encourage walking in Tehran (Case Study: neighborhood Amirabad and Daneshgah Tehran)

This study examined the effect of physical dimensions - space to encourage walking in Tehran. Micro level and macro level of the position of the subject matter, the authors were forced to Amirabad area of Tehran University as an area of study of their choice. The research method is analytical and survey. And the questionnaire for citizens was used. The population of the study, all residents of ...

[ 23 ] - ارزیابی ظرفیت تاب‌آوری شهری در برابر خطر زمین لرزه با تأکید بر ابعاد اقتصادی و کالبدی زیرساختی(مطالعه موردی: منطقه 12 تهران)

هدف از پژوهش حاضر ارزیابی مقادیر شاخص‌های ابعاد اقتصادی و زیرساختی تاب‌آوری منطقه 12 تهران در برابر زمین‌لزره می‌باشد که بر اساس حد بهینه در سطح جهانی ارزیابی شده است. به منظور تعریف حد بهینه در پژوهش مقدار عددی هر شاخص در مناطقی در سطح جهان که تاکنون در آنها بحران‌های متعدد اتفاق افتاده که در برابر آن تاب‌آور بوده‌اند (مثل ژاپن و کالیفرنیا) به عنوان حد بهینه تاب‌آور بو...

[ 24 ] - ارزیابی ظرفیت تاب‌آوری شهری در برابر خطر زمین‌لرزه با تأکید بر ابعاد اجتماعی و نهادی (مطالعه موردی: منطقه 12 شهرداری تهران)

در دهه‌های آتی محرک اصلی خسارات و تلفات فزاینده ناشی از بلایای طبیعی، رشد جمعیت شهری و مایملک شهروندان در مناطق بلاخیز است. بزرگ‌ترین کانون ثقل جمعیتی ایران شهر تهران در قالب 22 منطقه شهرداری است که از طرف شمال و جنوب با تراکم بالایی از گسل‌های فعال احاطه شده است. از طرفی برای مقابله با مخاطرات طبیعی به‌ویژه زمین‌لرزه رویکردهای متعددی وجود دارد که رویکرد تاب‌آوری در ابعاد چهارگانه یکی ...

[ 25 ] - تبیین مدیریت نسل نخست شهرهای جدید ایران با رویکرد حکمروایی خوب شهری از‌منظر تقسیمات کشوری

شهر جدید پدیده‌ و مفهوم مجردی نیست و اولین موضوعی که پیش از هر چیز باید بدان پرداخته شود، این است که نمی‌توان یک شهر را بدون در‌نظر‌گرفتن سیستمی که شهر در مسیر جریانات آن قرار دارد، مورد مطالعه قرار داد. مجموعه شرایط حاکم شامل نظام ارتباطات، مسیر مبادلات ارزش افزوده، اندیشۀ سیاسی حاکم، ارزش‌های فرهنگی موجود، ایدئولوژی، شرایط و ویژگی‌های طبیعی، منطقه‌ای، جایگاه کشور در نظام جهانی و... همچون سیست...

[ 26 ] - بررسی نظری و تجربی شاخص‌‌های عدالت در سلامت شهری (مطالعه موردی: شهر بجنورد)

برنامه ریزی سلامت شهری، فرآیندی آگاهانه برای تأمین سلامت و تندرستی کامل جسمی، روانی و اجتماعی همه ساکنین شهر از طریق تعیین سیاست‌های سلامت محور، نظام مناسب برنامه‌ریزی سلامت شهری، بهبود تعیین‌کننده‌های اجتماعی، اقتصادی و محیط فیزیکی شهر است. هدف اصلی برنامه‌ریزی سلامت شهری دستیابی عادلانه همه ساکنین به سلامت کامل جسمی، روانی و اجتماعی و همچنین دستیابی عادلانه به تعیین‌کننده‌های سلامت شهری می‌با...

نویسندگان همکار