محسن بهشتی سرشت
دانشیار تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی
[ 1 ] - دستورالعمل‌های دیپلماتیک در ایران دورۀ قاجار
هدف: بررسی ساختارشناسی دستورالعمل‌های دیپلماتیک و نیز سیر تحول صدور این اسناد در دورۀ قاجار. روش: در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی اسناد دستورالعمل‌های دیپلماتیک مربوط به وزارت امورخارجه قاجار، بررسی شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: ساختار اسناد دستورالعمل همگام با تکوین و تحول وزارت امور خارجه تغییر کرده است. دستورالعمل‌های وزارت امور خارجه به‌لحاظ ساختاری موضوع‌محورند و به‌لحاظ شکلی در دست...
[ 2 ] - تبعات اجتماعی اسکان مهاجران لهستانی در ایران، طی جنگ جهانی دوم بر پایۀ اسناد
هدف: با حملۀ هیتلر و استالین به لهستان، روس‌ها هزاران اسیر از آن‌ها را به سیبری منتقل کردند. زمان حملۀ هیتلر به روسیه، در توافق بین استالین و فرماندۀ لهستان، عده‌ای از لهستانی‌ها برای کمک به متفقین در بهار 1321 ش. از طریق بندر انزلی وارد ایران شدند. نظامیان لهستانی برای جنگ در جبهه‌های متفقین به آفریقای جنوبی و هند رفتند، غیرنظامیان نیز در اردوگاه‌های دایرشده تا پایان جنگ در ایران باقی ماندند. ...
[ 3 ] - روند ساخت نهادهای انقلابی در دولت موقت و شورای انقلاب و تاکید امام خمینی بر الگوهای اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی دولت موقت بازرگان و شورای انقلاب متصدی امور دوران انتقالی قدرت، ساخت اولیه نهادهای بوروکراتیک دولتی، سامان سیاسی - اقتصادی کشور، و نیز انتظام قوای نظامی - پلیسی گردیدند. عواملی مختلف از جمله، تعدد احزاب سیاسی با مبانی ایدئولوژیکی متفاوت، توقعات فزاینده و هیجان انقلابی، بی ثباتی دوره انتقالی ، ضرورت بازگشت به روال عادی و سامان سیاسی – اقتصادی کشور را برای دولت موقت و شورا...
[ 4 ] - بحران نان در قزوین بعد از شهریور 1321 تا 1323
با سقوط رضاشاه در شهریور 1320، مشکل اصلی برخی از شهرهای ایران، کمبود غله بود که حضور و اشغال کشور توسط متفقین و احتکار گندم توسط محتکرین را از عوامل اصلی آن می‌توان برشمرد. قزوین نیز بنا به دلایل یاد شده دچار بحران نان شده بود. مسئله‌ی اصلی پژوهش حاضر، بررسی توصیفی ـ تحلیلی فرآیند بحران نان در این شهر است، با توجه به اوج بحران نان در این شهر در سال 1321، مردم به شدت در مضیقه قرار گرفته و بروز چ...
[ 5 ] - رشد مناسبات اربابی و تأثیر آن بر زندگی کشاورزان در دورۀ قاجار (با تأکید بر ایالت‌های شمالی ایران)
در قرن نوزدهم میلادی/سیزدهم قمری، توسعۀ اقتصاد بین‌المللی و رشد مناسبات سرمایهداری در ایران، حوزههای اقتصادی و اجتماعی کشور را تاحدودی از تحولات غرب و نظام جهانی متأثر کرد. وابستگی به نیازهای بازار جهانی، موجب رشد کشاورزی تجاری و صادرات مواد خام شد. سودآوری فروش فرآورده‌های کشاورزی تجاری، باعث اهمیت‌یافتن زمین و ملکداری و گرایش طبقات مختلف به زمینداری شد. در این پژوهش تلاش می‌شود تا با روش تو...
[ 6 ] - مواضع خواجه نصیرالدین طوسی در قبال یورش هلاکوخان به ایران
یورش مغول، نخبگان و توده‌های جامعه اسلامی را با آزمون بزرگی روبرو کرد که از پذیرش ایلی(تسلیم شدن) تا مقاومت را دربر می‌گرفت.هر چه از زمان یورش‌های اولیه می‌گذشت، به همان نسبت روحیه مقاومت جای خود را بر ایلی می‌داد.خواجه نصرالدین طوسی از جمله نخبگانی بود که در آخرین یورش هدایت شده از دربار مغولستان در معرض این آزمون قرار گرفت.این مقاله در صدد تبیین و تحلیل مواضع خواجه در قبال یورش هلاکو و چرایی...
[ 7 ] - وضعیت مدارس نوین در کردستان ایران در سال‌های 1299 تا 1320ش
روند تأسیس مدارس نوین در ایران که از دورۀ قاجاری آغاز شده بود در دورۀ پهلوی اول ادامه داشت. در این مقطع، رضا شاه به عنوان نقش‌آفرین اصلی این عرصه، بنا به تفکرات و اقدامات به‌ظاهر تجددگرایانۀ خویش، به تأسیس مدارس نوین در نقاط مختلف ایران اقدام کرد. باوجود آنکه روند نوسازی مدارس آرام بر اوضاع فرهنگی کردستان اثر می‌گذاشت، اما کردستان از جملۀ مناطقی است که تحت تأثیر این طیف از افکار تجددگرایانه رضا...
[ 8 ] - بازخوانی و نقد روایات ایلغار مغول بر اساس روش مطابقت ابن خلدون
چکیده در مورد اینکه «تاتارها آمدند و کشتند و سوختند و بردند و رفتند» هیچ شکی نیست. اما قبول میزان قتل و غارتی هم که از سوی برخی از مورخان و محققان بیان شده است، کار آسانی نیست. در برخی از این روایتها از کشتار چند میلیونی مردم ایران به دست مغولان و نابودی کامل شهرهای خراسان و ماوراءالنهر خبر دادهاند و چنین نتیجه گرفتهاند که این شهرها تا هزار سال دیگر، آن جمعیت و رونق سابق خود را به دست نمی...
[ 9 ] - ردیابی فرایند فروپاشی حزب رستاخیز ملت ایران:برمبنای نظریه کارآمدی احزاب فراگیر هانتینگتون و دوورژه
حزب رستاخیز ملت ایران که در اواخر سال 1353 و با هدف تقویت موقعیت نظام شاهنشاهی پهلوی تأسیس‌شده‌بود، به‌طورتقریبی، خیلی زود، به رکود و ناکارآمدی، دچار شد و درنهایت در اوایل پاییز سال 1357 منحل شد. در مقاله پیش رو، تلاش‌شده‌است، با بهرهگیری از نظریات ساموئل هانتینگتون و موریس دوورژه که توانایی در بسیج سیاسی گسترده و همراهی و همگامی نیروهای وفادار و باورمند را از مهم‌ترین دلایل تقویت و تداوم حی...
[ 10 ] - کانون نشر حقایق اسلامی در عرصۀ مبارزات ملی
«کانون نشر حقایق اسلامی» از گروه‌های مذهبی مؤثر در جریان مبارزات ملی‌شدن صنعت نفت و حوادث پس از آن است که در سال 1323 و توسط محمدتقی شریعتی در مشهد تأسیس شد. با شروع جنبش ملی نفت، فعالیت‌های این کانون از حالت فرهنگی صرف به تلاشی گسترده‌تر و حضور در عرصۀ سیاسی تبدیل شد. در آستانۀ انتخابات مجلس هفدهم، شریعتی در صدر فهرست انجمن‌های اسلامی شهر، که زیر عنوان «جمعیت‌های مؤتلف اسلامی» گرد هم آمده بودن...
[ 11 ] - تأثیر تجاری شدن کشاورزی بر نظام مالکیّت زمین در دورۀ قاجار (مطالعۀ موردی: مازندران)
رشد سرمایهداری در ایران و وابستگی به بازار جهانی در قرن نوزدهم سبب شد تا حوزههای مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور در این دوره تا حدودی متأثر از تحولات غرب و نظام جهانی باشد. این وابستگی بخش کشاورزی را نیز دستخوش تغییر کرد و به رشد کشاورزی تجاری منجر شد. در این پژوهش تلاش شده تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر نظریۀ توسعۀ وابسته و بهرهگیری از اسناد آرشیوی، به این پرسش پاسخ داده شود که رشد کشا...
[ 12 ] - خوانش انقلابی کتاب های ممنوعه و شیوه ها و برنامه های مطالعاتی گفتمان اسلامی ـ شیعی 1357-1342
خوانش انقلابی گفتمان اسلامی ـ شیعی کتاب‌های ممنوعه و برنامه‌های خوانش و مطالعاتی آن‌ها می‌تواند بخش فرهنگی انقلاب اسلامی و روند ایجاد اندیشه‌ها و ایدئولوژی انقلابی و نشر آن برای تغییر وضعیت موجود و تعیین خط‌مشی و شیوه‌های عملی آن‌ها را روشن نماید. کاوش‌های انجام‌شده به محقق یاری بسیاری رساند تا گستره و کارکرد دقیق و مستند کتاب‌های زیرزمینی و خوانش و برنامه‌های مطالعاتی انقلابیون به‌طورجدی‌تری د...
[ 13 ] - بلیتهای بختآزمایی در دورة پهلوی و واکنش مخالفین حکومت (1313- 1357ش.)
یکی از منابع درآمدی دولت در دورة پهلوی، فروش بلیتهای بختآزمایی بود. سازمانهای دولتی فروش بلیتهای بختآزمایی را برعهده داشتند. اشخاصی که خواهان فروش بلیتهای بختآزمایی بودند، باید از دولت اجازه میگرفتند. تحلیل روند انتشار، کارکرد و فرایند فروش و مواضع و دیدگاههای مختلف در مورد بلیتهای بختآزمایی در دورة پهلوی اول و دوم مسئله و موضوع این پژوهش است. پرسش این است که علل انتشار و کارکرد این...
نویسندگان همکار