حسین حیدری
استادیار گروه ادیان دانشگاه کاشان
[ 1 ] - مقایسة صفات و خویشکاریهای سروش در شاهنامه با متون مزدیسنی
سروش یکی از مهم‌ترین ایزدان اوستایی است که در گاهان، اوستای نو، و متون پهلوی خویشکاریهای مختلفی داشته و در ادبیات ایران پس از اسلام نیز نام و نقش او بر جای مانده است. فردوسی (د 411 یا ۴۱۶ ق)، حماسه‌سرای چیره‌دست و بی‌بدیل ایران، در شاهنامه، در مقام گزارش باورهای دینی ایرانیان باستان، اوصاف و کارکردهایی را به سروش نسبت داده است. این مقاله، پس از بررسی تطبیقی ویژگی‌های سروش در گاهان، اوستای نو،...
[ 2 ] - بررسی آیین عزاداری در شاهنامه به مثابة رمزگان نشانه‌شناختی
شاهنامة حکیم فردوسی از جمله متون ادبیات فارسی به شمار می‌رود که با توجه به زیرساخت‌های اسطوره‌ای و اعمال نمادین بسیاری که در آن روایت شده‌است، بر اساس علم نظام‌های نشانه‌شناختی قابلیت بررسی دارد؛ زیرا در بسیاری از قسمت‌های این متن، با حوادثی روبه‌رو هستیم که در قالب یک نظام نشانه‌ای جلوه‌گر شده‌اند. از مواردی که از این منظر قابلیت بررسی دارند، آیین‌هایی است که شرح آنها در شاهنامه ذکر شده‌است. ...
[ 3 ] - بررسی تطبیقی آموزه ولایت در تشیع و تصوف (با تأکید بر اصول کافی، نهج البلاغه و مثنوی معنوی)
از سده‌های نخستین تاریخ اسلام، صوفیان به گرایشهای شیعی منتسب و متهم بودهاند، چنان‌که ارتباط عین‌القضات و مقتولان دیگر تصوف با روافض، یک دستاویز عمده قتل آنان را پدید آورده است و بیشینه طرائق صوفی، سلسله خود را به علی(ع) می‌‌رسانیده‌اند. هرچند دو جریان عرفان اسلامی و فرقه‌‌های شیعی در مبانی معرفت شناسی، توحید، وحی، نبوت و غیره اختلافاتی دارند، بحث ولایت و تداوم رهبری کاریزماتیک و آسمانی جامعه، ...
[ 4 ] - حکمت در هندسه معرفتی ادیان ابراهیمی
تاریخ را میتوان تکاپوی بشر برای رسیدن به حکمت دانست. حکمت حلقه اتصال آموزه‌‌های همه ادیان است؛ زیرا همگی به درستی یا به خطا، در پی کشف واقعیات، سازگاری و استفاده از آنها در جهت سعادت دیرپای بودهاند. از سوی دیگر، مفهوم حکمت که هردو بُعد نظری و عملی مذکور را دربر میگیرد، شامل معارف آسمانی و زمینی است و چونان پلی، معارف آسمانی و زمینی را به یکدیگر پیوند می‌‌دهد. این جستار، عمدتاً با استناد به ...
[ 5 ] - ترازوی احد خو: علی(ع) در آثار مولوی
آموزه ولایت حلقه اتصال دو جریان مهم تشیع و تصوف در عالم اسلام است، از این رو درونمایه اصلی آثار پیشگامان هردو جریان سیره و سخنان اولیا بوده است. این جستار به تحلیل و نشان دادن سیمای علی(ع) در سه اثر سترگ جلال‌‌الدین محمد مولوی (مثنوی، کلیات شمس و مجالس سبعه) و گزارش افلاکی از مناقب او اختصاص دارد. مولانا (604-672ق) که بی‌‌تردید خود از کاملان طریقت است، سلسله طریقت ...
[ 6 ] - حکمت روشنایی: ذات و صفات خداوند در نظرگاه حکیم سنایی
حکیم سنایی غزنوی (ف532) یکی از اندیشمندان دوران‌ساز و ازجمله تأثیرگذارترین سرایندگان شعر تعلیمی عرفانی است که همواره شاعران و عارفان این دیار به ذهن و زبان او اقتدا کرده‌اند. در این نوشته کوشیده‌ایم تا با تتبع نسبتاً جامع در دیوان و حدیقه، آرای سنایی را درباب تشبیه و تنزیه، قدم و حدوث، توقیفی‌بودن یا نبودن اسما و صفات خداوند و غرضمندی حضرت حق در آفرینش هستی تبیین کنیم و با مواضع فِرق مشهور کلامی...
[ 7 ] - سرشت الوهی عیسی(ع) در نگاه ابن عربی (بررسی تطبیقی آرای ابن عربی درباره ماهیت الهی، ولایت و نبوت حضرت عیسی و مقایسه آن با آیات قرآن و آرای مسیحیان)
Mohyi al-Din expresses some unique ideas on Jesus and the nature of his prophethood: 1) the soul of Jesus existed for a thousand years before he was born 2) the followers of Trinity are in the wrong not because of they saw Jesus as the God, but because they saw only him and not the world of existence as the God 3) Jesus’s prophethood and Imamate is comprehensive and all-incopassing and he ended...
[ 8 ] - جایگاه معنویت و تجارب اوج از دیدگاه آبراهام مزلو
آبراهام مزلو (1970- 1908م) را مبدع و رهبر معنوی مکتب روان‌شناسی انسان‌گرایانه به‌شمار آورده‌اند. هرچند بسیاری از پژوهندگان به بحث و بررسی آرای وی پرداخته‌اند، ولی درخصوص جایگاه معنویت، تجارب اوج و دین در اندیشه‌های این نظریه‌پرداز روان‌شناسی، پژوهش جداگانه‌ای انجام نشده است؛ گویی اندیشه‌های وی دراین‌باره جدی گرفته نشده است. در این مقاله نگارندگان می‌کوشند تا پس از نگاهی اجمالی به رویکردانسان‌گ...
[ 9 ] - دلیل آفتاب
در قرآن کریم و در عرف متکلمان مسلمان آنچه به‌عنوان جایگزین نام الله یا در وصف او به‌کار می‌رود، اسم (جمع آن اسماء) الله نامیده می‌شود. این که آیا میتوان خداوند را با نام‌ها و اوصافی خطاب کرد که در قرآن، سنت و اجماع نیامده و یا آن‌که اسماءالله توقیفی است؛ یعنی مقید به ذکر آنها در منابع مذکور است، از جمله موارد اختلاف مهم اندیشمندان عالم اسلام، به‌ویژه متکلمان و فلاسفه مسلمان بوده است. اختلاف دی...
[ 10 ] - از فروید تا مزلو: دگرگونی پارادایم‌های روان‌شناسی دین در دورة مدرنیته
علم روان‌شناسی جدید از آغاز تا امروز چهار موج مشخص و گسترده را پشت سر نهاده است: این چهار موج از زمان فروید و روان تحلیل‌گری در حدود سال 1900م آغاز می‌شود؛ حدود سال 1920م جنبش رفتارگرایی به وجود می‌آید؛ در سال 1940م رویکردهای انسان‌گرایانه پدیدار می‌شوند، و بالاخره در حدود سال 1960م، دیدگاه فرافردی شکل میگیرد. از آن زمان به بعد نیز ظاهراً موج پنجمی به وجود آمده است که میتوان آن را رویکردهای ال...
[ 11 ] - بررسی کیفرشناختی مقرّرات حمورابی، عبرانی و وندیداد
وندیداد یکی از بخش‌های پسین اوستای نو است که دربارة انتساب آن به زمان زرتشت پژوهندگان، همداستان نیستند. حمورابی، در حدود 1850 قبل از میلاد در بین‌النهرین به حکومت رسید. دستور‌های وی، یکی از قدیمی‌ترین قانون‌نامه‌های جهان است و در شمار صد واقعة عظیمی است که جهان را متحول ساخته است. دین یهودیت از آن جهت که در هزاره دوم پیش از میلاد، دین را مبنای قانون و اصول اخلاقی قرار داده، منحصر به فرد است.ای...
[ 12 ] - بررسـی تطبیقی و آماری نیایش‌ها در نخستین منظومه ایرانیان (گاهان)
نیایش به عنوان آسان‌ترین راه گفتگوی دوسویه انسان با خدا، از جمله ارکان و اجزای مقوم تمامی ادیان درطول تاریخ بوده است. بررسی ستایش‌ها و نیایش‌های رسمی ادیان مختلف نمایانگر نظام فکری، دینی وشرایط و نیازهای فردی و اجتماعی دینداران در اعصار گونه گون است. این جستار به بررسی توصیفی و آماری همه نیایش‌های گات‌ها (کهن‌ترین اثر مکتوب بازمانده ایرانیان)، می پردازد. مجموعه ای منظوم که امروزه به باور بیشینه...
[ 13 ] - وضعیت جامعۀ یهودیان کاشان در دوران پهلوی و ماجرای قتل دکتر برجیس
ایرانیان و عبرانیان، نخستین بار در حدود دوهزار و هفتصد سال قبل در شاهراه کلده و آشور یکدیگر را یافتند و علإوه بر تأثرات و تعاملإت بسیار، یکی از طولإنی ترین همزیستی های بشری را آغاز کردند. یهودیان به تدریج، به ویژه پس از زمان کورش، در سرزمین ایران پراکنده شدند. برخی از پژوهندگان، پیشینۀ اقامت یهودیان در کاشان را به آن دوره بازمی گردانند و تاریخ طولإنیی هودیان این شهر را جزئی جداناپذیر از تار...
[ 14 ] - تأثیر مینوی و جادویی نام و کلام در یهودیت
تفکر جادویی همراه با تفکر جان‌پنداری (آنیمیزم) اندیشه‌ای فراگیر در میان تمام جامعه‌های آغازین بوده است و احتمالاً بشر از سپیده‌دم تاریخ با جادو آشنایی داشته است. انسان اولیه می‌پنداشت نام‌ها بخشی از هویت و وجود اوست و همیشه سعی بر پنهان‌ساختن آن داشت. در واقع، همان طور که فریزر می‌گوید او «پیوند ذاتی و واقعی» بین نام و خودش را باور داشت. در این پژوهش به تأثیر تکوینی، مینوی و جادویی کلمه‌های خاص ...
نویسندگان همکار