علی نجفی ایوکی
[ 1 ] - هنجارگریزی در شعر صلاح عبدالصبور
هنجارگریزی یکی از شگردهای مطرح در نظریه‌های نقد فرمالیستهای روس است که در تعریفی ساده می‌توان آن را خروج از زبان معمول و معیار دانست. بهره‌گیری از این ترفند بیانی به آفرینش زیبایی و پویایی سخن می‌انجامد و در نهایت سبب توجه دوچندان مخاطب به متن می‌گردد. شاعرانی که چیره دست‌ترند افزون بر اینکه می‌کوشند به مفاهیم و معانی تازه روی آورند، توجهی ویژه نیز به ساختار و زبان شعری خود دارند تا بتوانن...
[ 2 ] - بازخوانی اسطورۀ اوزیریس در شعر سمیح القاسم بر اساس الگوی جوزف کمبل
یکی از مهمترین اسطورههایی که با بارمعنایی رستاخیز و خیزش دوباره در شعر معاصر عربی حضوری چشمگیر دارد و حجم انبوهی از دفترهای شعری شاعران را به خود اختصاص داده، اسطوره اوزیریس مصری است. سمیح القاسم شاعر معاصر فلسطین (1939-2014) از جمله شاعرانی است که در سه مرحله به این اسطوره توجهی نشان داده است به گونهای که با مرحله سهگانه الگوی سفرِ تک اسطوره قهرمان «جوزف کمبل» نظریهپرداز مشهور آمریکایی قاب...
[ 3 ] - سبک شناسی سروده «أوراس» عبدالمعطی حجازی
سرودة اوراس از جمله سروده‌های مهم و ماندگار شعر معاصر عربی، اثر «احمد عبد المعطی حجازی» است که ضمن تمرکز شاعر بر شکست پی در پیِ عربها و ترسیم سیر قهقرایی آن امت، میکوشد از انقلاب الجزائر الهام گیرد تا نسل امروز را به رستاخیز و قیام وادارد. حجازی در این سروده مروری دردمندانه از سرگذشت امت عربی به مخاطب ارائه میدهد؛ اینکه چگونه از آن عزت و عظمت نخستین دور ماندند و به تباهی کشیده شدند، شایسته اس...
[ 4 ] - سبک‌شناسی سرودۀ «الخروجِ» صلاح عبدالصبور
چکیده «صلاح عبدالصبور» (1981-1931) از جمله شاعران چیره‌دست معاصر عربی است که شعرش آمیزه‌ای از گونه‌های مختلف میراث ادبی، تاریخی، دینی، اسطوری و فولکلوریک می‌باشد. در همان حال که شاعر، شعرش را بر سازه‌های متون کهن بنا می‌نماید، تمرکز ویژه‌ای نیز بر زبان و بافت کلامش دارد و میکوشد دو سویۀ مفهوم و ساختار متن خود را زیرکانه به مخاطب ارائه دهد و با عاطفه‌ای خاص و نگاهی ژرف از رنج‌های خود و انسان مع...
[ 5 ] - نشانه‌شناسی سرودة «کلمات سبارتاکوس الأخیره»
چکیده نشانه‌شناسی علمی است که به بررسی نشانه‌های زبانی می‌پردازد، این نشانهها در حقیقت ترکیبی از دو بخش صوت آوایی(دال) و معنا (مدلول) می‌باشد؛ سطح نخستین، جانب بیرونی زبان را شکل میدهد و سطح دیگر، القاگرِ معنا و اندیشه‌ای است که زبان در بر دارد. جستار حاضر میکوشد تا سرودۀ (کلمات سبارتاکوس الاخیرة) أمل دنقل شاعر معاصر مصر(1940- 1983) را بر اساس اصول نشانه‌شناسی در دو محور افقی و عمودی نقد و تح...
[ 6 ] - تحلیل و بررسی آرایه متناقض‌نمایی در نهج البلاغه
Paradoxicality appears to be one of the most interesting topics in aesthetics of written rhetoric. Employing paradox is assumed to be an outstanding approach to poetic defamiliarization which cause the statements to be unfamiliar, striking, and highly effective. With a noticeably high range of paradoxical utterances, Nahj al-Balāgha has attracted the attention of linguists and rhetoricians. Thu...
[ 7 ] - ریشخند سیاسی در سرودۀ «هوامش علی دفترالنکسة» نِزار قبانی
نزار قبانی، شاعر معاصر سوریه (1923- 1998م) در عرصۀ شعر و شاعری به «شاعرِ زن» مشهور است و بیشتر از همین نظرگاه مورد نقد قرار گرفته است. پذیرش این مسأله به این معنا نیست که وی نسبت به تحولات و جریان‌های سیاسی کشور خویش و جهان عرب و مسائل سیاسی و اجتماعی بی تفاوت و بی دغدغه بوده است. نگاه موشکافانه به دفترهای شعری شاعر، نشان میدهد که او با عاطفه و نگاهی ژرف در برابر واپسگرایی و بی‌لیاقتی حاکمان...
[ 8 ] - بررسی کاربست شگرد فلش‌بک در نهج‌البلاغه
«پس‌نما» یا «فلش‌بک» یکی از مهمترین تکنیک‌های ادبی است که از سینما وارد عرصة ادبیات شد. این شگرد گرچه در نقد ادبی به نوعی فن جدید به حساب می‌آید، بااین‌همه در متون گذشته به کار گرفته می‌شده‌است و عامل محوری در گسترش متن و حضور زمان‌های مختلف در متن به حساب می‌آید و موجب روایی‌شدن متن می‌گردد. نهج‌البلاغه یکی از متونی است که این تکنیک در آن حضوری فعّال دارد؛ زیرا برخی خطبه‌ها و نامه‌ها شبیه روای...
[ 9 ] - گونه‌های حضور اسطوره«اورفئوس» در شعر آدونیس، محمد فیتوری و عبدالوهاب بیاتی
این پژوهش میکوشد با روش توصیفی ـ تحلیلی، به نقد و بررسی چگونگی حضور شخصیت اسطوره‌ایِ «اورفئوس» و شیوههای فراخوانی و به‌کارگیری آن از سوی سه شاعر نام‌آشنا و معاصر عربی بپردازد؛ شاعران موردبررسی عبارتند از: «آدونیس» (متولد 1930)، «محمد فیتوری» (1929-2014)، و «عبدالوهاب بیاتی» (1926-1999)؛ نامبردگان برای القای مفاهیم موردنظر خود به مخاطب، از این چهرۀ اسطورهای بهره‌ها بردند و کوشیدند با کمک آن و ...
[ 10 ] - تراسل الحواس وأشکاله فی شعر عبدالمعطی حجازی
None
[ 11 ] - أسطورة أودیب فی الشعر العراقی المعاصر
None
[ 12 ] - التناص فی شعر الشاعر المصری أمل دنقل
None
[ 14 ] - بازآفرینی اسطورة گیلگمش در شعر عبدالوهاب بیاتی
پژوهش حاضر میکوشد با روش بررسی متن ادبی و تحلیل محتوای آن، چگونگی حضور اسطورة گیلگمش و شیوههای فراخوانی و به کارگیری آن شخصیت را در سرودة «مرثیّه إلی عائشه» از «عبدالوهاب البیاتی» (1926-1999) مورد بررسی و نقد قرار دهد؛ زیرا این شاعر کوشیده برای اصالتبخشی به سروده و پوشیدهتر و ادبیتر کردن متن، با بهره‌گیری از شگرد نقاب، بیانی نمادین و سمبولیک داشته باشد و از رهگذر اسطورة گیلگمش و انکیدو مرا...
[ 15 ] - بررسی رمان "الّذین یَحترقون" از نجیب کیلانی بر اساس مکتب رئالیسم
این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی در دو حوزة ساختار و محتوا رمان «الّذین یحترقون» از نجیب کیلانی(1931-1935) نویسندة معاصر مصری را بر اساس مکتب رئالیسم مورد ارزیابی قرار داده است. قسمت محتوایی شامل مسائل اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی است که در رمان نویسنده به آنها توجّه نشان داده است و در بخش ساختاری نیز بازتاب برخی عناصر داستانی موجود در رمان چون: شخصیّتها، زاویة دید، زبان کاربردی و گفتگو از منظر مکت...
[ 16 ] - دراسة توظیف تقنیّة تراسل الحواس فی شعر أمل دنقل
None
[ 17 ] - دراسة أشکال التقمّص الشعری عند صلاح عبد الصبور
None
[ 19 ] - أشکال حضور أسطورة برومیثیوس فی الشعر العربی المعاصر
None
[ 20 ] - قصیدة القناع عند الشاعر المصری أمل دنقل
None
[ 21 ] - أشکال التناص الدینی فی شعر خلیل حاوی
None
[ 23 ] - ضربان های گفت وگویی در نمایشنامه" مخبأ رقم13 "محمود تیمور (با رویکرد نظریه ی زبان بنیاد پل کاستانیو)
مقاله حاضر در چارچوب نظریه پل کاستانیو، به تبیین نقش زبان و قابلیت های متعدد آن در آفرینش عناصر ساختاری نمایش نامه ی" مخبأ رقم 13" محمود تیمور می پردازد. هدف از انجام این مقاله بررسی انواع گوناگون ضربان های گفت وگویی و کارکردهای متنوع آن در نمایش نامه یاد شده است. نتایج مقاله بیانگر آن است که ضربان های گفت و گویی به عنوان بنیادی ترین واحدهای قابل تشخیص کنش های فکری و زبانی بخش عمده ای از متن ن...
[ 24 ] - بررسی جایگاه فقهی - ادبی حرف «واو» در آیۀ 121 سورۀ انعام
علمای دانش نحو معانی سه‌گانۀ حال، استیناف یا عطف را برای حرف «واو» در آیه «لاتَأْکُلُوا مِمّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» (انعام: 121) محتمل دانسته‌اند که البته ناهمگونی این نظریات، تبیین معنوی آیۀ شریفه را دچار چالش کرده است. بر این اساس نوشتار حاضر به روش توصیفی - تحلیلی به معناشناسی حرف «واو» در این آیۀ شریفه اختصاص یافته است و به این نتیجه رسیده‌ایم که ضمیر در جملۀ «وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ» به «أکل» مس...
[ 25 ] - شخصیت و شگردهای شخصیت پردازی درنمایشنامه شهرزادِ توفیق حکیم
ساختار یک نمایشنامه و شخصیت‌های آن دو عنصر درهم تنیده‌اند که با تغییر یکی، دیگری نیز تغییر می‌کند. نقش شخصیت آن است که ویژگی‌ها و امکانات ظاهری افراد که توجیه کننده اعمال و تصمیمات آنهاست وارد نمایشنامه کند. این مهم به انجام نمی‌رسد مگر با کاربست شگردهای شخصیت‌پردازی. پژوهش حاضر برآن است تا با توجه به تعاریف شخصیت و اصول شخصیت‌پردازی از دیدگاه منتقدان ادبی، یکی از مهمترین آثار نمایشی عرب با ع...
[ 26 ] - دراسة توظیف تقنیّة تراسل الحواس فی شعر أمل دنقل
None
[ 27 ] - دراسة أشکال التقمّص الشعری عند صلاح عبد الصبور
None
[ 28 ] - زیبایی‌شناسی آیات مشابه در قرآن کریم
گرچه متن قرآن کریم، متشکل از واژگان به‌ظاهر ساده است، اما آن‌سوی این واژگان، معانی ژرف و اهدافی خاص نهفته است. با درنگ و تأمل در آیات کلام وحی، به این رهیافت می‌رسیم که هریک از آنها به‌دنبال القای مفهومی خاص به مخاطب است و در پسِ تمامی این آیات اغراضی نهفته است که زیبایی و اعجاز آیات الهی را صدچندان می‌کند. این اغراض، به اقتضای سیاق و مقامِ سخن باز می‌گردد و این مهم در آیاتی از قرآن که چه از لحا...
[ 29 ] - تحلیل فلسفۀ زبانی آیۀ چهار سورۀ محمّد (براساس نظریّة دور هرمنوتیکی شلایر ماخر)
استفاده از نظریّههای فلسفی، گامی نو در شناسایی وکشف لایه‌های پنهان معانی مورد نظر است. هرمنوتیک به عنوان یکی از شاخههای تفسیر عصر جدید، با در برداشتن مفهوم دور هرمنوتیکی، نقش مهمّی در تحقّق بخشیدن به اهداف فلسفه متافیزیک و کشف معانی پنهان متن دارد .شلایر ماخر از این نظریّه برای حذف موانع درک زبان‌شناختی در زبان‌شناسی استفاده کرد. قرآن کریم به خصوص آیۀ چهارم سوره محمّد، مورد شبهه واقع بوده‌است. بر ...
[ 30 ] - نقد تطبیقی فراخوانی شخصیت اسطوره اُدیپ در شعر معاصر فلسطین (با تکیه بر دو سروده محمود درویش و سمیح القاسم)
یکی از شاخصهای شعر معاصر عربی، بازتاب میراث ادبی در آن است که در این میان، اسطورههای کهن جایگاه قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده است؛ به‌گونه‌ای که شاعران در دفترهای شعری خود برای بیان خواستهها و دلمشغولیهای سیاسی - اجتماعی و با هدف اصالتبخشی به اثر ادبی خویش و خروج از غنائیگری از آن یاری جستهاند. پژوهش حاضر میکوشد با روش توصیفی- تحلیلی چگونگی حضور شخصیت اسطورهای اُدیپ و شیوههای فراخ...
[ 31 ] - نشانه‌شناسی زمان در نمایشنامه المهرج اثر محمد الماغوط
این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به مطالعه تقابل و هم‌بستگی عنصر زمان در قالب لایه‌ای رمزگانی، با دیگر نظام‌های نشانه‌ای می‌پردازد. هدف از انجام این پژوهش کشف مهمترین نشانه‌های زمانی و چگونگی بازنمود آنها، همچنین بررسی کارکرد سایر سطوح دلالی در تبیین و پیشبرد این نوع نشانهها می‌باشد. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که در نمایشنامه مهرج، زمان به عنوان یک زیررمزگان اجتماعی نقش بسیار مهمی را درشن...
[ 32 ] - شخصیت و شگردهای شخصیت پردازی درنمایشنامه شهرزادِ توفیق حکیم
ساختار یک نمایشنامه و شخصیت‌های آن دو عنصر درهم تنیده‌اند که با تغییر یکی، دیگری نیز تغییر می‌کند. نقش شخصیت آن است که ویژگی‌ها و امکانات ظاهری افراد که توجیه کننده اعمال و تصمیمات آنهاست وارد نمایشنامه کند. این مهم به انجام نمی‌رسد مگر با کاربست شگردهای شخصیت‌پردازی. پژوهش حاضر برآن است تا با توجه به تعاریف شخصیت و اصول شخصیت‌پردازی از دیدگاه منتقدان ادبی، یکی از مهمترین آثار نمایشی عرب با ع...
[ 33 ] - هنجارگریزی در شعر صلاح عبدالصبور
هنجارگریزی یکی از شگردهای مطرح در نظریه‌های نقد فرمالیستهای روس است که در تعریفی ساده می‌توان آن را خروج از زبان معمول و معیار دانست. بهره‌گیری از این ترفند بیانی به آفرینش زیبایی و پویایی سخن می‌انجامد و در نهایت سبب توجه دوچندان مخاطب به متن می‌گردد. شاعرانی که چیره دست‌ترند افزون بر اینکه می‌کوشند به مفاهیم و معانی تازه روی آورند، توجهی ویژه نیز به ساختار و زبان شعری خود دارند تا بتوانن...
[ 34 ] - همسنجی ترجمۀ رسانههای عربی از اصطلاحات نوین سیاسی- اجتماعی کشور ( با تکیه بر الگوی ایویر)
در دهههای اخیر اشخاص صاحب نام و مطرح کشور در مصاحبهها و سخنرانیهای خود اصطلاحات و تعابیری به‌کار گرفتهاند که به علت بار معنایی نسبتاً بالا، ضمن اینکه با استقبال فراوان فارسی‌زبانان به همراه بوده و رواج چشمگیری در جامعه ایرانی یافته است. در رسانههای عربزبان داخلی و خارجی نیز بازتاب یافته و با تعریب خبر، گاه چندین معادل عربی برای یک اصطلاح خاص ارائه شده است که شناسایی، نقد و بررسی آنها از ا...
[ 35 ] - تحلیل کاریکلماتور در شعر «أحمد مطر» و استراتژی های بیانی آن
طنز و مطایبه قالب‌ها و سبکهای متعددی دارد که یکی از این قالب‌ها «کاریکلماتور» است؛ گونهای از نوشته کوتاهِ مطایبه‌آمیز که به قصد برجستهسازی تضادها، با نگرشی متفاوت به دنیا و پدیده‌های پیرامون آن توجه می‌کند. در میان طنزپردازان معاصر عربی، «احمد مطر» یکی از پرکارترین و نامدارترین آنان در این زمینه محسوب می‌شود؛ وی به عنوان شاعری متعهد، در اشعار خود سیرت سوژه‌های خود را بازآفرینی می‌کند و از رهگ...
[ 36 ] - بازآفرینی شخصیت حضرت مریم(ع) در شعر معاصر عربی
کاربست شخصیت‌های دینی و به ویژه قرآنی، یکی از شاخصه‌های بارز شعر معاصر عربی است. آن شاعران برای القای مفاهیم مورد نظر خود به شیوه غیر مستقیم از این شخصیتها بسیار الهام میگیرند. حضرت مریم(ع) از جمله رمزهای دینیای است که شاعران با کمک آن به شیوهای نمادین به بیان تجربه معاصر خویش پرداختهاند. در پرتو اهمیت مسأله، جستار حاضر میکوشد با روش توصیفی- تحلیلی چگونگی حضور این رمز دینی را در ...
نویسندگان همکار