علی اکبر تقوایی
گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
[ 1 ] - تحلیل اثر پیکربندی فضایی پوشش شهری و ویژگی‌های کالبدی ساختمان‌ها بر پدیده جزایر سطحی سرد شهری
گسترش کلانشهرها در دهه‌های اخیر پیامدهای متعدد کالبدی، اجتماعی- اقتصادی و محیط زیستی در پی داشته است. یکی از این پیامدها تشدید پدیده جزایر حرارتی شهری در نواحی با آب و هوای معتدل‌تر بوده است. اما در نواحی کلان‌شهری با آب و هوایی گرم و خشک‌تر افزایش شهرنشینی نه تنها موجب تشدید جزایر حرارتی نمی‌شود بلکه در فصول گرم سال دمای سطح زمین را کاهش نیز خواهد داد. کاهش دمایی که از آن با عنوان پدیده جزایر...
[ 2 ] - بررسی تأثیر ظرفیت اجتماعی بر دلبستگی به مکان از منظر گروه نوجوان در شهر تهران
در این مقاله به بررسی تأثیر ظرفیت اجتماعی بر دلبستگی به مکان در محلات منتخبی از شهر تهران پرداخته شده است. روش این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیل همبستگی بوده است و دادههای مورد نیاز با استفاده از توزیع 475پرسشنامه و مطالعات میدانی و نیز مصاحبههای حضوری با نوجوانان در رده سنی (12- 16) ساله از محلات الهیه ، نارمک ، هاشمی و یافت آباد که به روش طبقه ای سیستماتیک انتخاب شده بودند، انجام شد. هدف کل...
[ 3 ] - مطالعه کیفی عوامل مؤثر بر تخریب باغ ها در شهر تهران با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد
این نوشتار که از نظر هستی شناسی بر موضع پارادایم تفسیرگرایی اجتماعی تکیه دارد، درصدد تبیین فرایند و عناصر تشکیل دهنده تخریب باغ ها در شهر تهران با استفاده از رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد است. بررسیها نشان میدهد طی سه دهه گذشته، علیرغم وجود قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها که بر حسب وظایف و اختیارات از طرف هر یک از قوای سه گانه (مقننه، مجریه و قضائیه) و مدیریت شهری به عنوان مجری این ...
[ 4 ] - تحلیلی بر نقش زیباشناسانه هندسه در شکل گیری فضای شهری چهارباغ عباسی
شکل هندسی محور چهارباغ اصفهان درطول تاریخ، تغییرات وتحولات بسیاری رابه خود دیده وهمواره ازفرازونشیب های تاریخی بهره جسته است،طراحی ساختار اولیه چهارباغ که به دوره صفوی بر می گردد. بر مبنای الگویی هندسی بوده و موضوع اصلی این مقاله راتشکیل می دهد. بنابراین در این بررسی چگونگی استفاده از روش های هندسی انتقال اندازه هاوجستجوی سنجه های (مدول) مبنایی برای تشخیص تناسب در محور چهارباغ مهم هستند. روش مو...
[ 5 ] - بررسی حوزه نفوذ منطقه ای و ساختار کالبدی- عملکردی بندر سیراف در قرن چهارم هجری
بندر تاریخی سیراف، مهم ترین بندرگاه بازرگانی ایران از اواخر عصر ساسانی تا اواخر قرن چهارم هجری بود که موقعیت جغرافیایی ویژه آن و دسترسی نزدیک به آبادترین شهرهای جنوب ایران یعنی شیراز و فیروزآباد، امکان تبادل کالا را برای بازرگانان و دریانوردان آن دوران فراهم م ینمود. به جرأت می توان گفت، سیراف شناسنامه تاریخ دریانوردی ایران و صادرکننده هنر و فرهنگ اسلامی به دیگر نواحی دنیا در اوایل قرون اسلامی ...
[ 6 ] - توسعۀ یک مدل خبره برای پیش بینی تقاضای آب شهری با استفاده از شبکۀ عصبی مصنوعی، نمونه موردی شهر ایلام
مدیریت و تأمین آب شهری، همواره یکی از دغدغه های اصلی مدیران و برنامه ریزان شهری بوده است. شناخت تقاضای آب شهری و عوامل مؤثر بر آن، از مولفه های مهم در مدیریت و کنترل مصرف آب شهری محسوب می شود. در تحقیق حاضر مدلی خبره برای پیش بینی تقاضای آب شهری ایلام با استفاده از شبکۀ عصبی مصنوعی توسعه یافته است. مدل خبره، مبتنی بر عوامل مؤثری است که از درآمد سالانه ( x1)، ناحیه مصرف(x2)...
[ 7 ] - بررسی رویکردهای مختلف در طراحی مفهومی
معماران برای ایجاد مفاهیم مورد نظر خود در فضا از راه‌های مختلف تصویرسازی مستقیم، بهره‌گیری از نماد، استعاره و بکارگیری ویژگی‌های حسی فضا استفاده می‌کنند. این نوشتار رویکردهای مختلف در طراحی باغ مفهومی بر اساس "شیوه انتقال مفهوم" را بررسی می‌کند. در نهایت مخاطب قرارگرفتن حواس کاربر برای درک مفهوم فضا و منظر باغ را به عنوان راهکار مناسب ارزیابی می‌کند. این روش می‌تواند به تنهایی و یا در کنار روش...
[ 8 ] - تبیین مؤلفه های مؤثر بر دلبستگی به مکان از منظر گروه نوجوان در شهر تهران
هدف کلی از پژوهش حاضر، سنجش مؤلف ههای اثرگذار بر دلبستگی به مکان و تبیین معناداری یا عدم معناداری آنها در محل ههایمنتخبی از شهر تهران است. این تحقیق با تبیین شاخ صهای اثرگذار بر دلبستگی به مکان که دربرگیرنده هویت مکان، وابستگیبه مکان و پیوندهای اجتماعی است، به انداز هگیری و مقایسه آنها پرداخته است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و داد هها باتوزیع 475 پرسش نامه در میان نوجوانان رده سنی 12 تا 16 ...
[ 9 ] - تحلیلی از مفهوم شهر و ارکان شهرنشینی از منظر قرآن کریم
تدوین الگوی شهرسازی اسلامی، ایجاب می‌کند تعریف دین از خود مفهوم«شهر» و «شهرنشینی» با استناد روشمند به منابع دست اول به ویژه قرآن کریم جستجو شود. در این تحقیق با تکیه بر روش «تدبر»، مفهوم شهر و شهرنشینی در قرآن تعریف، و مهمترین ارکان تحقق و بقای آنها، ذکر می‌شود. براین‌اساس، قرآن «شهر» را محل تحقق حاکمیت الله بر زمین می‌داند که با محوریت وحی و تجمع امت بر گِرد ولی‌الله شکل می‌گیرد. بنابراین شهرن...
[ 10 ] - مروری بر عوامل و علل ناکارآمدی نوسازی بافتهای فرسوده شهری در ایران؛ نمونه موردی: پروژه نواب
رشد سریع شهرها و توسعه کالبدی آن موجب بروز بحران‌های مختلف در زندگی شهری نظیر مشکلات محیطی و نزول کیفیت محیط را حاصل آورده است. در این میان فرسودگی برخی بافتهای شهری ناهمگونی ساخت شهری و گسست ساختار اجتماعی را در پی دارد. پایین بودن کیفیت زندگی در چنین مکان‌های فرسوده‌ای می‌تواند بستری جهت بزهکاری و ناهنجاری اجتماعی فراهم سازد. بهسازی و نوسازی این گونه بافت‌ها در دستور کار سازمان‌ها و نهادهای ...
[ 11 ] - عوامل علّی و کانون ارزشی آینده‌های بدیل و آینده مرجّح/ مطلوب شهر پایدار بر مبنای اخلاق زیست‌محیطی
این مقاله در چارچوب میان رشته‌ای، تحت تأثیر مجموعه‌ای از دانش‌های شهرسازی، آیندهپژوهی و اخلاق، با استفاده از روش تحلیل لایه لایهای علّتها که یک روش مطلوب برای طبقه‌بندی دیدگاه‌ها و ملاحظات مختلف درباره آینده‌ها است، به گونه‌ای نظام یافته است که بتوان ضمن دستیابی به درکی عمیق از لایههای زیرین مسائل مرتبط با آینده‌های بدیل شهر پایدار (بوم‌شهر، شهر سبز، شهر فشرده، شهر کم‌کربن، شهر سالم، شهر زیس...
[ 12 ] - تحلیل افتراق فضایی در محله‌‌های شهر یزد با استفاده از تحلیل شبکه و چیدمان فضا
یکی از مباحث مهم در حیطة تخصصی مسائل شهری، سازمان فضایی شهر و افتراق‌ها و جدایی‌‌گزینی‌‌های فضایی در آن است. به‌طورکلی، ساختار فضایی شهر تا حد زیادی تعیین‌کنندة عملکرد آن است و تأثیر زیادی بر دسترسی، پایداری زیست‌محیطی، اقتصاد، رفاه، عدالت اجتماعی، سرمایة اجتماعی و نوآوری فرهنگی دارد.یکی از عوامل تأثیرگذار بر چگونگی شکل‌گیری این ساختار، نحوة توزیع و سطح سرویس خدمات شهری و رابطة متقابل آن با شبک...
[ 13 ] - تحلیل رابطه بین مؤلّفههای کاربری زمین با کاهش جرایم و ناامنی شهری(مطالعهی موردی: منطقه 17 شهر تهران)
جرم و احساس ناامنی ناشی از آن در محلّههای شهری، بهویژه در کلانشهرها از نگرانیهای مهم شهروندان است. امروزه، ناموفّق بودن نظام کیفری سنّتی (برپایهی مجازات) در مقابله با روند فزایندهی جرایم در جوامع مختلف آشکارشده و به همین سبب رویکردهای فراواکنشی همانند پیشگیری از جرم در سال‌های اخیر در کشورهای توسعهیافته بیشتر مورد توجّه قرار گرفته است. هدف مقالهی حاضر نیز بررسی رویکردی فراواکنشی با استفاده ...
[ 14 ] - بررسی تأثیر ظرفیت مکانی بر دلبستگی به مکان از منظر گروه نوجوان در شهر تهران
این مقاله به بررسی تأثیر ظرفیت مکانی بر دلبستگی به مکان در منتخبی از محلات شهر تهران اختصاص دارد. روش این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی بوده است و دادههای مورد نیاز با استفاده از توزیع 475 پرسشنامه و مطالعات میدانی و نیز مصاحبههای حضوری با نوجوانان در ردۀ سنی 12 تا 16 سال از محلات الهیه، نارمک، هاشمی و یافت‌آباد که به روش طبقه‌ای سیستماتیک انتخاب شده بودند، به‌دست آمد. هدف کلی پژوهش حاضر، تعی...
[ 15 ] - سنجش کیفیت زندگی در محیط سکونتی فرسوده و بصری سازی آن مورد شناسی: محلۀ هاشمی در منطقۀ ده تهران
رشد سریع شهر ها در چند دهه اخیر، شکل گیری بافت های نامناسب و خودرو را به همراه داشته است. علاوه بر این، بافت های قدیمی در شهرها رو به فرسوده شدن رفته اند و این مکان ها از لحاظ کیفیت زندگی دچار افولی شدید شده اند. بنابراین برنامه ریزی برای ارتقای کیفیت زندگی در این بافت ها اجتناب ناپذیر است. کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی است که تأثیرات بسزایی بر زندگی ساکنان یک محدوده سکونتی دارد و مهمترین این تأث...
[ 16 ] - بررسی الگوی مدیریت تعارض ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان در ابرپروژه‌های شهر مشهد
ابرپروژه‌های شهری، کنشگران و ذی‌نفعان متعددی شامل مسؤولین امور شهری، سرمایه‌گذاران، طراحان، پیمانکاران، مالکین و شهروندان را بطور مستقیم و غیر مستقیم درگیر خود می‌سازند. لذا شناخت درست ذی‌نفعان و پذیرش اجتماعی از عوامل مهم موفقیت ابرپروژه‌های شهری است. شهر مشهد، پروژه‌های بزرگ مقیاس متعددی را طیّ دو دهه‌ی اخیر تجربه کرده است و با وجود طرح انتقادات نسبت به تفکر حاکم بر فرایند تعریف و تصویب الگوی ...
[ 17 ] - The impactts of physical contexts of local mosques on their efficacy (Case study: a comparative study of three districts of Tehran)
The purposeofthispaper is to examinethe impacts ofphysical contextson theefficacy oflocalmosques. The main question of thisresearchis: “What istherelationship betweenphysical context (including:number and space share per head of mosque in neighborhood, functional radius of mosque, the location of local mosque, local adjacent land uses and finally legibility and identity of local mosque in...
[ 18 ] - Urban underground development an overview of historical underground cities in Iran
The increasing rate of urbanization and rate of population growth over the 20th century has led to various problems such as traffic congestion, air pollution, and lack of open and green spaces that have affected the cities and their citizen's life. This condition has led to increasing demands for more land use, homes, and work places, more public transport and mass transit systems and modern in...
[ 19 ] - Innovations in the Charbagh Axis of the Safavid Period
Respect and reverence for water and trees are institutionalised in many ancient civilisations due to socio-cultural traditions, values and beliefs. In Iranian societies, respect for trees and water, separately and in composite form as gardens, is a well-known cultural value both before and after Islam. Therefore, the first part of this paper explains the value and importance of plants and ga...
[ 20 ] - مدیریت بحران در نشست های ساختمانی نمونه موردی: شهر تهران
شهر تهران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود یکی از شهرهای در معرض خطر کشور ایران است. توجه به مدیریت بحران‌های احتمالی که شهر تهران را به‌طور بالقوه تهدید می‌کند از رسالت‌های اصلی مسئولین و دست‌اندرکاران عرصه‌های علمی، اجرایی و سیاست‌گذاری در این شهر محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر نمونه‌های متعددی از خسارت‌های مالی و جانی ناشی از فرو نشست زمین و نشست ساختمانی در زیرساخت‌ها و ساخت و سازهای شهر تهران ش...
[ 21 ] - ارزیابی تاثیر طراحی مسکن مناسب بر شهروندان در راهبرد های مدیریت بحران شهروندی (مورد مطالعه : شهر جدید پرند – تهران)
امروزه بحران‌های بی‌سابقه‌ی بشری از قبیل بحران‌های اجتماعی و خانوادگی، معنوی و زیست‌محیطی، نمونه‌هایی چند از آثار بحران هویت در دوران معاصر است. هویت شهری از نوعی بارگزاری معنایی بر همه‌ی پدیده‌های شهری حرکت می‌کند که به‌صورت گسترده‌ای از فرآیند نظام ارزشی فرهنگی استفاده می‌کند. شهر، این امکان را به شهروند میدهد که از خلال فرآیند‌های کالبدی و حرکتی در تجربه‌ی فضای شهری، تشخص‌یابی و هویت‌یابی ر...
[ 22 ] - بازشناسی مفهوم «شهر پایدار» براساس رهیافت‌های مختلف اخلاق زیست‌محیطی با تأکید بر دیدگاه اسلام
هزاره سوم، دوره‌ای از سکونت بشر بر روی زمین است که برای نخستین بار در تاریخ، اکثریت جمعیت جهان شهرنشین هستند و آنچه قطعی است، شهرها در آینده به دلیل ایجاد تنش‌های زیست محیطی با چالش‌های متعددی مواجه خواهند بود. نتایج به دست آمده نشان میدهد که حکمرانی زیست محیطی هر چند برای اجرای سیاست‌های توسعه شهری پایدار یک شرط ضروری است، امّا قادر به مهار خودبینی و خودخواهی انسان، علّتِ حقیقی بروز مشکلات زیست...
[ 23 ] - ارزیابی شیوه‌های تأمین مالی در طرح‌های نوسازی بافتهای فرسوده شهری؛ نمونه موردی: محله حمزه آباد واقع در منطقه 20 شهر تهران
امروزه یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در روند رو به افزایش فرسودگی و متروک شدن بافتهای فرسوده شهری و عدم تحقق پذیری طرح های نوسازی، نبود منابع مالی مورد نیاز است. هدف این پژوهش ارزیابی شیوه‌های تأمین مالی قابل اجرا در نوسازی بافتهای فرسوده شهری است. محله حمزه آباد شهر تهران یکی از محلات فرسوده شناسایی شده در منطقه 20 این شهر است که طرح نوسازی آن تهیه شده و پروژه‌های اجرایی نوسازی برای آن تدوی...
[ 24 ] - ارزیابی میزان موفقیت محدوده قانونی رشد شهری طرح های جامع در مهار رشد کلانشهر تهران
با گذشت بیش از چهاردهه از تهیه طرح‌های جامع و تعیین محدوده قانونی برای شهرهای ایران، هنوز ارزیابی دقیقی از موفقیت این ابزار صورت نگرفته است. همین عامل باعث شد این پژوهش به انجام این مهم پرداخته و به ارزیابی میزان موفقیت محدوده قانونی طرح جامع دوم تهران مبادرت نماید. روش تحقیق پژوهش بر پایه روش ارزیابی کمی و با هدف کاربردی است و تصاویر ماهوراه‌ای اصلی‌ترین داده مورد استفاده در این مقاله است. تجز...
[ 25 ] - تحلیل فضایی تأثیر ظرفیت‌های اقتصادی و کالبدی مناطق سه‌گانه شهر قزوین بر بروز تخلفات ساختمانی
کنترل ساخت‌وسازهای شهری به‌منظور ادارة بهینة شهر به‌کمک ضوابط ساخت‌وساز شهری صورت می‌گیرد، اما با وجود اقدامات گوناگون مدیریت شهری، سالانه موارد چشمگیری از تخلفات ساختمانی در شهرها گزارش می‌شود. درواقع می‌توان تخلفات ساختمانی را رعایت‌نکردن ضوابط و مقررات ساخت‌وساز شهری تعریف کرد که کیفیت زندگی در شهرها را تهدید می‌کند. هدف از پژوهش حاضر بررسی ارتباط عوامل اقتصادی و کالبدی و تعداد و میزان تخلفا...
نویسندگان همکار