فرزان سجودی
دانشیار نشانه‌شناسی و زبان‌شناسی، دانشگاه هنر تهران
[ 1 ] - تحلیل انتقادی گفتمان «مقامات» مشایخ صوفیه
شرححالنویسی عرفانی، به طور کل، و «مقاماتنویسی»، نگارش شرح حال یکی از اولیا و مشایخ صوفیه، به طور خاص، نقش ویژهای در گذشتۀ فرهنگی و اجتماعی ایرانیان داشته و در ذهن و زبانِ بهترین شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان، پس از قرن پنجم، تأثیر عمدهای به جای گذاشته است، بنابراین، یکی از ژانرهای مهم تاریخ ادبیات عرفانی به شمار میرود؛ گرچه، با همۀ ارزش و اهمیتش، چنان‌که باید شکافته و شناخته نشده اس...
[ 2 ] - عروس مهاجر تثبیت هویت فرهنگی «خود» در سرزمین میزبان از طریق فرایند دیگری‌‌سازی در منظومۀ خسرو و شیرین نظامی
در این مقاله، داستان خسرو و شیرین نظامی با استفاده از فرضیه‌‌های مطالعات پسااستعماری و نشانه‌‌شناسیِ فرهنگی ارزیابی میشود. حضور شیرین در جایگاه یک مهاجر زن در سرزمین مدائن و خواستة دوگانة فرهنگ میزبان از او برای همانند‌‌ی با این فرهنگ، رعایت تفاوت با آن از یکسو، و تعصب و تأکید شیرین برای حفظ و اجرای رمزگان‌‌های فرهنگی سرزمین «خود» از سوی دیگر، وضعیت شیرین را دچار چالش‌‌های فراوان کر...
[ 3 ] - تحلیل معناشناختی دو نگاره از شاهنامۀ فردوسی بر اساس الگوی نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر
شاهنامۀ فردوسی بیشتر از هر اثر ادبی دیگری در تاریخ نگارگری ایران مصور شدهاست. گسترۀ مطالعاتی که تاکنون بر روی نگارههای مذکور انجام شدهاست را میتوان به دو رویکرد عمده تقسیم کرد. در غالب این مطالعات، آثار صرفاً بازنمودی از متن مکتوب بشمار میآیند. تمرکز بررسیها بر فُرم، تکنیکهای اجرای آثار و دستهبندیهای مکتبی بودهاست. بخش دیگر، وارد حوزۀ معناشناسی آثار شدهاند و هدفشان دستیافتن به دلالت...
[ 4 ] - گسست و پیوستگی فرهنگی در تئاتر پیشامشروطه بررسی موردی نمایشنامه‌ی طریقه‌ی حکومت زمان‌خان اثر میرزاآقا تبریزی
نشانه‌شناسی فرهنگی از حوزه‌های مطالعه فرهنگ و هنر است که توسط اعضای مکتب مسکو/تارتو پدید آمده است. این الگوی فکری از یکسو به فرهنگ به مثابه موجودیتی مستقل که سپهری قائم به ذات دارد نگاه میکند و از سوی دیگر این سپهرفرهنگی را پدیده‌ای آمیخته و دارای مرزهایی می‌داند که به واسطه آن با دیگر حوزه‌ها به گفتگو می‌نشیند. فرهنگ‌ها با این مرزها و از طریق ترجمه بینافرهنگی و فرآیندهای جذب و طرد با یکدیگر ...
[ 5 ] - تحلیل مجموعه کتاب‌های «زبان فارسی» از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی
این پژوهش، به تحلیل فرهنگ و آموزش آن در مجموعه کتاب‌های «زبان فارسی»، تالیف صفّارمقدم، می‌پردازد. به این منظور، رویکرد «نشانه‌شناسی فرهنگی مکتب تارتو- مسکو» به عنوان مبنای نظری این پژوهش در نظر گرفته شده و مفاهیم موجود در این رویکرد، نظیر «سپهر نشانه‌ای»، «مرکز و حاشیه» و «متن» و نیز برخی الگوهای ارائه شده برای این رویکرد در زمینه‌ی فرهنگ و تعامل فرهنگی مورد توجه قرار می‌گیرد. در این مقاله، همچ...
[ 6 ] - مناسبات مکانی و بازتولید کلیشه‌های جنسیتی: تناظر دنیای ذهنی و دنیای عینی در رمان طوبی و معنای شب
مناسبات مکانی، به عنوان یک لایۀ نشانهشناختی در مطالعات گفتمانی، در بازتولید روابط قدرت، تولید هژمونی و مشروعیت به ایفای نقش میپردازند. در این پژوهش، سعی بر آن داریم تا با بررسی نسبتهای مکانی زن شخصیت اصلی رمان، طوبی، نشان دهیم که چطور مکان دلالتگر میشود و چطور به واسطۀ جنسیت، نشاندار میشود. خانه، نقشی محوری در رمان طوبی و معنای شب ایفا میکند؛ خانه‌ای که با شروع داستان، طوبی در حیاط آن توص...
[ 7 ] - ایدئولوژیِ جنسیتیِ بصری در آثار نقاشان زن و مرد با موضوع پرترة زنان در شش دهة گذشته در ایران
با نگاهی مقایسه‌ای میان آثار نقاشان مرد و زن که به تصویر چهرة زن پرداخته‌اند و بررسی این آثار در طول تاریخ نقاشی معاصر ایران که نگارندگان آن را به سه دورة مجزا تقسیم کرده‌اند میتوان به نتایج قابل توجهی دربارة ایدئولوژیِ جنسیتی موجود در این آثار دست یافت. این پژوهش با تلفیق دو مفهوم ایدئولوژیِ جنسیتی و ایدئولوژیِ بصری به صورت «ایدئولوژیِ جنسیتیِ بصری» و کاربست این سازة مفهومی در تحلیل نمونه‌هایی از ...
نویسندگان همکار