عباس قدیمی قیداری
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
[ 1 ] - بررسی وقایع‌نگاری ناشناخته‌ای از صدر قاجار (تاریخ فتحعلی شاه قاجار به قلم اورجانی)
یکی از وقایع نگاری‌های اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار- که تا کنون معرفی، بررسی و تصحیح انتقادی نشده و در زاویه ناشناختگی و گمنامی مانده است- کتابی خطی تحت عنوان «تاریخ فتحعلی شاه قاجار»، از نویسنده‌ای به نام محمد حسین بدایع نگار اورجانی است. مولف، این کتاب را به دستور فتحعلی شاه در سال 1248ق. به رشته تحریر کشیده است و تنها یک نسخه از آن موجود است و آن نیز، در کتابخانه ملی تبریز نگهداری می‌شود. او...
[ 2 ] - دگراندیشی در سیاستنامه، تحلیل گفتمان برخورد با مخالف در اندیشه خواجه نظام الملک
طرح بحث عقیدتی و مذهبی درکتاب سیاستنامه خواجه نظامالملک با هدف استحکام و تثبیت پایه‌های حکومت سلجوقی صورت گرفته است. خواجه نظامالملک در این کتاب در باره مذاهب رایج دوره سلجوقی شافعی و حنفی تعصب زیادی به خرج می‌دهد. او پیروان سایر مذاهب را با صفاتی مانند بددین و بدمذهب خطاب می‌کند و برای تاثیرگذاری بیشتر بر مخاطب و توجیه ضدیت با مخالفان مذهبی که همان مخالفان سیاسی او می‌باشند، حکایت‌هایی ...
[ 3 ] - زمینه‌ها و پیامدهای مهاجرت نخبگان ایالت فارس نمونه‌پژوهی: خاندان هاﺷﻤﻴﮥ شیراز (1207تا1245ق/1792تا 1829م)
تحلیل و واکاوی رویدادهای تاریخ ایران که بخش اعظمی از آن خاندان‌محور تلقی می‌شود، مستلزم شناخت نخبگان و خاندان‌های محلی و دیوانی، تبیین روابط آنان با حکومت‌ها و همچنین فهم جابه‌جایی و تحرک این کانون اثرگذار است. این جستار با رویکردی تاریخی و با تأکید بر پدیدﮤ سیاسی و اجتماعی مهاجرت، تلاش می‌کند زمینه‌ها و پیامدهای مهاجرت خاندان هاشمیه شیراز (1207تا1245ق/ 1792تا 1829م) را تبیین کند. یافته‌های پژو...
[ 4 ] - بحران جانشینی در دولت قاجار (از تأسیس تا جلوس محمد شاه قاجار)
مسأله جانشینی و ولیعهدی شاهان قاجار، یکی از مشکلات اساسی در ساختار سیاسی آن دولت به شمار می‌رفت که در مقاطعی دولت و کشور را با بحران و جنگ داخلی مواجه ساخت. قاجارها بر اساس وصیت آقامحمدخان و نیز سنن ایلی، قاعده ای برای ولیعهدی و جانشینی ترتیب دادند که هیچ گاه به عنوان یک قانون مورد پذیرش عمومی در بخش‌هایی از ساختار سیاسی و اداری دولت و طیفی از طبقات ممتاز در این ساختار قرار نگرفت. این قاعده که ...
[ 5 ] - تاریخ نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ نگارِ زن در ایران
در میان ایالات و شهرهای ایران، کردستان از ایالاتی است که تواریخ محلی متعددی دارد که اکثر آنها در دوره قاجاریه به نگارش درآمده اند. دوستداری وطن و برجسته کردن جایگاه آن در تاریخ ایران و علاقه شخصی مورخان محلی و نیز تشویق حاکمان محلی، از عوامل ظهور تاریخ نگاری محلی کردستان به شمار می رود. شرف نامه بدلیسی پایه تاریخ نگاری محلی کردستان و منبع الهام مورخان بعدی کُرد، در دوره صفویه نوشته شد. در دوره ...
[ 6 ] - انجمن ایالتی تبریز، تغییرِ الگوی مدیریت شهری
تقابل شیوة ادارة سنتی، انتصابی، غیردموکراتیک و ناکارآمدِ امور شهرها در دورة قاجار با شیوه‌های مدرن اداره امور شهری و کشوری، که ایرانیان عصر مشروطه به تازگی با آن آشنا شده بودند، موجب گردید تا یکی از اساسی‌ترین خواسته‌های نیروهای اجتماعی مؤثر در انقلاب مشروطیت، شکل‌گیری نهادهای مدنیِ مدرن و دموکراتیکی باشد که متضمنِ نقش‌آفرینی شهروندان، خارج‌ساختن اداره امور از یدِ اختیار نیروهای سنتی طرفدار شی...
[ 7 ] - پندنامه یحیویه؛ دریچه‌ای به افکار و اندیشه‌های امیرنظام گروسی
چکیده پندنامه یحیویه اثر حسنعلی خان امیرنظام گروسی از رجال دوره ناصری یکی از آثار اندرزنامه ای عصر قاجاریه به شمار می آید. بررسی، بازخوانی و تحلیل آن به منظور تعیین جایگاه این اثر در سنت اندرزنامه نویسی ایران و آشنایی با افکار و اندیشه های مولف آن، اهداف این پژوهش را تشکیل می دهد. اهمیت آن در ضرورت شناخت سیر تحولات فکری، سیاسی دوره قاجاریه است. در دوره قاجاریه با اینکه شاهد برخی رویکردهای باست...
[ 8 ] - سنت ها، آموزش و بیداری اجتماعی زنان: تحلیل تاریخی رویکرد "ملانصرالدین" به مساله ی زنان
وجه اشتراک جوامع اسلامی در مواجهه با غرب احساس ناتوانی و عقب ماندگی شدیدی بود که همراه خود چالش های فکری زیادی در عرصه های گوناگون از جمله زنان ایجاد کرد. بطوریکه غالب جریان های روشنفکری به ویژه روزنامه های انتقادی به لزوم تغییر وضع زنان و آگاهی آنان تاکید و خواستار اصلاحات ترقی خواهانه در جامعه و وضعیت اجتماعی زنان شدند. در این بین، روزنامه تجدد طلبِ ملانصرالدین در طرح و پیگیری مساله ی آزادی و ...
[ 9 ] - درآمدی بر موانع و دشواری‌های تاریخ‌نویسی ایران با تأکید بر عصر قاجار
معرفت تاریخی و تاریخ‌نویسی از همان دوره‌ی تکوین تاریخ‌نویسی در ایران با موانع و سختی‌هایی روبه‌رو شد.برخی از این موانع و دشواری‌ها با جایگاه علم تاریخ در میان علوم و طبقه‌بندی میان آنها و سیطره‌ی الگوهای خارج از حوزه‌ی این معرفت بشری، ارتباط داشتند و برخی دیگر ناشی از رابطه‌ی آن با ساختار قدرت و دستگاه دولت و حکومت‌ها بودند.این موانع که ما در این گفتار از آنها با عنوان موانع معرفتی و ذهنی و د...
[ 10 ] - از مستوری تا حضور اجتماعی: موانع و پیامدهای مشارکت اجتماعی زنان از دیدگاه نشریه ملانصرالدین
مواجهه مسلمانان با دنیای مدرن، آنان را به بازنگری در حوزههای مختلف، از جمله حجاب زنان و حضور اجتماعی آنان وا داشت. در این بین، توجه مقاله حاضر معطوف به تبیین رویکرد نشریه تجددطلب ملانصرالدین، به مسئله حجاب و مشارکت اجتماعی زنان میباشد. سوال ما در این تحقیق این است که؛ مصادیق حجاب از نظر ملانصرالدین چه بود و چگونه بین معانی سنتی حجاب و دلالت های مدرن از آن و مسئله حضوراجتماعی زنان پیوند برق...
[ 11 ] - رویکردهای مورخان قاجاری به اروپا و استعمار
تاریخ‌نویسان عصر قاجار از آغاز ورود ایران به میدان سیاست جهانی در سال‌های نخست قرن 19م./13ق. با پدیدۀ اروپا و فرنگ روبه‌رو شدند که به سرنوشت ایران و دولت قاجار مربوط می‌شد. شناخت اروپا و تمدن جدید غرب برای تاریخ‌نویسان آن دوره دشوار بود، اما آنها به ضرورت زمانه باید علاوه‌بر آشنایی با دستاوردهای اقتصادی، نظامی و فکری غرب به برنامه‌های استعماری‌شان که جنبۀ دیگر تمدن آنها بود نیز توجه می‌کردند. ا...
[ 12 ] - مهاجرت میرزای شیرازی به سامرا (1291-1312 ق)؛ زمینه‌ها و پیامدهای آن
یکی از رویدادهای قابل تأمل و جریان‌ساز تاریخ معاصر، مهاجرت میرزای شیرازی به سامرا (1291- 1312 ق) و اقامت ایشان در این شهر بود. یافته های این پژوهش، نشان می‌دهد که عواملی نظیر فضای منجمد فکری حاکم بر شهر نجف و دوریگزینی حوزه آموزشی آن از سیاست، عمران و آبادانی شهر سامرا، اندیشه تقریبگرایی شیعه و سنی در شهر با توجه به بافت اجتماعی عمدتاً سنی آن، دغدغه ایجاد یک ظرفیت آموزشی جدید و توجه نگاه...
[ 13 ] - نگاهی به منصب امیرنظام در دوره ی قاجار
القاب و عناوین یکی از مهم‌ترین شاخص‌های شناخت ساختار دیوانسالاری است. القاب و عناوین سیاسی، نظامی، اداری و مالی و درک و فهم آنها در تأثیرگذاری و تأثیرپذیری تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، جریانی دوسویه است که باید در بازکاوی تاریخ اجتماعی و اداری ایران به آن توجه داشت. دستگاه دیوانسالاری قاجار، یک دستگاه عریض و طویل بود که القاب و عناوین این دستگاه، وجه تسمیه و کارکردهای ویژه‌ای داشتند. یکی ا...
[ 14 ] - The role of internal factors in the failure of Sheikh Obaidullah Shamzini movement
The movement of Sheikh Obaidullah Shamzini (1297/1880) took place by the aim of forming an independent Kurdistan during Nasser al-Din Shah period. The main root of this movement, which made troubles for the Qajar government, lies in the tax pressures of the central government appointed rulers. This movement started from the origin of Sheikh Obaidullah, i.e. Ottoman Kurdistan. Although Sheikh Ob...
[ 15 ] - The effect of endowment on the life of the poor of Iranian society in the Safavid period
Endowment is one of the highest and long-lasting manifestations of charity to people and helping the lower classes of society, including the poor. Undoubtedly, one of the most brilliant deeds of the Safavid period is the development of endowment. Benefactors, who were more of the powerful and the governing body classes of the society, often sought to eradicate poverty from society and interact ...
نویسندگان همکار