محسن مراثی
استادیار گروه ارتباط تصویری دانشگاه شاهد، تهران
[ 1 ] - بررسی ورود عکاسی به ایران و میزان کاربرد آن در طراحی پوستر (از آغاز تا سال 1316 ش.)
عکاسی و طراحی پوستر، دو شاخۀ هنریِ غیرایرانی و نوظهوری هستند که به فاصلۀ کوتاهی از آغاز حیات، شرایط حضورشان در ایران فراهم شد. سیر تحول تاریخی این دو هنر، غالبا از ماهیتی مستقل برخوردار بوده است؛ ولی این تمایز به معنای نادیده انگاشتن تأثیر همجواری و همنشینی آنها بر یکدیگر نیست. تأثیر و تأثراتی که به صورت نسبی، رشد و بالندگی آنها را در بستر حیات تاریخی فراهم کرد موضوعی قابل مطالعه است. اهداف: شنا...
[ 2 ] - مطالعه کارکرد «عنوان » در آثار تجسمیِ هنر مفهومی
در هنر پست مدرن و معاصر، با بیشتر مورد توجه قرار گرفتن مفهومِ پنهان در اثر هنری، توجه به نقش«عنوان » در انتقال مفهوم افزایش می یابد. در این میان، هنر مفهومی، بیش از سایر گرایش های هنری موجود،بدان اعتنا نموده است؛ چرا که مفهوم در این گونه هنری، از ارکان اصلی محسوب م یشود. چگونگی شک لگیریو انتقال «مفهوم » این آثار به مخاطب، موضوعی است که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و نگارندگانقصد دارند جایگ...
[ 3 ] - بررسی دیباچة دوست محمد هروی بر مرقع بهرام میرزای صفوی از منظر جامعه شناسی تاریخی تحلیلی
دیباچههای مرقعات حاوی اطلاعات ارزندهای از هنرمندان، حامیان و بعضاً تاریخ شکلگیری هنرها میباشند، اما کمتر به زمینههای جامعهشناختی ظهور آنان و ارجاعات متن به بستر تاریخیای که در آن قرار گرفتهاند، توجه میشود. نخستینبار دیباچه دوست محمد هروی در کنار خوشنویسی به نقاشی و نقاشان پرداخت. این پژوهش به دنبال این مسأله است که علل برآمدن این دیباچه در خصوص نقاشی در قرن دهم چیست؟ برای پاسخ، از روی...
[ 4 ] - مطالعه تطبیقی نگاره های معراج حضرت محمد (ص) و نقاشی های عروج حضرت عیسی
نگاره های با موضوع معراج حضرت محمد (ص) و عیسی (ع) از مهمترین آثار تصویری با مضمون دینی در نقاشی های ایرانی و مسیحی است. هدف از بازگویی معراج این دو پیامبر (ص) در قرآن علاوه بر تکریم و بزرگداشت شخصیت آنها، اشاره به گوشه ای از قدرت بی پایان الهی است. مهمترین مساله مشترک بین هر دو عروج این است که هر دو آن بزرگواران در بیداری و با جسم و روح به معراج رفتند. این پژوهش بر اساس روش توصیفیِ تحلیلی و با ر...
[ 5 ] - تحلیل کاربرد رنگ آبی در تصویر سازی شخصیت"مجنون" در نگارگری ایرانی دوره‌های تیموری و صفوی
داستان لیلی و مجنون از مشهورترین آثار ادبیات عرفانی است که مورد توجه نگارگران ایرانی نیز بوده است. در آثار شاخص نگارگری ایرانی دوره‌های تیموری و صفوی، در رنگ‌آمیزی تنپوش شخصیت مجنون از رنگ آبی استفاده شده است. سؤال اصلی تحقیق آن است که «علت استفاده از رنگ آبی در رنگ‌آمیزی تنپوش مجنون در نگارگری دوره‌های تیموری و صفوی چیست؟» هدف اصلی این پژوهش شناسایی بخشی از مبانی نظری رنگ‌ها در نگارگری ایرانی ...
[ 6 ] - بررسی طرح و تزیین در نشانه‌های پنج آیه در قرآن‌های سدۀ اول تا نهم هجری قمری ایران
ظهور اسلام و اهمیتی که مسلمانان و به‌ویژه ایرانیان برای زیباسازی قرآن قایل بودند سبب افزایش فعالیت هنرمندان در جهت زیباساختن نگارش آیات قرآنی شد. قاریان به‌منظور مکث و یا پایان تلاوت روزانه از علامت‌هایی بهره گرفتند و مذهبین به‌منظور زیباسازی آیات قرآنی این نشانه‌ها را تزیین نمودند. یکی از این نشانه‌ها نشان پنج آیه است. از آنجا که شیوه‌های گوناگون به‌کاررفته در تذهیب قرآن بخشی بزرگی از هنر این ...
[ 7 ] - مطالعۀ تطبیقی ویژگی‌های مشترک طراحی چهره‌های معنوی در تمدن‌های دینی (بودایی، مسیحیت، اسلام)
در تاریخ هنر و تمدن‌های دینی، همواره شاهد ظهور آثار معنوی و روحانی هستیم که سعی در برقراری ارتباط انسان با عوالم ملکوتی دارند و یکی از بارزترین مصادیق آن چهره‌های معنوی است. چهرۀ انسان‌های وارسته مجالی برای نمایش روحانیت و معنویت در قالب تصویر انسانی بوده و همواره در تمدن‌های دینی مورد توجه خاص بوده است. این چهره‌ها دارای خصلت‌هایی است که وقتی در کنار یکدیگر قرار داده میشود چنین به نظر می‌آید ...
[ 8 ] - بررسی چگونگی ترکیب نوشته و تصویر و خاستگاه آن در نگارگری مکتب شیراز دور آل اینجو
یکی از مهمترین جنبه های صوری نگارگری ایرانی ترکیب بندی نوشته و تصویر در صفحه و در اصطلاح امروزی «صفحه بندی» است. در این پژوهش، رابطةۀ بین نظام چینش عناصر نوشتاری و قاب تصویر و همچنین رابطةۀ شکل قاب تصویر با موضوع و ترکیب بندی نگاره های مکتب شیراز دوران ایلخانی بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که در نگارگری مکتب شیراز آل اینجو رابطۀه بین عناصر نوشتاری و ترکیب بندی نگاره‌ها از اصول دق...
[ 9 ] - مطالعه نقوش سفال و منسوجات دورۀ سامانی و آلبویه در تطبیق با هنر ساسانی
هم‌زمانی تاریخی حکومت سامانی و آلبویه، نوزایی فرهنگی و هنری عمده‌ای را سبب شد. در این دوران، سامانیان و آلبویه در آثار هنری خود از هنر ساسانی تأثیر پذیرفتند، لکن تأثیرات آنها از جهاتی با یکدیگر متفاوت است. هدف پژوهش حاضر مطالعة شباهت‌ها و بیان علل تفاوت‌ها در تأثیر‌پذیری هنر سامانی و آلبویه از هنر ساسانی است. از آنجا که هنر دوره سامانی و آلبویه در تحولات هنر دوره‌های بعدی سهم بسزایی دارند،...
[ 10 ] - بررسی عملکرد «عنوان» در انتقال و دگرگونی مفهوم در آثار تجسمیِ هنر مفهومی
هدف پژوهش حاضر شناخت عملکرد «عنوان» بر برداشت مخاطب در آثار تجسمی هنر مفهومی است و قصد دارد به این سوال پاسخ گوید که اگر «عنوان» بر درک مخاطب از آثار تجسمیِ مفهومی تاثیر داشته باشد، این تاثیر به چه نحوی است و میزان آن چقدر است؟ پژوهش بر اساس یک روش ترکیبیِ متوالی دو مرحله‌ای شکل گرفته که در مرحله‌ی اول، پژوهشگر از روش «نیمه‌تجربی» تاثیر «عنوان» را بر برداشت اعضای جامعه‌ی نمونه از دو اثر تجسمی مف...
[ 11 ] - بررسی ویژگی های تزیینی قرآن نگاری مکتب شیراز عصر صفوی
نیمه اول صفوی یکی از اعصار طلایی هنر کتابت قرآن در ایران است و سبک ها و مکاتب هنری شاخصی در شهرهای مختلف تحت حکومت صفوی پدیدار شده است. یکی از مکاتبی که همواره در طول تاریخ ایران نقشی کلیدی در هنرهای مربوط به کتابآرایی ایفا کرده است، مکتب شیراز میباشد. نقطه اوج هنر تذهیب نسخ دست نویس و قرآننگاری در شیراز را باید در سال های قرن نهم و دهم ه. ق جستجو کرد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است ک...
[ 12 ] - بررسی کاربرد نماد چشم جهانبین در طراحی شخصیتهای انیمیشنی و مسکاتها در گرافیک امروز*
چکیده: تک‌چشم جهانبین یکی از معروف‌ترین و پرکاربرد‌ترین نمادهای مورد استفاده فرقه های انحرافی چون فراماسونری و شیطان‌پرستی به شمار می‌رود که در سال‌‌های اخیر، استفاده و به‌کارگیری از آن در شخصیتهای انیمیشنی و مسکاتها بسیار رواج یافته است. تک‌چشم بودن، اشاره به دجال یا ضدمسیح در این فرقه‌ها دارد؛ دجال، ستم‌کاری است که در آخرالزمان مردم را گمراه خواهد کرد. این واقعیت، درهر سه دین یهودیت،...
[ 13 ] - مطالعه تطبیقی تصاویر نسخ چاپ سنگی و کاشی‌های مصور دوره قاجار
چکیده در این مقاله تلاش می شود با مطالعه تطبیقی تصاویر منقوش بر کاشی های دوره قاجار، به چگونگی تاثیر پذیری آنها از آثار چاپ سنگی پرداخته شود. هدف از انجام این مطالعه، شناسایی یکی از منابع الهام کاشی نگاران دوره قاجار در تولید کاشی های مصور است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که رواج و کثرت نسخ چاپ سنگی از جمله عواملی است که موجب گسترش هنرهای تصویری و رواج واقع گرایی به شیوه اروپایی در نیمه حکومت ق...
[ 14 ] - تبیین وجوه زیباشناسانه بصری در حاشیه نویسی قرآن های خطی منتخب سده های 10 تا 14 ه.ق
حاشیه‌نویسی افزودن مطالبی در کناره‌های صفحه است که در قرآن‌های خطی به صورت توضیح و تفسیر آیات و سوره‌ها در پیرامون متن صورت گرفته است. عمل حاشیه‌نویسی بر قرآن از زمان پیامبر(ص) آغاز شد و در سده‌های بعد تداوم یافت. اما با پیشرفت فنون کتابآرایی، صورت ظاهری قرآن‌های خطی نیز کامل‌تر شد، چرا که صفحات کتاب الهی همواره محمل غنی‌ترین هنرها و تزئینات بودند. در تبیین ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه قرآن‌نگا...
[ 15 ] - تحلیل علیّت و عاملیّت در دگرگونی های دو دهۀ اخیر قالی ایران (مناطق مورد مطالعه: خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوبی)
Abstract In many researches and studies related to Iran’s practical arts including carpets there are incomplete and incomprehensive analysis provided about them due to ignoring part of the dimensions and components of causality; considering the special place of Iranian carpets among the practical arts (Due to the combination of aesthetic, consumer and economic functions); the systemati...
[ 16 ] - شناسایی ویژگی های فرش‌بافی دوره ترکمانان بر اساس نگاره‌های خاوران‌نامه ابن‌حسام
As valuable historical documents, works of art can dramatically contribute to historical research. History of carpet-weaving is vague in some periods and should be clarified by the help of the surviving documents and manuscripts. Ibn Hessam's Khavaran-nameh contains illustrations depicting carpets. The present paper seeks to analyze and extract information from the carpet illustrations in Khava...
[ 17 ] - مطالعه نقش مایه گل در ایران پیش از اسلام و تطبیق آن با نشان های قرآن های سده چهارم تا نهم ه.ق.
The influence of the religion, traditions and beliefs in the art of different historic eras is a common phenomenon. In addition, historical and theological backgrounds of the considered population have also a great role in the formation of the art. Iranians created valuable works with precision and elegance during different historical periods and decorated them with various motifs to improve th...
[ 18 ] - پژوهشی در تعریف و تحدید انواع هنرهای مشارکتی- تعاملی
هدف این مقاله‌ی پژوهشی شناسایی و طبقه‌بندی انواع هنرهای مشارکتی- تعاملی است. برای رسیدن به این هدف، از هر گونه‌ی هنری یک نمونه‌ی شاخص انتخاب شده و پس از توصیف و تحلیل سازمایه‌های اساسی تشکیل دهنده‌ی آن و ذکر وجوه تمایز آن از دیگر گونه‌ها، تعریف ویژه‌ای از آن ارائه شده است. توضیح آنکه از آغاز دهه‌ی نود به اینسو، که رایانه‌های شخصی و اینترنت، به تدریج تبدیل به رسانه‌هایی تثبیت‌شده ...
[ 19 ] - ماهیت فضا و زمان در آثار چند رسانه ای کتی پاترسون
مقاله حاضر با هدف شناسایی فضا و زمان در آثار چند رسانه ای کتی پاترسون با شیوه توصیفیT تحلیلی با روش گردآوری کتابخانه ای تدوین شده است.کتی پاترسون به عنوان یکی از هنرمندان چند رسانه ای با به کارگیری چندین رسانه ی گوناگون هنری غالباً فضا و زمان را با استفاده از تکنولوژی مفاهیم میکرو و ماکرو، فاصله گذاری، فاصله زمانی، چرخه زمانی و زمان بندی، و روابط زمانی را به اشتراک می گذارد. او فضایی را ایجاد می...
[ 20 ] - بررسی مفهوم و جایگاه سبک هنری در هنر عامه
این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن برشمردن برخی از ویژگی های عمده هنر عامه به بررسی نقش و جایگاه سبک در آن می پردازد. هنر عامه به مثابه آیینه ای رو به فرهنگ عمومی، پیشینه تاریخی، آرمان ها و آرزوهای یک جامعه است. ویژگی هایی مانند جمعی بودن، ساختار ساده، احساسات گرایی، روایت گری، و توانایی برقراری ارتباط با لایه های مختلف اجتماعی، باعث می شود تا هنر عامه ضمن برقراری یک زمینه ارتباطی ...
[ 21 ] - روش ساخت و کاربرد حبر اسود در نسخه‌های خطی با تأکید بر رسالۀ عمدةالکتاب مضبوط در کتابخانۀ آستان قدس رضوی
هدف: در نسخه‌های خطی علاوه بر مداد یا مرکب، به دو نوع مرکب دیگر به نام حبر و لیقه اشاره شده است. در این مقاله با رجوع به نسخه‌های قرون اولیۀ اسلامی به‌ویژه رسالۀ عمدةالکتاب مضبوط در کتابخانۀ آستان قدس رضوی، تلاش شده است به ویژگی‌ها و تفاوت انواع مرکب پی برده شود. هدف اصلی مقالۀ حاضر، شناخت روش ساخت و کاربرد حبر اسود است.<br /...
[ 22 ] - مطالعه تاثیر استعاره تصویری بر پراکندگی معنا در پیکره های انسانی اردشیر محصص
استعاره همواره یکی از مهمترین مباحث بلاغت برای تاثیر کلام بوده است. امروزه علوم شناختی جدید باوردارد که انسان استعاری می اندیشد و استعاره فقط لغوی نیست. درپی این نظریه، اندیشمندان مبحث استعارهتصویری را مطرح نمودند، که از جمله آنها نوئل کارول، جان کندی و چارلز فورس ویل است. نقطه مشترکتعاریف آنها از استعاره تصویری، نگاشت مفهوم از مبدأ به مقصدِ تصویری است. تصویر استعاری، انحرافی<b...
[ 23 ] - دفاعیه‌ای از نقاشی: تحلیل دیباچه قطب‌الدین محمد بر مرقع شاه تهماسب با رویکرد جامعه‌شناسی تاریخی تحلیلی
تاکنون به جنبه‌های ادبی و اطلاعات تاریخی که دیباچههای مرقعات در خوددارند توجه فراوانی شده، لیکن زمینههای جامعهشناختی آنها و توجه به ارجاعات متن به بیرون وبستر تاریخی که در آن قرارگرفته‌اند همچنان مغفول مانده است. دیباچه قطب‌الدین محمد بر مرقع شاه‌تهماسب در سال 964ق از معدود دیباچه‌هایی است که در این برهه زمانی علاوه بر خوشنویسی به مسئله نقاشی و نقاشان می‌پردازد. این پژوهش به دنبال این مسئله...
[ 24 ] - مطالعه تطبیقی هنر تذهیب متون مذهبی ارامنه اصفهان با تذهیب‌های قرآنی مکتب اصفهان در دورۀ صفوی
Iranians and Armenians have lived together for a long time and have influenced on the language, culture and traditions of each other. In the wake of an Armenian group migration to Isfahan in Shah Abbas era at century 17th AD/ 11 AH and in consequent of church establishment in Jolfa of Isfahan, some copies of Armenian texts consisted of Gospel (Armenian scripture) and some prayer books have been...
[ 25 ] - فضا و زمان دیجیتال در هنر چند رسانه ای با تأکید بر آثار دنیل استیگمن مانگرین و الساندرو راواگنان
هنر چند رسانه ای به منظور شکستن کیفیت خطی و سنتی فضا و زمان، بر آن است تا ادراک جدیدی از پدیده فضا و زمان را در محیط دیجیتال فراهم آورد و به طور بنیادین آنها را بازآرایی کند. این نوع هنری همچنین قابلیت های منحصر به فردی در فضا و زمان اثر و در تعامل با کاربران ایجاد می کند. این مقاله بر آن است تا به شناسایی دو شاخه ی مهم هنر رسانه ای جدید، یعنی هنر واقعیت مجازی و واقعیت افزوده بپردازد. در این ر...
[ 26 ] - بازنمایی جنسیت در آثار نقاشان خودآموخته از منظر نشانه شناسی اجتماعی تصویر
هدف این مقاله مطالعة نحوة بازنمایی جنسیت در آثار نقاشان خودآموخته براساس الگوی نشانهشناسی اجتماعی تصویر است. خودآموختگان هنرمندانی تعلیم‌ندیده، فاقد آموزش رسمی و آکادمیک‌اند که بهصورت خودجوش شروع به تولید آثار هنری میکنند. تجزیهوتحلیل این آثار با استفاده از دستور زبان بصری کرس و ون لیون در خوانش نشانهشناسی اجتماعی به رفع ابهام از تصاویر بهعنوان سرگرمی صرف کمک و ایدئولوژی پنهان نقاشیها را...
[ 27 ] - The Analysis of The Concept of Time in Performance-Art based on Gilles Deleuze’s Ideas
Art in Deleuze’s ideas is a block of percepts and affects that is made in order to make audiences free from clichés. Performanceart works’ approach to social matters are to disarrange clichés, too. The aim of this paper is to analyze “Time” as an essential component in performance-art works to answer to this question: What potential is in artists’ approach to this component for expressing socia...
[ 28 ] - مطالعۀ تطبیقی هندسۀ شطرنجی در شهرسازی و نقاشی دوران پهلوی
یان‌مسئله: طی دوران پهلوی، مدرنیزاسیون آمرانه با حمایتِ حاکمیت تمام حوزه‌های فرهنگ، هنر و جامعه را دربرگرفته بود. در این دوران همان‌طور که تهران سیمای جدیدی به خود گرفته و دستاوردهای شهرسازی قاجار را نادیده و شهرسازی مدرن را جایگزین آن می‌کند، نقاشی نیز سنت تصویری بازنمای کمال‌الملکی را پشت سر گذاشته و رویکرد نوگرای را در پیش می‌گیرد. سعی این مطالعه، تطبیق نقاشی نوگرا و شهرسازی مدرن در بستر مدر...
[ 29 ] - Permutation flow of Soteriology Concept (Focusing on Images of Flood and the Ark)
The concept of Soteriology is a worldwide global belief which can be seen through out the human existence.This belief has emerged in myths, religions and different cultures.One of the most striking narations of its concept, is the flood which is said to exterminate the mankind and the ark to rescue chosen ones.This incident can be tracked within writen and vocal litrature and images from the my...
نویسندگان همکار