محمدصادق میرزاابوالقاسمی
استادیار دانشکدة هنر و معماری دانشگاه شیراز
[ 1 ] - مُهر انگشتر سلاطین متأخر صفوی
مهر انگشتر یکی از متداول‌ترین مهرهای سلطنتی در تشکیلات دیوانی و اداری دوران صفویه است. با این حال، مطابق مهرنامۀ شاه سلیمان صفوی، این مهر از دوران شاه عباس اول ابداع شده و در دوران شاه عباس دوم نمونۀ ثانی آن نیز ساخته و استفاده می‌شده است. استفاده همزمان از دو مهر انگشتر در میان مهرهای دیوانی دوران صفویه تاکنون مطرح نبوده است و شناخت دقیق آنها می‌تواند در مطالعات سندشناسی و مهرشناسی اسلامی مفی...
[ 2 ] - مُهرنامه شاه‌سلیمان صفوی
هدف پژوهش: هدف این مقاله، تطبیق و بررسی نسخه‌های شناخته شده از فهرست مهرهای شاه‌سلیمان صفوی، و ارائۀ تصحیحی معتبر و مکمل از آنهاست. همچنین، تحلیل محتوای این رسالهها با استفاده از سایر منابع تحقیقی مربوط از اهداف دیگر این مقاله است. روش/ رویکرد پژوهش: مقالۀ پیش‌رو با ماهیت و روش تحقیق تاریخی-توصیفی و تطبیقی، و بر پایۀ منشآت و متون دست اول تاریخی و تحقیقی نوشته شده است. یافته‌ها و نتایج پژوهش:...
[ 3 ] - کتیبه‌نگاری الوان: ویژگی‌های تاریخی و هنری کتیبۀ سردر مدرسۀ خان
مدرسة خان از معدود بناهای موجود از دوران صفویه در شیراز است. این مدرسه، که به‌همت الله‌وردی‌خان و برای فراهم‌ساختن زمینۀ تدریس ملاصدرا بنا شده بود، از زمان ساخت تاکنون بارها و به علل مختلف آسیب دیده و در نوبت‌های متوالی نوسازی و مرمت شده است. اقدامات حاج میرزا علی‌اکبرخان قوام‌الملک در فاصلۀ تاریخی 1276-1279ق ازجمله مهم‌ترین تعمیرات این مدرسه در دورة قاجار بوده است و کتیبة سردر غربی به‌نوعی گزا...
[ 4 ] - تنوع نقوش گیاهی در نقاشی دیواری عصر زندیه در شیراز
استفاده از نقاشی دیواری یکی از شیوه‌های متداول تزیینات معماری در بناهای دورۀ زندیه در شیراز بوده است. از آنجا که فضای غالب دیوارنگاره‌های دورۀ زندیه با نقوش گیاهی پوشیده است، موضوع این مقاله نیز به بررسی و تحلیل کیفی این نقوش محدود شده است. بدین منظور، ابتدا آثار اصیل نقاشی دیواری در ارگ کریم‌خان، تکیۀ هفت‌تنان و عمارت کلاه‌فرنگی باغ نظر شناسایی و سپس تنوع نقوش گیاهی موجود در آنها زیر عناوین تر...
[ 5 ] - تحول شکل در مهرهای متأخر اسلامی
شکل از جمله ویژگی‌های ظاهری مهرهای اسلامی محسوب می‌شود. این ویژگی یکی از وجوه مشترک میان حوزه‌های مختلف مهرشناسی نیز هست، اما مهم‌ترین تعریف آن را می‌توان چارچوب محیط اثر مهرها بر اسناد و مکتوبات دانست که درواقع از شکل صفحۀ هر مهر حاصل می‌شود.شکل یکی از نشانه‌های اعتبار دیوانی مهرها در اسناد بوده است و لااقل انتخاب آن در مهرهای رسمی پیرو قواعد مشخصی انجام می‌پذیرفته است.در مقالۀ پیش رو جایگاه ش...
[ 6 ] - مثنوی لیلی و مجنون مکتبی شیرازی نسخۀ خطی شمارۀ 10379، کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی نجفی
هدف پژوهش حاضر، معرفی نسخۀ خطی مثنوی لیلی و مجنون مکتبی شیرازی، سرودۀ سال 895ق، مضبوط به شمارۀ 10379 در کتابخانۀ آیت‌اللّه مرعشی نجفی است. معرفی ویژگی‌های این اثر و تاریخ‌گذاری آن با اتکا به قراین سبک‌شناسانه و مقایسۀ تطبیقی تصاویر انجام شده است. نسخۀ مذکور دارای 101 برگ به ابعاد 5/6×10سانتیمتر است. کتابت متن و سرلوحه‌ها به دانگ غبار و خط شکسته‌نستعلیق انجام شده است. تذهیب محد...
[ 7 ] - بررسی شیوۀ ساخت و گُل‌بندی در خاتم گره پنج
شیوۀ ساخت خاتم گره نسبت به سایر انواع خاتم پیچیده‌تر و دشوارتر است. خاتم گره معمولاً بر اساس نقوش گره تند و کند هندسی شکل می‌گیرد و زاویۀ برش مصالح نیز در آن متفاوت است. گره پنج از متداول‌ترین نقوشی است که مبنای شکل‌گیری سایر نقوش خاتم گره نیز قرار می‌گیرد. این نقش مبنای شکل‌گیری سایر نقوش خاتم گره نیز هست و تقریباً در تمام انواع خاتم گره مشاهده می‌شود. بر این اساس، موضوع این مقاله به بررسی شیوۀ...
[ 8 ] - راهبردهای توسعه گردشگری مذهبی با استفاده از مدل SOAR مطالعه موردی: حرم بی بی حکیمه (س)
امروزه صنعت گردشگری، به‌ویژه در نوع گردشگری مذهبی و فرهنگی، نقشی تعیین‌کننده در توسعه یافتگی کشورها ایفا می کند. در ایران نیز قابلیت‌های زیادی در زمینه گردشگری فرهنگی و به‌خصوص گردشگری مذهبی- هنری، که عموما از تطبیق عناصر آئینی و هنری در جهت جذب مخاطبان استفاده می کند، وجود دارد. همچنین موضوع سیر و سیاحت در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد از این رو ضرورت شناسایی ...
[ 9 ] - نقش حَجَر: سواد سنگ وقف‌نامۀ بقعۀ شاهچراغ(ع)
«نقش حجر» عنوان مهم‌ترین سند موجود از وقف‌نامۀ بقعۀ شاهچراغ(ع) است. این وقف‌نامه در رمضان 947ق از سوی امیر محب‌الدین میرزا حبیب‌اللّه بن مرتضی شریفی، جدّ اعلای خاندان شریفی حسینی، صادر شده است و نسخۀ اصل آن در سنگ منقور و بر درگاه شمالی بقعۀ شاهچراغ(ع) نصب بوده است. وقف‌نامۀ نقش حجر اطلاعات مفیدی از موقوفات بقعۀ شاهچراغ(ع) به دست می‌دهد. همچنین نکات شایان توجهی ا...
نویسندگان همکار