مرتضی نورائی
استاد تاریخ دانشگاه اصفهان
[ 1 ] - سیاست‌های روسیه در تسلط اقتصادی بر مسیرهای تجاری شمال و شمال غرب ایران از طریق ساخت راه (با تأکید بر اسناد امتیازنامه‌های راه تبریز به قزوین در دورۀ قاجار)
هدف: بررسی اهداف اقتصادی و تجاریِ روس‌ها از راه‌سازی در شمال و شمال غرب ایران. روش: مقاله با روش توصیفی- تحلیلی، و بهره‌گیری از اسناد موجود در وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایرانموضوع راه‌سازی در شمال و شمال غرب ایران در دوره قاجار، بررسی شده است. یافته‌ها و نتایج: روس‌هاکه از دورۀ صفویه تا اواسط دورۀ قاجار، سیاست‌های تصرف اراضی را در شمال و شمال غرب ایران دنبال می‌کردند، در دور...
[ 2 ] - بررسی تحولات بهداشتی شهر دزفول در دورۀ پهلوی ( 1304 - 1357 ش)
هدف: این تحقیق بمنظور بررسی تحولات بهداشتی شهر دزفول در دورة پهلوی (1357-1304) انجام شده است. روش تحقیق: در این تحقیق از روش پژوهش‌های تاریخی با ترکیبی از روش‌های توصیفی، روایی و تحلیلی با تأکید بر روش تحقیق در تاریخ محلی و با استفاده از منابع کتابخانهای، اسنادی، مطالعات میدانی، تاریخ شفاهی و گزارش‌های محلی استفاده شده است. یافته‌هاونتیجه‌گیری: تحقیق حاضر بیان می‌کند که با روی‌کارآمدن پهلوی ...
[ 3 ] - تحلیل فعالیت احزاب سیاسی در سطح محلی در دوره پهلوی دوم: نمونه موردی مازندران
هدف: هدف این پژوهش، بررسی پیامد گسترش فعالیت احزاب ملی در سطح محلی در مازندرانِ عصر پهلوی دوم است. مقاله حاضر، ابعاد مختلف رشد فعالیت احزاب در مازندرانِ عصر پهلوی دوم با تأکید بر این مسئله است که احزاب محلی فعال در مازندران در این دوره، غالباً از چه گرایشی برخوردار بودند؟ روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی، مصاحبه و منابع کتابخانهای گردآوری‌شده است. نتایج و یافته‌ها: ...
[ 4 ] - سیاست‌ها و عملکرد ناصرالدین‌شاه در توسعه راه‌های گیلان با تأکید بر بازخوانی و تحلیل سند امتیازنامه راه شوسه انزلی به قزوین
هدف: هدف پژوهش حاضر، پاسخ به این مسئله است که ناصرالدین‌شاه و روس‌ها در قبال راه ارتباطی ایالت گیلان، چه اهداف سیاسی و اقتصادی را دنبال می‌کردند و تا چه حد در رسیدن به اهداف خود موفق عمل کردند. روش/ رویکرد پژوهش: در این تحقیق، سعی شده با توجه به منابع دست اول و اسناد، تحلیلی تاریخی ــ اسنادی از بحث ارائه شود. یافته‌ها و نتایج پژوهش: دستاوردهای تحقیق نشان می‌دهد روس‌ها برای تفوق نظامی و اقتصادی...
[ 5 ] - میلسپو و نوسازی سامانۀ مالی و اداری در ایران
هدف: هدف از این پژوهش بررسی خدمات میلسپو در نوسازی سامانۀ مالی و اداری ایران بین سال های 1301 تا 1323 شمسی است. روش/ رویکرد پژوهش: در این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانهای و اسنادی به توصیف و تحلیل وقایع پرداخته شده است. یافته‌ها و نتایج: دولت ایران در دورۀ مختلف، آرتور میلسپو را به عنوان مستشار مالی برای بهبود اوضاع مالی و اداری استخدام کرد. در دورۀ اول (1301 - 1306 ش.) مجلس چهارم شورای مل...
[ 6 ] - بررسی تبعید ایرانیان از شوروی طی سالهای 1305-1320 ش.
روی کار آمدن نظام کمونیستی در شوروی، باعث تغییر قوانین این کشور شد. یکی از این قوانین، قانون تابعیت بود که دولت شوروی با استناد به آن دست به تبعید گستردۀ ایرانی‌ها از این کشور زد. این افراد، در صنایع شوروی کار می‌کردند. دولت ایران، در ابتدا، سعی کرد که از نیروی کار این افراد متخصص و فنی در نوسازی دورۀ رضاشاه استفاده کند؛ اما در دورۀ بعد، به دلیل فعالیت‌های تبلیغی و جاسوسی شوروی در ایران، که برخ...
[ 7 ] - بررسی اسنادی کشمکش‌های والیان پشتکوه (ایلام) با حکومت عثمانی، بر سر معادن نمک (1255-1347 ق./ 1838-1928)
هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی اختلاف‌ها و کشمکش‌های میان والیان پشتکوه و حکومت عثمانی، بر سر معادن نمک واقع در مرز ایران با عثمانی، در فاصلۀ سالهای 1255 تا 1347ق. (1838-1928) می‌باشد. روش/ رویکرد پژوهش: این مقاله، با روش توصیفی و تحلیلی، بر پایۀ اسناد موجود و منابع کتابخانهای انجام شده و پس از ارزیابی داده‌های تاریخی و تجزیه و تحلیل آنها، به سازماندهی و استنتاج پرداخته شده است. یافته‌ها و نتایج...
[ 8 ] - آرمانشهر شاعران چپ‌گرای مشهد(1320 تا 1325)
شکلگیری احزاب سیاسی یکی از نتایج ورود نیروهای متفقین و سقوط رضاشاه بود. حزب توده فعالترین حزب سالهای دوره اشغال به شمار میرفت که پیوستگیهای بسیاری به اردوگاه چپ داشت. این علقهها در میان اعضای اصلی کمیته ایالتی حزب توده در خراسان که بسیاری از آنان در شمار مردان فرهنگ و ادب بودند نیز وجود داشت. علاوه بر رسوب تفکرات حزبی که نقش محوری داشت، حضور موثر ارتش سرخ در مشهد و نیز عضویت بسیاری از آنا...
[ 9 ] - ارزیابی تأثیر طرح عمران منطقه ای خوزستان برشهر دزفول1355(/1976-1335/1956»)
به منظور ارزیابی تأثیر طرح عمران منطقه ای خوزستان در دوره پهلوی برتوسعه شهر دزفول تحقیق حاضر ازنوع پژوهش تاریخی با ترکیبی از روش‌های توصیفی،روائی وتحلیلی انجام شده و بیان می کند که طرح عمران منطقه ای خوزستان شامل احداث سد دز،تأمین آب اراضی کشاورزی برای125000هکتار از اراضی زیر سد دز، تولید برق و طرح کشت وصنعت در منطقه دزفول باعث افزایش2 تا 4 برابری محصولات کشاورزی و انجام کشت‌های سودآور، انجام ...
[ 10 ] - وضعیت امنیت راه‌های اصفهان در سالهای پس از مشروطه (1324 - 1332 ق/ 1906 – 1914 م)
انقلاب مشروطیت پس از به‌بار نشستن، به سبب خلأ قدرت و تحت تأثیر عوامل و زمینه‌های اجتماعی و سیاسی، گذاری کُند و پیچیده از نظام امنیتی سابق به وضعیتی تازه را تجربه کرد و طی این دوران با ناامنی گسترده در راه‌های مواصلاتی کشور مواجه شد. این مقاله وضعیت پیش‌آمده در منطقۀ اصفهان را بررسی می‌کند. در این نوشتار نشان داده می‌شود که وضعیت راه‌ها در اطراف اصفهان، بلافاصله پس از وقوع انقلاب مشروطه تا آستان...
[ 11 ] - فراز و فرود فازسیاسی سازمان مجاهدین خلق در مشهد(1357-1360)
با پیروزی انقلاب اسلامی منحصربه فردترین دوره تاریخ ایران بهخصوص در قلمرو آزادی های سیاسی و اجتماعی آغاز شد. سازمان مجاهدین خلق یکی از گروه هایی بود که از این فرصت بهره برد و به سرعت به بزرگترین سازمان سیاسی چپ گرا در کشور بدل شد. بهره گیری از ظرفیت های تمام مناطق کشور یکی از این موارد بود. مشهد به دلیل ویژگی های خاص خود یکی از این کانون ها و مهم‌ترین بازوی شهرستانی سازمان بود که به ...
[ 12 ] - بررسی و تحلیل واقعۀ بلوای نان در اصفهان و کشته شدن حاج محمدجعفر خوانساری 1329/1911
در جریان بلوایی که به علت کمبود نان و گرانی ارزاق در 7 جمادی الاول 1329ق/ 6 مه 1911م، در اصفهان رخ داد، حاج محمدجعفر خوانساری، معاون یا کفیل بلدیۀ شهر، به طرز فجیعی کشته شد و تعدادی از نهادهای تازه تأسیس اداری شهر تخریب گردید. در گزارش و تحلیل این واقعه، روایت‌های گوناگونی ابراز شده است که این نوشتار سعی دارد با توجه به این روایت‌ها و با توجه به عوامل قدرت در شهر اصفهان و شرایط حاکم بر شهر در آ...
[ 13 ] - مناسبات فرهنگی و اجتماعی آمریکا با ایران در دورۀ پهلوی (1304-1357ش) (مطالعۀ موردی شهر اصفهان)
هدف: این پژوهش با تکیه بر اسناد به بررسی و بازشناسی اهداف و سیاست‌های درازمدت فرهنگی آمریکا در دورۀ پهلوی در شهر اصفهان پرداخته‌است. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر به روش تاریخی بر توصیف و تحلیل مبتنی است و بر پایۀ منابع اسنادی، کتابخانهای، مطبوعاتی و مصاحبه انجام شده‌است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اه...
[ 14 ] - فعالیت‌های حزب توده در مدارس خراسان (1321-1335ش)
هدف: بررسی نحوۀ تبلیغات، جذب نیرو، عملکرد و نتایج تحرکات کمیتۀ ایالتی حزب تودۀ خراسان در مدارس این استان. روش/رویکرد پژوهش: داده‌ها از اسناد و مدارک آرشیوی، و منابع کتابخانهای گردآوری شده‌است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: حزب توده به‌دلیل شرایط خاص خراسان، ازجمله فضای مذهبی و نبودِ جنبش کارگری، نمی‌توانست به‌راحتی در عموم مردم نفوذ کند؛ ب...
[ 15 ] - سویه‌های توسعه‌طلبی ارضی روسیه از خلیج حسین‌قلی در شمال تا سرخس در شمال شرق ایران بعداز قرارداد آخال 1299ق
هدف: هدف این پژوهش بررسی سویه‌های توسعه‌طلبی روسیه از خلیج حسین‌قلی در شمال تا سرخس در شمال شرق ایران در محدودۀ زمانی انعقاد قرارداد آخال تا پایان دولت ترازی است. روش/رویکرد پژوهش: روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی و برمبنای اسناد آرشیوی و چاپ‌شده و هم‌چنین منابع کتابخانهای است.پرسش اصلی این پژوهش این است که چگونه روسیه پس‌از انعقاد قرارداد آخال به توسعه‌طلبی...
[ 16 ] - بررسی عملکرد بلدیه‌های کوچک فارس در دورة پهلوی اول
در این پژوهش عملکرد بلدیه (شهرداری)های کوچک در روزگار پهلوی اول بررسی شده است. منظور از بلدیه‌های کوچک در این مقاله، بلدیه‌های فارس به‌استثنای شیراز (مرکز ایالت فارس) است؛ یعنی بلدیه مناطق کوچک که تعداد اعضای انجمن بلدی در آنها تنها شش نفر بود. در این مناطق، بلدیه پدیده‌ای نوپا بود و برای نخستین‌بار مردم طعم برخورداری از خدمات شهری را می‌چشیدند. پرسش‌هایی که این پژوهش درصدد پاسخ‌گویی به آنها ا...
نویسندگان همکار