هادی وکیلی

[ 1 ] - تبارشناسی باورهای ملامتیانِ نخستین در متون صوفیانه

در سده سوم هجری، مقارن با روی کار آمدن حکومت سامانی در خراسان بزرگ، جریانی زهدگرا به نام ملامتیه در نیشابور شکل گرفت که به دلیل تفاوت‌‌های بنیادین با صوفیه و کرامیه در آداب و رسوم، مشهور شد. مخالفت ملامتیان با خرقه‌‌پوشی، تأسیس خانقاه، سماع و تشویق به فعالیت‌‌های اقتصادی، آن‌‌ها را از صوفیه و کرامیه تمایز بخشید و گسست معرفتی را نشان داد که پیش از آن در عرفان اسلامی سابقه نداشت. آموزه‌‌های کانون...

[ 2 ] - نقش روسپیان شهر نو در کودتای 28 مرداد 1332

هدف: این مقاله به بررسی نقش و تأثیر قشری از زنان رانده شده از جامعه در یکی از وقایع سرنوشت­ ساز تاریخ معاصر ایران می­پردازد.  بر این اساس، تلاش می­شود ابتدا به پیشینه تحرکات سیاسی این گروه از زنان تا قبل از کودتای 28 مرداد1332 پرداخته شود و سپس با اشاره به شرایط اجتماعی حاکم بر محل اسکان آنها باعنوان شهر نو(قلعه زاهدی)، نقش این زنان و سرپرستان آنها(خانم رئیس­ ها) در جریانِ کودتا مورد بررسی و مدا...

[ 3 ] - درآمدی بر ساختارشناسی «اجیرنامه» باتکیه براسناد موجود در آرشیو آستان قدس رضوی

هدف: مقاله حاضر، در پی معرفی و تحلیل محتوای اجیرنامه­ ها به ­عنوان نوعی از اسناد با محتوای اقتصادی است که در آن به تبیین مفهوم کار، قراردادهای کاری، شروط عقد ­و­فسخ، و تعهدات دو سویه اجیر(= کارگر) و مستأجر (=کارفرما) پرداخته ­شده است. نویسندگان این مقاله برآنند، اجیرنامه را تعریف و انواع آن را دسته ­بندی کنند. سپس، ساختارشناسی و ظاهر اسناد مزبور را بررسی و در پایان، ارزش سندی و محتوایی اجیرنامه...

[ 4 ] - ریشه‌یابی تاریخی «سوختن» انسان کامل در فرهنگ صوفیانه

در اواخر سده سوم هجری، متون عرفان و تصوف اسلامی شاهد آفرینشِ بن‌مایه مشهوری به نام «شمع و پروانه» با مضمون «سوختن» و «ایثار» بود که به تدریج در دیوان شعرای صوفی به کار رفت و در فرهنگ و ادبیات ایران تا دوره‌ی معاصر، گسترش کم‌نظیری یافت و کلیشه شد. نظریه‌هایی درخصوص منشأ مضمون «سوختن» ارائه شده است، اما به‌نظر می‌رسد با توجه به اینکه سوختنِ «انسانِ کامل» در باورها و مناسک مسلمانان و همچنین ادیان ایر...

[ 5 ] - نفوذ غرب در نقّاشی ایران از ابتدای حکومت قاجار تا پایان عصر ناصری

دوره‌ی قاجار یکی از مهم ترین مقاطع هنری ایران محسوب می‌گردد، چراکه تأثیر پذیری از هنر غرب به ویژه در نقّاشی به صورت محسوسی بروز یافت. با وجود اینکه هنر نقّاشی در دوره­ی قاجار تا حد زیادی بر اساس بنیادهای هنری عصر صفوی استوار شده بود، در برابر وجوه متنوع هنر غرب که تا حد بسیار زیادی به صورت ظاهری دریافت می­گردید، تحت تاثیر قرار گرفت. در این بین تلاش هم­زمان و درعین حال متناقض برای تقلید از سنت­های...

[ 6 ] - اثر برخی اسانس‌‌های گیاهی بر تجزیه پذیری مواد خوراکی، قابلیت هضم مواد مغذی و عملکرد گوساله‌های پرواری هلشتاین

[ 7 ] - واکاوی «مسئلۀ گرانی نان» در کردستانِ دورۀ قاجار و تبیین عوامل موجدۀ آن (1332 - 1342ه.ق)

«نان» به عنوان غذای اصلی و قوت غالبِ مردم ایران در دورۀ قاجار و گرانی آن به ویژه طی سال‎های جنگ جهانی اول (1332 - 1336ق/ 1914 - 1918م) مسئله‌ای فراگیر در تمام نواحی ایران بود. مردمِ کردستان هم در غرب کشور، گرفتار مسئلۀ قحطی و گرانی نان شدند. البته برخلاف دیگر نواحی که با رفتن نیروهای روسیه و انگلیس و برطرف شدن خشکسالی‎ و رفع برخی از عوامل دیگر، اوضاع تغییر کرد و در کیفیت و قیمت گندم و نان ثبات نس...

[ 8 ] - شورش هُورآمان در عصر ناصرالدین‌شاه قاجار (1284 - 1286ق)

چکیده ناحیۀ هورامان در غرب کردستان از سدۀ 4ق تا پایان سدۀ 12ق توسط حُکام محلی این ناحیه و تحت نظارت مستقیم حکومت‌ مرکزی ایران اداره می‌شده است. با شروع سدۀ 13ق شاهان قاجار بی‌توجه به این مسألۀ و همچنین اختلافات قومی حاکمان هورامان با والیان اردلان کردستان، در پی واگذاری کامل هورامان به والیان اردلان برآمدند که این مسأله باعث شکل‌گیری شورش هورامان در دورۀ ناصری شد. روابط حاکمان این ناحیه با والی...

[ 9 ] - تحلیل فرهنگی و تاریخی از وضع خوراک و پوشاک در هورامانِ دورۀ قاجار و پهلوی اول (با استفاده دیوان ملا حسن دزلی)

هورامان با جغرافیای کوهستانی و صعب‌العبور و با مردمانی که طریقۀ زندگی آن‌ها همواره همچون راز بوده، در مطالعات تاریخ محلی، تاریخ اجتماعی، قوم‌نگاری و مردم‌شناسی محل توجه پژوهشگران قرار گرفته است. هر‌گاه سخن از زندگی اجتماعی قومی به میان می‌آید تقریباً هیچ داده تاریخی از وضع زیست آن‌ها در دست نیست، ادبیات مکتوب و شفاهی می‎تواند رهیافتی برای بررسی و تحلیل تاریخ اجتماعی و واکاوی زندگی اجتماعی ارائه ...

[ 10 ] - بازتاب واقعة عاشورا در ادبیات هورامی (با تأکید بر نسخة خطی مقتل امام حسین به زبان هورامی)

روایت‌های داستانی از واقعة عاشورا، به ویژه از سدة دهم هجری به بعد، در قالب نظم و نثر در آثار مقتل‌نویسان به زبان‌های مختلف (عربی، فارسی، ترکی و هورامی) وارد شد. در این نوع مقتل‌ها، دیگر نمی‌توان واقعة عاشورا را از منظر تاریخی بررسی کرد، بلکه تاریخ و داستان در این مقتل‌ها در هم آمیخته و جدا کردن آن‌ها به نظر امکان‌پذیر نیست. نسخة مقتل امام حسین† به زبان هورامی ـ از زبان‌های ایرانی ـ تنها متنی اس...

[ 11 ] - تأثیر سفرهای اروپایی ناصرالدین‌شاه بر روند غرب‌گراییِ موسیقی و نمایش در عصر ناصری

Naser al-Din shah Qajar traveled to Europe three times During his reign,  (1290 A.H / 1872 A.D - 1295 A.H / 1878 A.D - 1306 A.H / 1888 A.D), and was greatly influenced by European culture and developed a culture of Normal. The question is what was the impact of his observations from the west on the art of this period? He partly was familiar with aspects cultural- art in Europe, after the return...

[ 12 ] - بررسی میزان انطباق تصویر براق در معراج‌نگاری‌های عصر قاجار با روایات اسلامی

معراج پیامبر(ص) موضوعی مهم در حوزه نگارگری و بخش جدانشدنی نسخه‌های خطی فارسی و پس از آن در کتب چاپی محسوب می‌گردد. خلق این تصاویر تحت عنوان معراج‌نگاری از عصر ایلخانان آغاز و در دوره قاجار و متقارن با چاپ کتب سنگی دنبال شد. با این حال به احتمال فراوان روایات اسلامی دست‌مایه تصویرسازان در باب این مرکب قرار گرفته است، که با سیر و غور در آن می‌توان به تطبیق نسبی تصاویر براق با احادیث و روایات برجا...

[ 13 ] - بررسی تطبیقی تصاویر جنیانِ حاضر در کربلا در کتب چاپ سنگی عصر ناصری با روایات اسلامی (مطالعة موردی طوفان‌البکاء)

طبق روایات دینی جنّ موجودی غیرمادی است که با برخورداری ازشعور و هستی غیرارگانیک در سلسله‌مراتب هستی، از نظر جایگاه پایین­­تر ازانسانوبالاترازحیوانقرار دارد. بنا بر روایات اسلامی، گروهی از جنیان پس از بعثت پیامبر اکرم(ص) به آن حضرت ایمان آوردند و در زمرة مسلمانان جای گ...

[ 14 ] - The social status and political cultural role of Hosayni Hamzavi family in Seljuq era (431-590 AH)

The fourth century AH is the beginning of Sadat families’ formation in Iran. Hosayni Hamzavi's family was one of those families whose first central core was formed in Qom. This Shiite family played important roles in various fields in Seljuq era. These roles were based on a certain political and social context and were consequences of Sadats’ noble status in cities of Iran, specifically Qom. Th...

[ 15 ] - «بازخوانی پروندۀ یک شورش» واکاوی زمینه‌های حمله به ادارات دولتی کردستان و پیامدهای آن (15 محرم 1332)

کُردستان در دهۀ‌ پایانی حکومت قاجار، یکی از ناامن‌ترین ولایات ایران به حساب می‌آمد؛ یکی از دلایل این امر، حضور اتباع عثمانی و واگذاری گستردۀ تذکره تابعیت از سوی شهبندری به اهالی کردستان بود. درواقع، حمایت همه‌جانبه و قاطعانۀ دولت عثمانی از اتباع خود و مسائل و مشکلات ناشی از حضور آنان در کُردستان، وضعیتی را پدید آورده بود که پرداختن به آن از عمده‌ترین مسائل مطروحه در جلسات کمیسیون حل اختلافات مرزی...

[ 16 ] - داستان یک جاده: ساخته شدن و نگهداری راه مشهد-عشق‌آباد (1305-1344ق)

هدف: تبیین اهمیت احداث، مرمت و توسعۀ راه مشهد-عشق‌آباد و آن در دورۀ قاجار از 1305 تا 1340ق. روش/رویکرد پژوهش: داده ها از اسناد موجود در ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه و سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران گردآمده ‌است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: با کوشش‌های ابوالقاسم ملک‌التجار صاحب امتیاز راه و حمایت و پیگیری‌ تاجران و دولت‌مردان ای...