شهرام زرنشان
عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا
[ 1 ] - تأملی دوباره بر اصل رضایی‌بودن صلاحیت در عملکرد دیوان بین‌المللی دادگستری
اصل رضایی‌بودن، یکی از شاخصه‌های اصلی رسیدگی قضایی در جامعه بین‌الملل امروز به شمار می‌رود. این نکته که دیوان بین‌المللی دادگستری نمی‌تواند بدون رضایت یک دولت، وارد رسیدگی قضایی شود، ریشه در اساسنامه این دادگاه جهانی دارد که فلسفه آن را نیز باید در ساختار تکامل‌نیافتة جامعه جهانی جست. بااین‌حال، ازآنجاکه بسیاری این اصل را برخلاف مفهوم بسط دادگستری و گسترش عدالت دانسته‌اند، انتقادات بسیاری نسبت ...
[ 2 ] - شورای امنیت و امکان نقش‌آفرینی در روند شکل‌گیری قواعد حقوق بین‌الملل عرفی
به‌مانند قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای بین‌المللی که می‌توانند مبیّن رویه دولتها و اعتقاد حقوقی آنان در خصوص موضوعات مطروح باشند، اعمال شورای امنیت نیز می‌تواند به همین نحو نقش‌آفرین باشد؛ امری که به‌زعم برخی، ظاهراً در گزارش‌های گزارشگر ویژه کمیسیون حقوق بین‌الملل، پروفسور مایکل وود در رابطه با شکل‌گیری و شناسایی حقوق بین الملل عرفی، مغفول مانده است. باید توجه ...
[ 3 ] - شورای امنیت و تعهدات دولتها برای مقابله با تروریسم
تروریسم پدیده جدیدی نیست. تاریخ مشحون از اقدامات تروریستی است که حیات بی‌گناهان بی‌شماری را سلب یا تهدید نموده. با اوج‌گیری موارد فوق، اقدامات جامعه بین‌المللی نیز برای مقابله با آن گسترش یافت. تصویب بیش از 12 کنوانسیون جهانی و 7 کنوانسیون منطقه‌ای از این دست می‌باشد. با صدور قطعنامه 1373 از سوی شورای امنیت، بعد از حوادث تروریستی 11 سپتامبر 2001 در آمریکا، اقدامات فوق به اوج خود رسید و شورا تدا...
[ 4 ] - حمایت از حق تغذیۀ کودک با شیر مادر در اسلام و نظام بین‌المللی حقوق بشر
اگرچه جامعۀ بین‌المللی، دولتها، نهادهای حقوق بشری و غیره همواره بر اهمیت تغذیه با شیر مادر تأکید دارند و آن را صرف نظر از سلامتی کودک برای سلامتی مادر نیز مؤثر می‌دانند، به‌نحوی که بنا به تحقیقات پزشکی فرایند شیردهی مانع بروز بسیاری از بیماری‌ها در مادران و نیز کودکان می‌شود، این نوع تغذیه چه به‌عنوان حق کودک و چه به‌عنوان حق مادر در هیچ سند حقوقی الزام‌آوری به‌صراحت به‌رسمیت شناخته نشده است. ...
[ 5 ] - نسبت میان شرط مارتنس و حقوق بشر در نظم حقوقی بین‌المللی جدید
ساختار و مبانی نظام حقوق بین‌الملل امروز اغلب مبتنی بر آرا و اندیشه‌های مکاتب پوزیتیویستی است و به همین سبب نیز حاکمیت دولتها محور اصلی ساخت قواعد حقوق بین‌الملل تلقی می‌شود، اما نباید از یاد برد که موجودیت و اعتبار حقوق بشری که اکنون به‌کرات از آن سخن می‌گوییم، مدیون ساخت و ارادۀ دولتها نیست. حقوق بشر امروز روایتی تازه از همان حقوق طبیعی دیروز است. علاوه‌بر این، نفوذ بیش از پیش اصول و مبانی ...
[ 6 ] - حمایت از "حق مادری" درنظام تأمین اجتماعی
یکی از حقوق زنان، حق داشتن فرزند و مادری است. دین مبین اسلام ضمن تأکید بر تحکیم بنیاد خانواده، با توجه به نقش مادران در تکوین و تربیت فرزندان، توجه مضاعفی را به حقوق و مسئولیت‌های مادران معطوف کرده است. در اسناد مهم حقوق بشری نیز از حق مادری و زمینه‌های حمایت از آن یاد شده است. در نظام حقوقی داخلی ایران با توجه به مبانی دینی و اسناد فراملی، قوانین و مقررات ویژه‌‌ای در راستای حمایت از مادران وضع...
[ 7 ] - تبیین جرم انگاری حداقلی از منظر اخلاقی
اصولاً قواعد حقوقی متشکل از احکام و ضمانت اجراها می‌باشند و هر حکم قانونی‌ای توسط یک یا چند ضمانت اجرا پشتیبانی می‌شود تا کتاب قانون به توصیه‌نامه‌ای صرف بدل نگردد و نظام ضمانت اجراها ضامن اجرای بایدها و نبایدهای قانونی شود. از آنجایی که این بایدها و نبایدهای قانونی به تحدید آزادی‌های اشخاص می‌انجامد، لذا صرفاً در حد نیاز زندگی اجتماعی ضرورت وضع پیدا می‌نمایند. از طرفی بخش اعظمی از همین ضمانت اجر...
[ 8 ] - تأملی بر نظام تصویب و نظارت قضایی بر تحریم‌ها در حقوق اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا از حیث توجه به ابعاد و آثار تحریم‌ها یکی از سازمان‌های حقوقی منحصر به فرد به شمار می‌رود. حقیقت آن است که این سازمان بین‌المللی که سابقه چندانی نیز ندارد در باب اصول و مبانی، شیوه‌های اجرا و نیز کنترل تحریم‌های وضع شده از سوی نهادهای اجرایی آن موفق به وضع اصول حقوقی محکمی شده است. نظارت مستمر نهادهای قضایی اتحادیه بر وضع تحریم‌ها منجر به طرح دعاوی متعددی شده است که حاصل آن یک رویه...
[ 9 ] - محاصره دریایی غزه از منظر حقوق بین الملل
در این مقاله با عنایت به ادله حقوقی، تأکید می‌شود که رویارویی اسرائیل با نوار غزه نبرد مسلحانه بین‌المللی نیست و در نتیجه، محاصره دریایی غزه فاقد مشروعیت است. علاوه بر این، حتی اگر این رویارویی نبرد بین‌المللی دانسته شود، یکی از دلایل نبود مشروعیت برای چنین محاصرهای را باید رعایتنکردن مقررات بشردوستانه از سوی اسرائیل دانست. توجهنکردن به قاعده مهم «منع استفاده از سلاح قحطی در برابر غیرنظامیان...
[ 10 ] - گسترش حیطه عملکرد دبیرکل ملل متحد و صلاحیت انحصاری دولتها: پاسداری از مرزهای "بند 7 از ماده 2 منشور ملل متحد" پس از هفتاد سال
به موجب ماده هفت منشور سازمان ملل متحد، یکی از ارکان اصلی این سازمان، دبیرخانه است. این نهاد را باید به لحاظ توسعه تدریجی حیطۀ عملکرد، یکی از پویاترین رکن‌های سازمان ملل دانست. اگرچه این گسترش وظایف در بسیاری موارد با استقبال دولت‌های عضو ملل متحد همراه بوده است، باید اذعان کرد که در مواردی نیز نگرانیهایی را با خود به همراه داشته است. با گذشت زمان، حیطه این وظایف آنچنان گسترش یافته است که حتی ...
[ 11 ] - تنش میان مدیریت منطقه ای و جهانی در پیشگیری و سرکوب اعمال غیرقانونی در دریاها
امروزه در زمینه مبارزه با اعمال مجرمانه در مناطق مختلف دریایی، تعارضِ مابین صلاحیت دولت صاحب پرچم و دولت‌های دیگر، یکی از چالش‌های جدی حقوق بین‌الملل دریاها را تشکیل می‌دهد. به طور کلی مطابق قواعد حقوق بین‌الملل عرفی، دولت صاحب پرچم، جز در موارد استثنایی، در دریای آزاد صلاحیت انحصاری پیشگیری و سرکوب این اعمال را بر عهده دارد. با این حال رویه اخیر بین‌المللی نشان می‌دهد که دولت‌های قدرتمند دریایی...
[ 12 ] - سازوکارهای حمایت از حق اشتغال اشخاص دارای معلولیت در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی حقوق بشر
اشتغال به‌عنوان یک مسأله تأثیرگذار در زندگی انسان امروزه از پشتوانه حمایتی خوبی در اسناد بین‌المللی و حقوق داخلی برخوردار شده و به‌عنوان یک حق، جایگاه خود را در میان سایر حقوق بنیادین بشری استحکام بخشیده است. مشخصاً در مورد اشخاص دارای معلولیت به دلیل شرایط فیزیولوژیکی خاص، اتخاذ سیاستهای حمایتی مناسب به منظور دستیابی برابر به فرصتهای شغلی و تحقق مشارکت کامل در جامعه همواره مورد توجه بوده است. ...
[ 13 ] - امکان توسل به دفاع مشروع برای مبارزه با تروریسم
دفاع مشروع به عنوان یکی از مهمترین استثناآت وارد بر اصل ممنوعیت توسل به زور، مدت مدیدی است که آماج حملات نظریه‌پردازانی قرار گرفته که دگرگونی اساسی را بر شرایط اعمال آن ادعا می‌کنند. عکس‌العمل ایالات متحده و نیز واکنش جهانی نسبت به وقوع حوادث 11 سپتامبر 2001 در امریکا به عنوان تأییدی اساسی بر این ادعا مورد توجه قرار گرفته است. اما دیوان بین‌المللی دادگستری که در عین حال معتبرترین مرجع حقوقی بین...
[ 14 ] - جایگاه پوزیتیویسم حقوقی در ارکان ملل متحد
مکاتب حقوقی به مجموعۀ منسجمی از اعتقادات حقوقی با اهداف و مبانی واحد گفته می‌شود. با توجه به منشأ اعتبار و الزام قواعد حقوقی می‌توان گرایش‌های مختلف را به دو مکتب «حقوق طبیعی» و «حقوق پوزیتیویستی» تقسیم کرد. هر کدام از این دو مکتب در بازه‌های مختلف زمانی طرفداران خاص خود را داشته و یکی بر دیگری غالب بوده است. در این میان جایگاه پوزیتیویسم حقوقی در حقوق بین‌الملل و ارکان جامعۀ بین‌الملل رخ می‌نم...
[ 15 ] - مشارکت نهادهای غیردولتی در ایجاد و اجرای حقوق محیط زیست اتحادیه اروپا
امروزه حفاظت از محیط زیست به یک دغدغه اصلی در جامعه بین‌المللی مبدل شده است.یکی از بزرگ‌ترین مشخصه‌های حقوق بین‌الملل محیط زیست، حضور بازیگران غیردولتی و نقش‌آفرینی آن‌ها در شکل‌گیری، اجرا و نظارت بر مقررات زیست‌محیطی است. شناسایی شخصیت حقوقی این بازیگران در عرصه بین‌المللی در کنار دیگر تابعان حقوق بین‌الملل به‌عنوان نقطه عطفی در جهت افزایش مشارکت قضایی و غیرقضایی آن‌ها در تصمیم...
[ 16 ] - قابلیت تعقیب سران گروه تروریستی داعش در دیوان کیفری بین المللی
یکی از مشکلات اساسی دیوان کیفری بین‌المللی در مواجهه با مسئله داعش، قدرت اعمال صلاحیت آن است. دیوان، صلاحیت رسیدگی به جرایمی را داراست که: 1ـ دولت عضو، بر اساس ماده 14 وضعیتی را به آن ارجاع دهد. 2ـ شورای امنیت طبق فصل هفتم منشور، وضعیتی را به دیوان ارجاع دهد. 3ـ دادستان بر اساس ماده 15 به ابتکار خود، پس از حصول اطلاع از وقوع جرایم موضوع صلاحیت دیوان، تحقیقاتی را آغاز کند. به‌علاوه، عراق و سوریه...
[ 17 ] - حمایت حقوق بین‌الملل از کودکان متولد از زنان قربانی خشونت جنسی در مخاصمات مسلحانه
تجاوز به‌عنف و خشونت جنسی در اشکال مختلف، از شنیع‌ترین پیامدهای مخاصمات مسلحانه و از معضلات عمده در حقوق بشردوستانه به شمار می‌رود. با وجود مطالعات فراوان و قواعد نسبتاً جامعی که در حمایت از زنان در چنین شرایطی از سوی واضعین قواعد بین‌المللی وضع شده است، استمرار وقوع گسترده و شدید این جرم علیه بشریت، هرچند با شدتی کمتر از گذشته، غیرقابل انکار است. اما آنچه اهمیت این موضوع را بیشتر نمایان می‌سازد...
نویسندگان همکار