شکراله پورالخاص
دانشیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
[ 1 ] - بررسی استعاره‌های جهتی در غزلیات شمس
زبان از فرایندهایی است که خاصیت پیام‌رسانی و ارجاعی دارد و القاگر مضامین فرهنگی، آداب و رسوم، افکار و اندیشة یک قوم است. زبان از نظر زبان‌شناسی شناختی، علاوه بر انتقال مضامین ارجاعی، منعکس‌کنندة مضامین شناختی، نظام ادراکی آدمی و القاگر مضامین انتزاعی موجود در ذهن است. بر این اساس، زبان‌شناسان شناختی بر معنا به عنوان عنصر قالب تکیه میکنند. از جمله نظریه‌پردازان حوزة معنی‌شناسی شناختی می‌توان...
[ 2 ] - ترکیبات خاص اشعار صائب و بیدل بر اساس روابط نحوی و هستۀ معنایی ترکیب
صائب تبریزی و بیدل دهلوی از نامدارترین شاعران سبک هندی هستند که هر کدام به نوبۀ خود در شاخۀ ایرانی و هندیِ سبک هندی، شعر این دوره را متحوّل کردهاند. اکثر محققانی که در شعر بیدل به تحقیق و پژوهش پرداختهاند، ترکیبات خاص را به عنوان یکی از مهمترین عوامل غموض زبان در انحصار شعر بیدل دانسته و در نوع ساخت و معنی این نوع ترکیبات کمتر تأمل کردهاند. در اینجا با تکیه بر اشعار صائب و بیدل، ترکیبات خاص در...
[ 3 ] - بررسی و تحلیل عیوب فصاحت در شعر کودک
شعر علاوه بر اینکه سبب رشد جنبه‌های فردی و اجتماعی، تقویت ذوق زیبایی‌شناسی و غنای دایره واژگانی کودک می‌شود، ممکن است تأثیر منفی بر کارکرد زبان او داشته باشد. عدول از هنجارهای معیار، استفاده نادرست از کلمات، و جمله‌بندی غیراصولی موجب جایگزینی نامناسب ساخت‌های دستوری در ذهن کودک می‌شود؛ ازاین‌رو لزوم مطابقت کلام با مقتضای حال مخاطب و القای مناسب پیام، ضروری می‌نماید که شاعران شعر کودک، ابتدا به ...
[ 4 ] - بررسی مضامین محوری داستان‌های کوتاه دفاع مقدّس
داستان کوتاه، روایت منثور خلاّق نسبتاً کوتاه، با گروه محدودی از شخصیّتهاست که در عملی منفرد شرکت دارند و در پشت آن ساختار محکمی از فکر و اندیشه وجود دارد و به آسانی توانایی بیان موضوعات سیاسی، نظامی، فرهنگی و... را داراست. هشت سال دفاع مقدّس گنجینة گرانبهایی در اختیار داستاننویسان قرار داد؛ به گونهای که با وقوع جنگ تحمیلی و دفاع مقدّس، مضمون داستان کوتاه تعبیر کرد و مضامینی، همچون: شهادت و ایثار...
[ 5 ] - بررسی مضامین دو مجموعه‌شعر کودکانه محمود کیانوش با رویکرد مخاطب‌شناسی
محمود کیانوش از پیشگامان شعر کودک در ایران به شمار می‌رود. اشعار وی، علاوه بر سادگی ساختار و روانی جملات، دارای محتوایی متناسب با جهان‌بینی مخاطب است. وی با گذر از «منِ» واقعی(انسان بزرگسال) و انتخاب زبان کودک، بر اساس مقتضای حال مخاطب سخن گفته است. در این جستار، با بررسی محتوای دو مجموعه‌شعر طوطی سبز هندوستان(گروه‌های سنّی الف و ب) و بچه‌های جهان(گروه‌های سنّی ج و د)، در پی پاسخگویی به دو سوال مح...
[ 6 ] - بررسی وجوه اشتراک و افتراق حکایت‌های کوتاه پریشان با داستان‌های مینی‌مالیستی
در دهۀ ۱۹٦۰ میلادی جنبش مینی مالیسم در بیشتر هنرها از موسیقی گرفته تا هنرهای تجسمی و ادبیات رخنه کرد و شکل ویژه خود را یافت و در ادبیات داستانی به شکل داستان کوتاه درآمد. از مهم ترین ویژگی های این نوع داستان کوتاه می توان به ایجاز و اختصار، پیرنگ ساده، زمان و مکان محدود و استفاده از عنصر گفت و گو اشاره کرد. هرچند این نوع ادبی به عنوان پدیده ای نوظهور در غرب شناخته می شود، اما با مراجعه به متون ...
[ 7 ] - نقد روانشناسی باورهای خرافی در دیوان فرخی سیستانی و منوچهری دامغانی
خرافات معلول زندگی آدمی وعکس العمل او در مقابله با طبیعت و محیط اسرارآمیز پیرامون وی است،که در مواقع حساس و لحظه هایی که عدم اعتماد و اطمینان به آینده وجود دارد حادث می گردد. اغلب خرافه ها در گذشته بخشی از نظام گسترده ی باورهای اجتماعی را تشکیل می دادند به عنوان میراث اجتماعی به افراد رسیده اند . برخی ازعقاید خرافی نیز منشا روانی دارند.این افکار موهوم وخیالی افراد رااز تدبیرمسائل براساس منطق و ...
[ 8 ] - فراز و فرود عطار در مقدمه منطق‌الطیر
منطق‌الطیر، شرح عشق انسان به خودشناسی و لقای پروردگار، مهمترین اثر عرفانی عطار در قالب تمثیل پرندگان است. مقدمه کتاب هرچند مختصر و مجزا از متن عرفانی است، به‌دلیل تداخل عرفان و تاریخ، اهمیت زیادی دارد. مورخ با حضور در زمان گذشته، جزءنگری، تحلیل حوادث و نقد شخصیت افراد تاریخی به کشف حقیقت علاقه‌مند و عارف ابنالوقتی گریزان از سیاست و قضاوت است. باوجوداین، تاریخ میتواند، بهترین مؤید عرفان باش...
[ 9 ] - بررسی ساختار روایی الگوی لباو و والتسکی در داستان پیرچنگی
روایت نقلِ معنایی، طرحی است که رویداهای آن با نظم زمانی خاصی بیان می‌شوند. در روایت، جهت‌گیری حوادث داستان به وسیلة روابط علت و معلولی به سمت خاصی پیش می‌رود و با بررسی ساختار روایت یک اثر می‌توان به مفاهیم و ژرف‌ساخت آن دست یافت. لباو و والتسکی از نظریه‌پردازان ساختار روایی، معتقدند که روایت‌های شفاهی دارای اصول و ضوابط خاصی هستند، و برای آن‌ها ساختار داستانی متناسبی را مطرح میکنند. طبق الگوی...
[ 10 ] - بررسی ساخت فعل ماضی در گویش گیلکی شرق گیلان(شهرستان‌های لاهیجان و سیاهکل)
فعل، مرکز ثقل جمله است و از این جهت که در مبحث صرف به شکل مستقل می توان به فعل پرداخت، در صرف، بیش از مبحث نحو مورد تأکید است. در این پژوهش، به بررسی ساخت فعل ماضی در گویش گیکلی شرق گیلان (با محوریّت شهرستان های لاهیجان و سیاهکل) پرداخته می شود و تلفّظ و شیوۀ گویش گویشوران این منطقه مورد توجّه است. هدف از انجام این پژوهش، شناخت و توصیف دقیق ساختار فعل ماضی در گویش گیلکی شرق گیلان است؛ لذا تلاش...
[ 11 ] - بررسی تنوع کاربرد نماد در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی
هدف از پژوهش حاضر بررسی و رمزگشایی نمادهای به‌کار رفته در اشعار کودکانه جعفر ابراهیمی است؛ برای دست‌یابی به هدف تحقیق، پس از مراجعه به منابع و مآخذ مرتبط با موضوع تحقیق، اطلاعات مورد نیاز، سندکاوی و فیش‌برداری شده و با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. «نماد» از هنری‌ترین صور خیال است که تصاویر ذهنی را بازتاب می‌دهد و به لایه‌ای فراتر از معنای ظاهری کلمه یا عبارت اشاره م...
[ 12 ] - پیش‌بینی هوش معنوی کودک بر اساس شعر مبتنی بر آموزه‌های قرآنی
هوش معنوی، کاربرد معنویّت برای پاسخگویی به نیازهای ذهنی و پرسش‌های بنیادین هستی‌شناسانه است که بر پایة عقاید دینی به‌کار گرفته می‌شود و نقش اساسی در تأمین سلامت روانی و هدفمند کردن زندگی دارد. اگرچه در پژوهش‌های انجام گرفته در حوزة هوش معنوی به گروه سنّی بزرگسالان توجه فراوانی شده‌است، می‌توان این نوع از هوش را با توجه به آموزه‌های قرآنی در کودکان نهادینه کرد. یکی از روش‌های این امر، بهره‌گیری از...
[ 13 ] - بررسی ترکیبات ابهام‌‌زا در اشعار نظامی و بیدل
نظامی گنجوی و بیدل دهلوی، دو شاعر برجستۀ سدۀ ششم و دوازدهم هستند که به نوآوری مشهورند. در سطح زبان اشعار این دو شاعر، عناصر متعدد ابهام‌‌زا دیده می‌شود. یکی از مهمترین این عناصر، «ترکیبات ابهام‌‌زا»ست. ترکیبات ابهام‌‌زا، واژه‌‌های مرکبی هستند که از هم‌نشینی دو یا سه تکواژ تشکیل می‌شوند و در محور افقی زبان به صورت یک واحد معنایی عمل میکنند. بیشتر پژوهشگران، ساخت ترکیبات ابهام‌‌زا و خاص را در...
[ 14 ] - بررسی و تطبیق مقام معشوقی مولانا با نظریۀ فردانیّت یونگ
در اندیشۀ عرفانی، علاوه بر «مقام عاشقی» به عنوان مقام اولیای مشهور، «مقام معشوقی» وجود دارد که مقام اولیای پنهان و مستور است. در این مقاله، با بررسی نظریه‌های بزرگان تصوّف از آغاز تا پایان سدۀ هفتم هجری درمی‌یابیم که چنین دیدگاهی دربارۀ مراتب عشق، در اندیشه‌های احمد غزالی، عین‌القضات همدانی، روزبهان بقلی شیرازی، شمس تبریزی و سلطان‌ولد آمده‌است و برآمده از عبارت «یُحِبُّهم» در قرآن و حدیثی از پیامبر ...
[ 15 ] - بازنمایی اسطورۀ قهرمان مظلوم در روایت‌های داستانی سینمای دفاع مقدس ) مطالعۀ موردی چهار فیلم‌نامه از چهار دهۀ سینمای ایران (
سینما در مقایسه با سایر هنرها سهمی انکار ناپذیر در تجلی، ایجاد و حیات اسطورههای امروزین دارد. این مقاله با مطالعۀ چهار فیلمنامۀ مرز، دو چشم بیسو، آژانس شیشهای و اتوبوس شب به روش تحلیل روایت، بر آن است که بخشی از بازنمایی قهرمان مظلوم در سینمای دفاع مقدس را شرح و تحلیل کند و برای این منظور نظریه سطوح بازنمایی واقعیت بودریار را به عنوان چارچوب خود انتخاب کرده است. این مقاله در جستجوی یافتن ما...
[ 16 ] - تطبیق حکایت هبوط در دو حماسهی شاهنامه‌ی فردوسی و بهشت گمشده‌ی میلتون
پردازجان میلتون در اثر حماسی خود، بهشت گم‌شده، به بیان و توصیف حکایت هبوط در داستان هبوط ابلیس، هبوط آدم و هبوط روح مسیح در کالبدی خاکی پرداخته است. در توصیفات و تعاریف میلتون علاوه بر جنبه‌های متفاوت هبوط، گاهی دیدگاه شاعر را در بیان لزوم و پیامدهای هبوط بشر همچون عشق، مرگ، برافروختن شعلۀ شهوت و نیاز به توبه و تضرّع و هم‌چنین عظمت هبوط روح آسمانی مسیح را در جسمی زمینی و تأثیر آن در رستگاری و ج...
[ 17 ] - Paradox in the Poetry of Hazin-e Lahiji
Paradox is one of the literary techniques in the poetry of the Safavid poets. Hazin-e Lahiji, like so many other poets of that age, employed this technique in his pursuit and showed that "unfamiliar meaning". Paradox is used in the poetry of Hazin-e Lahiji for the purpose of defamiliarization and exoticism. The poet in order to create new implications and subtle and insightful points and also t...
نویسندگان همکار