هوشنگ خسروبیگی
دانشیار دانشگاه پیام نور تهران
[ 1 ] - بررسی ساختار سندی و محتوایی فرمان های نادرشاه افشار و مقایسه آن با فرمان های دوره شاه سلطان حسین
هدف:دوره افشاریه دورانی است که نظام اداری آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. توجه به اسنادی که از این عصر باقی‌مانده می‌تواند محقق را در جهت رهیابی به برخی اطلاعات یاری رساند. بر همین اساس، فرمان‌های نادرشاه افشار مورد بررسی قرار گرفت تا ساختار سندی فرمان‌های آن و ویژگی‌های فرمان‌نویسی این دوره مشخص شود و وجوه همسان یا متمایز آن با دوره صفوی آشکار شود. روش/رویکرد پژوهش: شناسایی و گردآوری اسن...
[ 2 ] - واژه شناسی پزشکی در ذخیره خوارزمشاهی
سابقه و هدف: کتاب ده گانه ذخیره خوارزمشاهی، مهمترین و مفصل ترین کتب پزشکی به زبان فارسی است که در اوایل قرن ششم ق توسط سید اسماعیل جرجانی تالیف شد. غنای علمی کتاب در حوزه دانش پزشکی، کثرت واژه های پزشکی فارسی و گستردگی شمول داده های پزشکی آن، از ویژگی های بارز این اثر است. شناسایی و تفکیک مجموعه واژگان پزشکی کتاب ذخیره نه تنها می تواند ما را با مجموعه دانش پزشکی جرجانی آشنا سازد، بلکه این امک...
[ 3 ] - عوامل دیرپایی دوران حکومت غوریان
قدرت سیاسی غوریان با دوران حکمرانی خاندان شنسبانیه شناخته شده است. این خاندان دست‌کم از سال 401تا612ق/1011تا1215م حکومت کردند و پس‌ازآن نیز برای سالهای طولانی، بازماندگان آنها در شبه‌قارﮤ هند حکومت کردند. این بررسی پژوهشی توصیفی‌تحلیلی در حوزﮤ مطالعات تاریخی، کتابخانه‌ای، است. هدف پژوهش نیز شناخت و ارزیابی عوامل طولانی‌بودن قدرت سیاسی و نظامی غوریان و دیرپایی استقرار سیاسی آنان در سرزمین‌های ش...
[ 4 ] - نقش و اهمیت چاروادارها در جامعۀ عصر قاجار بر اساس گزارشهای سفرنامهنویسان فرنگی
در حوزة مطالعات تاریخ دورة قاجار، به طبقات پایین اجتماعی کمتر پرداختهشده و تاریخ‌نگاران ابعاد گوناگون زندگی، نقش و اهمیت آنها را نادیده گرفته‌اند. یکی از شاخص‌ترین اعضای گروه‌های پایین‌دست در این دوره، چاروادارها بودند که با کرایه‌دادن چهارپایانشان، امرار معاش می‌کردند. پژوهش حاضر، به‌ویژه با جستوجو در سفرنامه‌های دورة قاجار، بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی و بررسی کتابخانه‌ای، در صدد پاسخگویی ...
[ 5 ] - بررسی وضعیت کشاورزی خراسان و ماورالنهر در دوره تیموریان
نوشتار حاضر به بررسی جنبه‌هایی از کشاورزی خراسان و ماوراءالنهر در دورة تیموریان ـ از ظهور تیمور تا انتهای حکمرانی سلطان حسین بایقرا ـ می‌پردازد. مقاله، با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی و با اتکاء به داده‌های موجود در منابع، این مسئله را مورد توجه قرار می‌دهد که تحولات کشاورزی خراسان و ماوراءالنهر تا چه میزان از تحولات سیاسی دورة تیموریان تأثیر پذیرفته است. در این نوشتار نشان داده شد که جنبه‌های مختلف...
[ 6 ] - تقسیمات سیاسی و ساختار تشکیلاتی ایالت فارس در دوره قاجار (1210-1313ق)
در دوره قاجار، اگرچه به دنبال انتخاب تهران به عنوان پایتخت و در پی آن تعیین تبریز به عنوان ولیعهدنشین، شهر شیراز اهمیت سابق خود را از دست داد؛ ولی ایالت فارس به عنوان پایتخت زندیه و محل استقرار ولیعهد در سالهای آغازین حکومت قاجار و همچنین به علت نزدیکی به خلیج فارس در دوره قاجار، دارای اهمیت فراوان بود. در این زمان این ایالت از تقسیمات داخلی و همچنین ارکان حکومتی و تشکیلاتی مختص به خود برخورد...
[ 7 ] - بنیان های مشروعیت حکومت صفاریان سیستان
تشکیل یک حکومت به شکلگیری مبانی ذهنی و پشتوانۀ معنایی مورد باور مردم وابسته است. این پشتوانه معنایی همان مشروعیّت است. حکومت صفاری، به عنوان یکی از حکومت های محلی در حوزۀ قلمرو خلافت عباسی، برپایۀ قدرت نظامی و استیلاء پا به عرصۀ رقابت های سیاسی گذاشت و پیش درآمدی شد برای حکومت های بعدی، مانند آل بویه، که قدرت نظامی را اساس کسب مشروعیّت سیاسی خود قرار داده بودند. برخلاف رسم رایج، خلافت عباسی را ...
[ 8 ] - انجمن خیریة ایرانیان در تفلیس و سرمایة اجتماعی
انجمن خیریة ایرانیان در تفلیس یکی از نخستین انجمنهای ایرانیِ مدرن و دموکراتیک در تاریخ معاصر بود که توانست با سرمایة اجتماعی نسبتاً گستردهاش به تأسیس مدرسه، کمک به نیازمندان و بسیاری از امور خیریة دیگر بپردازد. پژوهش حاضر درصدد است به توصیف و تبیین رابطة انجمن خیریة ایرانیان در تفلیس و سرمایة اجتماعی از سالهای 1900ـ1930م. بپردازد. سرمایة اجتماعی دارای مؤلفه‌های متعددی است که البته تکیه این پژ...
[ 9 ] - بررسی پدیده راهزنی در سده هشتم هجری با تأکید بر روایات صفوهالصفا
چکیده فعالیت راهزنان به دلیل ماهیت این گروه همواره در سایه ابهام باقی‌مانده است. در صورتی که ماهیت راهزنان هر چه بوده باشد، به‌عنوان یکی از گروههایی که با فعالیت‌های خود بخشهای تمدنی و اقتصادی و به‌طورکلی امنیت جامعه و اقتدار حکمرانان را تحت تأثیر قرار می‌دادند، قابل بررسی و ملاحظه است. علاوه بر این روزگار حکمرانی مغول‌ها به‌ویژه در اواخر دوره ایلخانی در ایران دوره ویژه‌ای از جهت رشد و افزایش...
[ 10 ] - مقایسة تطبیقی بازتاب اصلاحات غازانی در جامع‌التواریخ با دستورالکاتب فی تعیین المراتب
تغییر مذهب غازان خان (حک: 694 - 703 ق)، هفتمین فرمان‌روای ایلخانی، نقطة عطفی در تاریخ حاکمیت مغول‌ها در ایران به‌شمار می‌رود. غازان با اصلاحات و تغییر در نگاه حاکمیت و دگرگونی در نحوة مدیریت تحولاتی را در ساختار حکومت ایلخانان پدید آورد. عمدة این اصلاحات در کتاب مشهور و ارزش‌مند خواجه رشید‌الدین فضل‌الله همدانی به نام جامع‌التواریخ، به‌ویژه در بخش «تاریخ مبارک غازانی»، ذکر شده است. از آن‌جایی ...
[ 11 ] - ساختار اقتصادی و اجتماعی شهر شاهرود در نیمه اول عصر قاجار
بی شک توجه به تاریخ اجتماعی و تاریخ محلی نقش موثری در شناسایی فضای کالبدی هر شهر دارد. با این وجود گرچه مورخان به دلایل متعدد کمتر به پژوهش در این حوزه پرداخته اند اما با تغییر در نگرش، می توان به اوضاع اجتماعی، اقتصادی، معیشتی و فرهنگ حاکم بر طبقات اجتماعی پی برد. هدف این پژوهش بررسی دلایل رونق اقتصادی شاهرود و تاثیر آن بر اوضاع اجتماعی این شهر در زمان روی کارآمدن حکومت قاجار تا سال 1310ق براس...
[ 12 ] - بررسی نقش و جایگاه صنعتگران خراسان و ماوراءالنهر در عهد تیموریان
گروه صنعتگران خراسان و ماوراءالنهر در عهد تیموریان، پیرو رونق اقتصادی و سیاست حمایتهای امیران تیموری، موقعیت گزیدهای در جامعه یافتند. مقاله این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می‌دهد که سیاستهای تیمور و جانشینانش چه تأثیری بر جایگاه اجتماعی گروه صنعتگران در خراسان و ماوراءالنهر و به تبع آن بر وضعیت صنعت در این نواحی داشته است؟ در اثر شرایط و امکانات منطقه و حمایت حکومت گروه صنعتگران در خراسان و...
[ 13 ] - چگونگی شکلگیری «حکمرانی بنادر و جزایر خلیجفارس» به مرکزیت بوشهر در عصر ناصری
بنادر و جزایر خلیجفارس از آغاز حکومت قاجاریه تا اوایل سده چهاردهم هجری اغلب تحت نظارت والی فارس و به صورت غیرمتمرکز اداره می‌شدند. اما در عصر ناصری با تاسیس نهاد جدیدی تحت عنوان «حکمرانی بنادر و جزایر خلیجفارس» به مرکزیت بوشهر، اداره تمامی این مناطق به صورت متمرکز زیر نظر شخص حکمران بنادر قرار گرفت. در این مقاله با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از اسناد جدید به بررسی روند شکلگیری این نه...
[ 14 ] - تحلیل ساختاری داروشناسی در کتاب الابنیه عن حقایق الادویه نوشته: ابومنصور موفق بن علی هروی، داروساز و پزشک ایرانی، سده 4و 5 ق
این مقاله فاقد چکیده میباشد.
[ 15 ] - Position of Abu-Ali Chaghani in military and political interactions of Samanids
Al -e- Muhtaj were one of the local rulers of Chaghanian region in upper part of the Oxus (Amu Darya) that had autonomy concurrent with period of Amir Ismaʽil Samani (279-295 AH) in their dominated area, i.e. parts of Khorasan and Rey. This local dynasty as puppet of Samanids, had effective role in political and military power of that state. Honesty and courage of emirs of this clan, including...
[ 16 ] - A Study on the Thoughts of Governance in Buyids’ Rule based on Childern’s Naming
The Buyid period plays an important role in redefining the traditions of governance in Iranian history during the Islamic period; this has been studied by scholars from various perspectives. The present study focuses on the cultural field and relies on identifying the relationship between the thoughts of governance of this family and their other cultural practices. The cultural domain of this s...
[ 17 ] - مناصب و مشاغل آستان قدس رضوی و پراکندگی آنها در محله های شهر مشهد در دورة ناصرالدین شاه
ساختار و تشکیلات اداری آستان قدس در دوره قاجار و به خصوص در روزگار حاکمیت ناصرالدین شاه همانند تشکیلات دوره صفویه و طبق دستورالعمل طومار علیشاهی در دوره افشاریه بود. این پژوهش در پی بررسی و شناخت پراکندگی مناصب و مشاغل آستان قدس در هر یک از محله‌های شش‌گانه شهر مشهد با تکیه بر نسخه خطی «کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس» است. نسخه خطی مذکور در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه و به دستور محم...
نویسندگان همکار