حامد ناجی اصفهانی
استادیار گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ایران
[ 1 ] - همسنجی نظریه کلیات پنجگانه در حکمت سینوی و حکمت صدرایی
ارسطو در پی واکاوی در میان موجودات جهان خارج و طبقه بندی علوم، مجبور به طبقه بندی موجودات گردید که همین امر وی و شارحان او را به تدوین نظریه کلیات پنجگانه واداشت. براساس این آموزه تمامی موجودات عالم مادی در حقیقتی به نام جسم با هم مشترک بوده و در حقیقتی دیگر که بعدا به نام فصل خوانده شد با یکدیگر متمایزند. بزرگ حکیم جهان اسلام ابن سینا با بهره از تعالیم ارسطویی و بهره ازآموزه تفکیک وجود و ماهیت...
[ 2 ] - آیا طب سنتی ایرانی بر مبنای علم شناسی ابطال گرایان، یک علم محسوب می گردد!؟
سابقه و هدف: امروزه با گستردهترشدن اقبال عمومی به طب سنتی در ایران بحثهای پراکندهی زیادی پیرامون علمبودن یا نبودن دانش طب سنتی صورت می‌گیرد. برای بررسی عقلانی این مسأله لازم است ابتدا معیارهای علمبودن به طور دقیق و بر اساس مهمترین نظریات فلسفی مشخص شود. در این زمینه (یعنی معیارهای علمبودن) سه نظریهی مهم عرضه شده است که عبارتند از استقراگرایی، واجدیت پارادایم و ابطالگرایی. تاکنون دو مقا...
[ 3 ] - بازخوانی علمی طب سنتی ایرانی از منظر استقراگرایی با تکیه بر آراء ابن سینا و محمد بن زکریای رازی
سابقه و هدف: تا کنون بحثهای زیادی پیرامون علمی بودن گزارهها و مفاهیم طب سنتی و علمبودن این حوزه میان منتقدان و مدافعان این دانش صورت گرفته است. اشکال اساسی این مباحث این است که قبل از پرداختن به علم بودن یا نبودن این حوزه، معیارهای علم بودن به طور دقیق مشخص نشده است. میتوان گفت اولین و مشهورترین معیار ارائه شده توسط فیلسوفان علم در این زمینه که عموماً مبنای کار دانشمندان قرار گرفته است، معیا...
[ 4 ] - بازکاوی مسئله تشبیه و تنزیه در آموزه وحدت تشکیکی وجود
آموزة تشبیه و تنزیه یکی از پیچیدهترین آموزههای کلامی است که از دیرباز متفکران اسلامی را به خود مشغول کرده است. ازیک‌سو، اهل حدیث و اشاعره و ازسوی‌دیگر، معتزلیان و گروهی از متلکمان شیعه با قرائت‌های کاملاً متفاوتی بدین آموزه نظاره کرده‌اند. گروه اول به سمت تشبیه و گروه دوم به سمت تنزیه سوق یافته‌اند. و اما در این میان ابن‌عربی و شارحان مکتب او به قرائتی جدید، یعنی تشبیه در عین تنزیه دست یافته‌ا...
[ 5 ] - بررسی و تحلیل تأویلات نوحی از منظر ابن عربی
محیی الدین بن عربی، بزرگ چهره برجسته عرفان اسلامی، در طی آثار خود همواره با نگاهی ژرف به آموزه های دینی توجه کرده است. وی بر بنیاد آموزه های عرفان نظری خود، با نگرشی باطنی به تأویل و تحلیل آیات قرآن و احادیث نبوی همت گمارده و در این راستا سعی نموده است که با قرائتی نو از آموزه های دینی بنیان دستگاه فکری خود را مستحکم تر سازد. وی در اثر جاودان خود، فصوص الحکم، با تحلیل احوال بیست و هفت نبی، به ت...
[ 6 ] - مقایسه بین جوهرفرد از نظر متکلمان اسلامی و ذرات بنیادین در فیزیک نوین
جوهرفرد متکلمان اسلامی و ذرات بنیادین در فیزیک نوین، دو دیدگاه بظاهر متفاوت در تبیین ماهیت ماده در جهان قابل مشاهده است، این دو دیدگاه که هر یک با خاستگاه ها و روشها و پرسشهای خاص خود به نظاره عالم ماده نشسته اند ، در فرجام کار در موارد متعددی به هم اقتران یافته اند و گزاره های مشابهی را در تبیین ماده محسوس عرضه نموده اند. گفتار حاضر بر آن است که در ابتدا با بیان هر یک از این دو نظریه، به ...
[ 7 ] - سید محمد گیسودراز و نقد نظریه وحدت وجود ابن‌عربی
نظریه وحدت وجود یکی از بنیادی‌ترین مسائلی است که در حوزه تصوف و عرفان اسلامی مطرح شده است. از دیدگاه عارفان، وجود حقیقی مخصوص ذات حق بوده و ممکنات تجلی آن وجود حقیقی هستند. با ظهور ابن‌عربی، در سدۀ هفتم این نظریه از تبیین‌های دقیق‌تری برخوردار شد، و بن‌مایه اصلی نظام عرفانی وی را تشکیل داد. سیّد محمد گیسودراز، از عرفای مهم سدۀ نهم در شبه‌قاره هند، با این نظریه مخالفت کرده است. در این مقاله، پس ا...
[ 8 ] - ماهیت و معنای اعتباری بودن آن از نگاه صدرا
چکیدهاندیشه های فلسفی صدرالمتألهین شیرازی به عنوان یکی از فیلسوفان صاحب مکتب در حوزه های هستی شناسی، در طول زمان، فراز و نشیب های فراوانی داشته است. به طوری که بیشتر تفکرات و اندیشه های فلسفی اش، به تدریج در اثر تکامل، دست خوش تغییر گشته و او با گذر و کنار گذاشتن نظریه ها و تئوری های پیشین خود، تئوری ها و نظریه های نوینی را جایگزین کرده که به این طریق، فلسفه را به وادی و عرصه های جدید و تازه ای...
[ 9 ] - مطالعه ی تطبیقی لوازم فلسفی نظریه ی وحدت شخصی وجود و وحدت تشکیکی وجود
نظریة وحدت وجود عرفا همواره مورد توجه فیلسوفان اسلامی بوده است. در تبیین فلسفی ارائه‌شدة صدرا از نظریة وحدت وجود عرفا هم از وحدت تشکیکی وجود و هم از وحدت شخصی وجود سخن به میان آمده است. طرح نظریة وحدت شخصی وجود در سه حوزة وجودشناسی، معرفت‌شناسی و الهیاتی مستلزم آثار و لوازمی است که باعث تغییر و دگرگونی در مفاهیم فلسفی می‌شود. به طوری که با طرح این نظریه، فلسفه‌ای که از آن با عنوان فلسفة کهن یاد...
[ 10 ] - مطالعة تطبیقی تبیین فلسفی نظریة وحدت شخصیة وجود از دیدگاه محقق دوانی و صدرالمتألهین
وحدت وجود منشأ عرفانی دارد اما شاید اولین تبیین فلسفی از دیدگاه وحدت وجود عرفا از آن محقق دوانی باشد. این تبیین فلسفی، پیامدها و لوازمی دارد که چندان موجه و معقول نیست. صدرا نیز در جهت تبیین فلسفی نظریة وحدت وجود عرفا نهایت تلاش خود را به‌کار بسته است. او با گذر از نظریة وحدت تشکیکی وجود با پیشنهاد یک نظام و دستگاه فلسفی نو فلسفه را نه به پایان بلکه به عرصه‌ای تازه از تفکرات فلسفی بدل کرده است....
[ 11 ] - برهان صدّیقین به روایت حکیم صهبا و جایگاه آن در حکمت متعالیۀ صدرایی
در پی تدوین آموزة «برهان صدیقین» و نگرش به ساحت واجبالوجود از رهگذر وجود صرف که اولینبار توسط "ابن سینا" پیریزی شد (شیرازی، 1378،ج6،ص27)، حکمای بزرگی بدین مهم پرداختند و تقریرهای گوناگونی از آن عرضه داشتند. بزرگ حکیم جهان اسلام، "صدر الدین محمد شیرازی" با وصول به اصل اصالت وجود و جعل وجود به تقریری نو از آن دست یازید. تقریر وی که بر بنیاد وحدت تشکیکی وجود بنا نهاده شده بود، بعدا توسط شارحانش...
[ 12 ] - بررسی انتقادی دیدگاه غیاث‌الدین دشتکی نسبت‌به رویکرد ابن‌سینا در مسأله‌ی صدور کثیر از واحد
مسأله‌ی صدور کثرت از وحدت، ازجمله مباحث مهم و حیاتی و بحث‌برانگیز در میان فیلسوفان اسلامی است. ابن‌سینا با تمسک به قاعده‌ی الواحد سعی کرده است این مسأله را برهانی کند. در دیدگاه وی جهات و حیثیاتِ موجود در عقل اول، سبب ایجاد دو موجود دیگر یعنی عقل دوم و فلک اول می‌شود. وی در کلامی تفصیلی، به سه جهت در عقل اول قائل می‌شود که بر اساس آن، پس از ایجاد عقل دوم، جهت دوم نفس فلک و جهت سوم جرم فل...
[ 13 ] - تأمّلی در انتساب رسالۀ «نور الهدایة» به جلال‌الدین دوانی (مطالعه‌ای متن‌محور بر بنیاد نظریّۀ «حدوث دهری» و آثار میرداماد)
نظریّۀ «حدوث دهری» عمدتًا با میرداماد و به‌عنوان اساسی‌ترین نوآوریِ فلسفی او شناخته می‌شود. وی با اشاره به ناکامیِ فلاسفۀ پیش از خود در تبیین برهانیِ مسئلۀ پیدایش جهان، محتوا و اصطلاح نظریّۀ «حدوث دهری» را نتیجۀ ابداع خویش و بزرگترین ثمرۀ حکمت یمانی دانسته است. از سوی دیگر، ملّامحمّداسماعیل خواجویی بر بنیاد متن رسالۀ نور الهدایة و پذیرش انتساب آن به جلال‌الدین دوانی، دیدگاه او را بر آموزۀ حدو...
نویسندگان همکار