محسن بتلاب اکبرآبادی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه جیرفت
[ 1 ] - تحلیل کیفیت عرفانیِ زبان در منظومه‌های عطار
عینیت‌گرایی پوزیتیویستی رهیافت غالب زبان علم در قرن بیستم است. همین امر مشکلاتی را در تحلیل زبان دین، که با امر قدسی و غیر‌تجربی سر و کار دارد، ایجاد کرده است. تحلیل گزاره‌های دینی با معیار تحقق‌پذیری، که فقط گزاره‌هایی را معنادار می‌داند که ما‌به‌ازای خارجی دارند، باعث شده تا زبان دین و عرفان نوعی زبان مهمل با گزاره‌های کذب تلقی شود. این زبان قواعد و بازی خاص خود را دارد که پی بردن به آن مستل...
[ 2 ] - کهن‌الگوی زن در آثار غزاله علیزاده
در روایتهای داستانی معاصر، اسطوره سازوکاری ایدئولوژیک گرفته است. اسطوره بنا به کیفیّت تبیینی خود، در پی توضیح و کشف حقایق ناشناخته و ابتدایی، به‌ویژه امر لایتناهی و مقدّس است. از این رو، به ناچار خاصیّتی متناقض و مبهم به خود می‌گیرد، امّا روایت بنا به داشتن پیرنگ، انسجام و کلّیّت، تلاشی برای ساختاربندی و پیکرسازی حوادث پراکنده است. پس وقتی اسطوره وارد روایت (به‌ویژه روایتهای ایدئولوژیک) می‌شود، نا...
[ 3 ] - کارکرد روایی نشانهها در حکایت رابعه از الهی‌نامه عطار
نشانهشناسی با طرح مفاهیمی چون: نظام، رمزگان، هویت ارتباطی و افتراقی نشانهها و... روشی دیگرگون را در خوانش متون بنیان نهاده است. این دانش با تأکید بر عناصر درونی نظام، سازکار شکل گیری معنا را از طریق فرایند دلالتی نشانهها به تصویر میکشد و به طبقهبندی و سازماندهی نشانهها در جریانِ بظاهر آشفته و بینظمِ متن میپردازد. الهینامة عطّار از جمله متونی است که سهم بسزایی در شکلگیری و گسترش روایتهای...
[ 4 ] - نمودهای رمانتیسم در نفثه المصدور
رمانتسیم از جمله مکتبهایی است که در قرن هجده با شعار بیان آزاد احساسات فردی، بازگشت به طبیعت، بدوی‌گرایی، نگرش تخیّلی و... در مقابل تفکر خردگرای کلاسیسم به‌پا خاست. نفثه المصدور به عنوان متنی تاریخی- ادبی همانندیهای ویژه‌ای با اصول و مبانی رمانتیسم دارد و همین مسأله زمینه بررسی نقدی رمانتیسم را با توجه به ویژگیهای سبکی در این اثر فراهم میآورد. به لحاظ معنایی وجود عواملی مانند توجه به احساسات شخ...
[ 5 ] - مرگ به مثابه تشرف(نوزایی)...
آیینهای مرتبط با مرگ در فرهنگهای گوناگون، صرفاً نوعی مراسم کلیشهای نیست، بلکه حاوی مضامین و نمادهای مذهبی و اساطیریای است که نشاندهندۀ گفتمانهای حاکم بر آن فرهنگ است. آیینهای مرگ، اگرچه در حوزه تمدنی هلیلرود، مانند سایر نقاط ایران، تحت تأثیر گفتمان مذهبی- اسلامی شکل گرفته، امّا در ضمن این آیینها، باورها و رسومی وجود دارد که در عین اشتراک با فرهنگهای دیگر، نشانگر نوعی اعتقادات اساطیری اس...
[ 6 ] - تحلیل مناسبات قدرت در قصاید ناصر خسرو
قصاید ناصر خسرو از جمله متون سنتی است که قدرت و گفتمان، نقشی اساسی در شکلبندی آنها ایفا می‌کند. از آنجا که وجه غالب این قصاید، در واکنش علیه قدرت و گفتمانهای عصر شکل گرفتهاند، این قصاید، تبدیل به متونی شدهاند که در لایههای زیرین خود، از طرفی سلطه مستقیم قدرت را آشکار میکنند و از طرفی به خاطر بُعد تأویلی و بطنی نشانهها و آگاهی ناصر خسرو به قدرت نشانه ها و زبان و به ویژه دانش، قدرت و مقاو...
[ 7 ] - ساختار دیالکتیکی روزه در متون عرفانی
روزه وقتی در ساختار اندیشگانی عارفان قرار می‌گیرد، بنا بر ویژگی بطن‌گرا و تأویلی عرفان، از حوزه معنای ظاهر شرعی فراتر رفته، با گسترش معنایی، جایگاهی فرا‌شرعی می‌یابد تا جایی که گاه توجه به روزه شرعی از مبطلات این روزۀ فرا‌شرعی می‌شود. ساختار صیروری- دیالکتیک عرفان که پدیده‌ها را در فرایند ایجاب و سلب، پیوسته در معرض شدن قرار می‌دهد، از سه اصل و الگوی سلوکی مشترکِ شریعت، طریقت و حقیقت تشکیل شده ا...
[ 8 ] - تحلیل فرازبانی گلستان سعدی
هر گونه تغییر در زبان به عنوان یکی از کانون‌های معناساز در متن، منجر به خلق سبک و معنایی جدید خواهد شد. یکی از شگردهای فُرمی و معنایی زبان، کارکرد فرازبانی آن است. در فرازبان، توجه متن به خود زبان معطوف، و در نتیجه، بر عینیت و مادیت زبان تأکید می‌شود و در ساحت معنایی متن نیز تغییراتی رخ می‌دهد. فرازبان در متون تعلیمی که قصد القای معنی خاصی را دارند، از اهمیتی مضاعف برخوردار است. بر اساس این تمهی...
[ 9 ] - تحلیل منطق واسازانه روایت رستم و سهراب
در هر روایت، نوعی منطق واسازانه وجود دارد که از طریق تقابل اجزای ساختاری روایت یعنی رخدادها و طرح شکل می‌گیرد. تکیه بر هر کدام از این اجزا، خوانشی متفاوت به وجود میآورد. روایت رستم و سهراب به دلیل نوع تراژیک خود، باید به فاجعه منتهی شود. این ویژگی، رویدادها را به سمت طرحی خاص جهت می‌دهد و در نتیجه اینگونه برداشت می‌شود که رویدادها بر اساس نیت نویسنده و نوع تراژدی چیده شدهاند و هیچ گریزی ا...
نویسندگان همکار