محمود متوسلی
استاد دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران
[ 1 ] - فرصتی برای پرداختن به مفهوم برنامه‌ریزی در ایران
هدف از پژوهش پیش‌رو ارائه تعریفی از برنامه‌ریزی براساس مبانی نظری نهادگرایی و مدل «چهار سطح تحلیل اجتماعی» ویلیامسون است. سؤال اصلی تحقیق این است که برای اینکه یک برنامه‌ریزی به‌طور مطلوب تهیه، تدوین و اجرا شود؛ چه الزاماتی باید داشته باشد و چه موانعی در جهت تحقق آن قرار دارد؟ آنچه این تحقیق را نسبت به کارهای انجام گرفته متمایز میکند، توجه به مبانی برنامه‌ریزی مشارکتی و رویکرد پایین به بالا و ...
[ 2 ] - غفلت از نهادها : دلایل و اثرات آن بر مطالعات بین رشته ای در اقتصاد
حذف نهادها از تحلیل اقتصادی جریان غالب اقتصاد را می‌توان یکی از مهم‌ترین گام‌ها در راه تبدیل شدن رشته اقتصاد به رشته‌ای مجزا از سایر رشته‌های علوم انسانی دانست. این اقدام تا حد زیادی موجب مهجور ماندن تحلیل‌های بین رشته‌ای گردید و به واسطه آن اقتصاد به علمی فارغ از اخلاق و سیاست، تبدیل شد تا جایی که تنها ردای ریاضیات را برازنده قامت خود می‌دانست، به این امید که از این طریق به مانند فیزیک، علم شو...
[ 3 ] - درآمدی بر تبیین نهادی علل پایین بودن بهره‌وری در اقتصاد ایران
بهره‌وری کل عوامل تولید در اقتصاد ایران به گواه مطالعات و آمارهای رسمی داخلی و خارجی پایین است. مقاله حاضر در پی استخراج چارچوبی برای تبیین دلایل این مسئله است.روش تحقیق این مقاله توصیفی - تحلیلی است و تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس چارچوب نظری یافته‌های مکتب نهادگرایی به خصوص نظریات نورثانجام می‌شود.از نظر نورث برای بهبود بهره‌وری دو مجموعه نهادی باید اصلاح شوند: الف- نهادهای طرف عر...
[ 4 ] - اثر توسعه بر دموکراسی: نقدی بر نظریه‌های اخیر
این مسئله که آیا توسعه تأثیری بر دموکراسی دارد یکی از مباحث بحث برانگیز سالهای اخیر بوده است. ما دراین مقاله با استفاده از روش تحلیل مقایسه‌ای به بررسی و نقد نظر موافقان و مخالفان تأثیر توسعه بر دموکراسی می‌پردازیم و تمرکز خود را بر مباحث اخیر آسم اوغلو[1] و همکارانش و انگلهارات و ولزل[2] متمرکز می‌نماییم که دو نظر متضاد در این باره ارائه نموده‌اند. در این مقاله ما بر مفهوم دموکراسی کارآمد که ...
[ 5 ] - نقش سیاستهای پولی در انتقال اثر شوک‌های نفتی به اقتصاد ایران
این مقاله به دنبال بررسی نقش سیاستهای پولی در انتقال و تسری اثرات شوک‌های نفتی به اقتصاد ایران به عنوان یک کشور صادر کننده نفت است. برای این منظور یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی در قالب مکتب کینزی جدید ساخته شده است که در آن نفت و درآمدهای حاصل از صادرات آن هم به عنوان بخشی مجزا و هم به صورت یکی از منابع تأمین مالی بودجه دولت ظاهر شده است و شوک‌های نفتی هم به صورت مستقل و هم از طریق تغییر نرخ...
[ 6 ] - آیا دموکراسی برای کشورهای در حال توسعه خوب است؟
In recent years, some intellectuals have stated that democracy is not suitable for developing countries as it decreases their economic growth. They hold that dictatorship states can better plan for the benefit of their nations because they are free from the pressure of voters. This article explains two reasons to reject the mentioned claim. First, the definition of development has undergone cha...
[ 7 ] - پایه تئوریک نظریه‌پردازی‌ها در راستای ریشه‌یابی عملکرد ناموفق سیاست‌گذاری‌های اقتصادی در ایران
هدف از این نوشتار بازنگری در مبانی نظری و پارادایم‌های فکری سیاست‌گذاری‌ها و سیاستهای اقتصادی به اجرا درآمده در کشور و ریشه‌یابی ناکارآمدی آن‌ها در مواجهه با مسائل و مشکلات اقتصادی کشور است. در این راستا، به مدل‌سازی الگوی چندسطحی و فراپارادایمی برای سیاست‌گذاری‌های اقتصادی در کشور پرداخته می‌شود و استفاده از رویکرد چندسطحی و میان‌رشته‌ای راهکاری برای اصلاح سیاستهای اقتصادی کشور و حرکت به سم...
[ 8 ] - یادگیری، مدل‌‌‌‌‌‌‌های ذهنی و عملکرد اقتصادی با نگرش نهادی و علوم شناختی
بی‌‌‌‌‌‌‌شک از مهم‌ترین مسائلی که علت اصلی مطرح‌شدن مباحث توسعه بوده، تلاش برای رسیدن از وضع موجود به وضعی مطلوب است. از سوی دیگر، کلید دستیابی به تغییر مطلوب در نوع یادگیری افراد است. از این‌رو در مقالۀ حاضر با بهره‌‌‌‌‌‌‌گیری از شیوۀ مطالعۀ اسنادی، پس از بررسی اجمالی مباحث علوم و اقتصاد شناختی، به بررسی آرا و نظرهای داگلاس نورث، در حکم یکی از اندیشمندان نهادگرای فعال در زمینۀ بررسی تغییرات نه...
[ 9 ] - درک رفتار اقتصادی براساس کارکرد اعصاب و علوم شناختی
قتصاد مبتنی بر عصبشناسی از تعامل علوم عصبشناسی، اقتصاد و روانشناسی به وجود آمده و نویدبخش رویکردی جدید در تحلیل‌های اقتصادی به ویژه درک رفتار انسان به عنوان فردی انتخابگر - که موضوعی بنیادین در علم اقتصاد میباشد- است. این مقاله، مزیتهای اقتصاد مبتنی بر عصبشناسی را به تصویر کشیده و با تمرکز بر روششناسی علم اقتصاد و توانایی این شاخه در تئوریپردازی اقتصادی، در پی دفاع از این شاخه برآمده ...
[ 10 ] - اقتصاد ارتدکس مطالعهای در معنا، مفهوم و ویژگی‌های آن
اقتصاد، علمی است که در آن سنتهای فکری متعددی ظهور، تعالی و افول کرده‌اند. سنتهایی که هر یک داعیهی نظریهی اقتصادی را در سر پرورانده‌اند. در میان سنتهای فکری مختلف، در پی انقلاب مارژینالیستی، سنتی ظهور یافت که توسط وبلن اقتصاد نئوکلاسیک نام گرفت و بعدها از آن با عنوان اقتصاد ارتدکس یاد شد. در کنار واژهی ارتدکس، واژه دیگری نیز استفاده می‌شود که تا حدودی ابهام آور بوده و یکی از اهداف اصلی ...
[ 11 ] - موانع نهادی سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران: مطالعهای برای واکاوی انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های کوچک فناور
سرمایه‌گذاری خطرپذیر ابزار مهمی در تامین مالی شرکت‌های کوچک فناور است، اما عدم انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها مانع توسعه سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران شده است. از آنجا که نهادها چارچوب‌هایی را ایجاد میکند که انگیزه و رفتار بازیگران اقتصادی را تعیین میکند، در این مطالعه تلاش شد به این سوال پاسخ داده شود که چه نهادهایی منجر به کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های کوچک فناور می‌شو...
[ 12 ] - انسجام اجتماعی؛ منشأ توسعه اقتصادی
اهمیت نهادها در نیل به توسعه پایدار مورد تصدیق روزافزون اقتصاددانان قرار گرفته است به گونه‌ای که امروزه دیگر برای سیاست‌گذاران این سوال مطرح نیست که آیا نهادها اهمیت دارند یا نه. اکنون این سؤال حائز اهمیت است که کدام نهادها مهم هستند، و چگونه می توان آن‌ها را ایجاد، تغییر، تقویت و یا تعدیل کرد. از این رو، هدف از این مقاله بررسی زیرساخت‌ها و ترتیبات اجتماعی لازم جهت تحول و اصلاحات نهادی است و در...
[ 13 ] - بررسی جامعه‌شناختی توانمندی اجتماعی و اقتصادی، درک بومی از آن، عوامل مؤثر بر رشد آن و موانع در جامعه زنان روستایی
با وجود پیشبرد فرایند توسعه، هنوز فقر قابلیتی گسترده‌ای را مشاهده می‌کنیم که دلیل آن، عدم تحقق توانمندی در جامعه است. در پژوهش حاضر، درک بومی از توانمندی اجتماعی و اقتصادی، عوامل مؤثر بر رشد آن و موانع با روش کیفی بررسی شده است. مشارکت‌کنندگان پژوهش، دختران و زنان روستای چُکوچه‌پشت از توابع شهرستان رضوانشهر در استان گیلان هستند. برای جمع‌آوری اطلاعات، از فنون مصاحبه، بحث گروهی متمرکز، مشاهده مشا...
[ 14 ] - بررسی علل تغییرات اجتماعی از نگاه نورث، ویلیامسون، گریف و لاکلو و موف
در سال های اخیر، به دلایل گوناگون شاهد هستیم بیشتر اندیشمندان اقتصادی به تغییرات اجتماعی (ارزشی و نهادی) برای درک بهتر تغییرات اقتصادی توجه می کنند. نهادگرایی و تئوری های گفتمانی، دو پارادایم مهم در زمینه ی بررسی تغییرات اجتماعی هستند. در این مقاله، برای درک بهتر این پارادایم ها به بررسی آرای نورث، ویلیامسون وگریف، از اندیشمندان پارادایم نهادگرایی و لاکلو و موف، از نظریه پردازان گفتمانی می پردا...
[ 15 ] - علم اقتصاد مبتنی بر ارگان عصبی
تعاملاتی که علم اقتصاد با دیگر علوم داشته است، معمولا شکل گیری شاخه های جدیدی از این علم را به ارمغان آورده است. به عنوان نمونه تعامل علم اقتصاد با ریاضیات و آمار، در اوایل قرن گذشته شاخه های نوینی از علم اقتصاد، یعنی اقتصاد ریاضی و اقتصاد سنجی را سامان داده است. اکنون از تعامل علم اقتصاد و شاخه ای از روانشناسی، یعنی علوم شناختی مبتنی بر اعصاب Neuroscience ، زمینه شکل گیری شاخه ای دیگر از علم ا...
[ 16 ] - کنش جمعی؛ نقطه اتصال تفکر نهادگرا و نگرش برنامه‌ریزی ارتباطی
Institution is the collective action in control, liberation, and expansion of individual action; so that individuals are identified and realized through their participation in institutions. In the institutionalist perspective, the question of planning goes beyond the dichotomy of public-private sectors, and is transmuted from being an individual or interpersonal activity to an aspect of govern...
[ 17 ] - مکانیسم بازار و دموکراسی: تقدم با کدام است؟
The question of precedence of market economy over democracy (or vice versa) has always been a challenging problem in the domain of political economy. This paper tries to study view points of those advocating the market mechanism precedence to democracy, the proponents of Critical Historical Juncture theory, as well as followers of democracy precedence to market mechanism. The findings of this...
[ 18 ] - رویکردهای متفاوت به هزینه مبادله و دلالت‌های آن برای محیط کسب و کار و اقتصاد ایران
This paper tries to indicate that new institutional economy has various origins and does not have an integrate wholeness. Lack of integraty in new institutional economy is reflected in its approach toward transaction costs there are two approaches toward transaction costs, one of which focuses on the firm and its relations and the other emphasizes on macro-infrastructures. Considering North’s a...
[ 19 ] - تحلیلی بر تعاملات اقتصاد توسعه و اخلاق
Economists you usually believe in distinction between economics and ethics. While ethical issues are embedded in economic phenomena, and they are a source of their explanations which have so far been neglected. This neglect is more evident in development economics than other branches of economics. This paper tries to indicate that “ethics” is a related matter in economic issues, especially in d...
[ 20 ] - تأسیس مراکز تأمین مالی فرامرزی: راهکاری برای ورود به بانکداری بین‌المللی
According to the international financial statistics Iran’s banking system share in the international banking system is lower than 0.2 percent. This fact is a major obstacle in the way of financing economic activities in Iran. In addition, weak relations between Iranian and international banking systems have led to the divergence and imbalance between the domestic and international banking advan...
[ 21 ] - استفاده از رویکرد فقر قابلیتی در تحلیل اثربخشی سیاستهای مبارزه با فقر در ایران طی سالهای پس از انقلاب
Following the Islamic Revolution in Iran, according guidelines of the Constitution, government and Protectionist Institutions such as Komiteye Emdade Imam Khomeini have executed many anti-poverty programs. But after more than 25 years, evaluations shows that despite the allocation of considerable financial and human resources, these attempts didn’t have expected results. This article uses capab...
[ 22 ] - جوهر اقتصاد نهادگرا چیست؟
[ 23 ] - رویکرد اقتصادی به اعتیاد؛ چرا اقتصاد رفتاری یک چارچوب تحلیلی مناسب است؟
این مقاله درصدد رسیدن به درک بهتری از رویکرد اقتصادی به تحلیل رفتار اعتیادی است. اعتیاد، مطابق با تعاریف استاندارد، یک رفتار مصرفی است که از الگوهای رفتاری مشخصی پیروی میکند. تحقیقات اخیر در علوم اعصاب نشان‌دهنده اتفاق‍نظرهای گسترده درمورد نحوهٔ تأثیر مصرف مواد اعتیادآور بر سازوکار‍های عصب‍شناختی دخیل در فرایند تصمیم‍گیری است. این یافته‍ها ــ‌که تحت حمایت الگوهای روان‍شناختی از رفتار اعتیادی قر...
نویسندگان همکار