محمد کاظم علمی
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی
[ 1 ] - بررسی جنبة معرفت‌شناختی خلاقیت نفس از دیدگاه صدرالمتألهین
بحث خلاقیت نفس انسان در رشته‌ها و حوزه‌های مختلفی چون روان‌شناسی و تعلیم و تربیت - به‌ویژه از جنبة شیوه‌های پرورشی آن در انسان - مورد توجه واقع شده است. در فلسفه و عرفان اسلامی نیز این بحث در دو حوزة معرفتشناسی، کرامت و اعجاز مطرح می‌شود. ملاصدرا با توجه به اصول نفسشناسی و معرفتشناسی ویژة خود هم جنبة معرفت‌شناختی و هم خلاقیت را در حوزۀ اعیان خارجی بحث کرده است. وی در حوزة معرفت‌شناسیِ خلاقیت ...
[ 2 ] - مسأله تشکیک خاصی در اندیشه میرفندرسکی با نگاهی بر آرای ابن‌‌سینا و شیخ اشراق
مسأله تشکیک در وجود از مباحث بنیادین فلسفی است. در فلسفه اسلامی برخی تشکیک در وجود را پذیرفته‌اند و برخی منکر آنند. جستار حاضر در پی آن است که با مقایسه آرای سه اندیشمند مسلمان، موضع خاص میرفندرسکی را در این باره مورد کنکاش قرار دهد و با ارائه ادله معتبر و مستند، نشان دهد که بر خلاف نظر مشهور درباره میرفندرسکی، وی قائل به تشکیک خاصی است.
[ 3 ] - بررسی خاستگاههای قبض و بسط در دیوان شمس
Through Analyzing poetic imagery in Diwān-e Shams, the current study tries to investigate sorrow and happiness in Jalāl al-din Rumi’s perspectives along with their origin and status in his works. Coincidence of sorrow and happiness in Rumi’s mystical worldview result in some images which chiefly correlate with musical language and poem. There appears to be a profound relationship between conten...
[ 4 ] - جایگاه امکان فقری در مبحث علیت وسازگاری یا عدم سازگاری آن با تشکیک یا وحدت شخصی وجود
مسأله علیت از جمله ابتداییترین مسائل ذهن بشر و اساس چراجوییهای انسان را تشکیل داده است. این مسأله متفکران و فلاسفه مختلف را به شیوه‌ای خاص به خود مشغول کرده است. در میان فلاسفه اسلامی پذیرش اصل کلی علیت همواره از مفروضات بوده است. با وجود این، اختلافات متفکران اسلامی در فروع این اصل، به ویژه در مسأله ملاک نیازمندی معلول به علت به چشم میخورد. آنچه مسلم است، این است که متکلمان، ملاک نیازمندی ر...
[ 5 ] - بررسی تطبیقی فضیلت از دیدگاه کانت و فارابی
این مقاله به بررسی مفهوم فضیلت از دیدگاه کانت و فارابی میپردازد و هدف آن تبیین شباهتها و تفاوتهای موجود در دیدگاه‌های آن دو در این باره است. در این مقاله مسائل زیر بررسی می‌شود: فضیلت چیست، منشأ آن کدام است؟ آیا فضیلت اکتسابی است یا فطری؟ اگر اکتسابی است، شرایط اکتساب آن چیست؟ آیا فضیلت نسبی است یا مطلق؟ نیز ارتباط آن با خیر، حد وسط، عادت، عقل و اراده بررسی می‌شود.
[ 6 ] - نگاه وجودی ملاصدرا به علم
ملاصدرا با نوع نگاه به هستی مطلق و هستی انسان و نوع نسبت این دو با یکدیگر نگرشی نوین و متفاوت با نظریة فلاسفة ارسطویی- اسلامی در باب علم عرضه میدارد. این پژوهش به نحوة تکوین وجود انسان یا نفس و نسبت آن با معلوم میپردازد و با تکیه بر مبانی ابداعی ملاصدرا در این رابطه، مدعی است که نفس انسانی اگرچه به عنوان مدرک کلیات، در همۀ انسانها مشترک است و تحت نوع واحد قرار میگیرد، اما به تدریج و با توجه...
[ 7 ] - تخیل در اندیشۀ ریکور و ملاصدرا
پژوهش حاضر، به بررسی دیدگاه‌های ریکور و ملاصدرا در مبحث خیال و نقش مؤثر تخیل به‌ویژه در حوزة معرفت میپردازد. گرچه مبادی دو فیلسوف در این باره متفاوت است، در حوزه‌های خاصی شباهت‌های قابل توجهی در اندیشه‌های این دو ظاهر می‌شود. ریکور که یکی از فیلسوفان معاصر حوزة هرمنوتیک است از مباحثی نظیر نشانهشناسی، زبانشناسی، ساختارگرایی، و معرفتشناسی رایج در فلسفة تحلیلی، برای غنیساختن هرمنوتیک استفادة ...
[ 8 ] - بررسی مسئلة تشکیک خاصی در اندیشة میرفندرسکی با نگاهی بر آرای صدرالمتألهین
بی‌شک مسئلة تشکیک در وجود از مباحث بنیادین فلسفی است. شاید بتوان گفت که این مسئله، مرزی است میان حکمای صدرایی و غیر صدرایی. به گونه‌ای که این مسئله عموماً با انکار حکمای قبل صدرا و اقبال حکمای صدرایی مواجه شد. اما از میان حکمای قبل صدرا برخی موضع صریحی در قبال این بحث نشان نداده‌اند که از آن جمله میرفندرسکی است. جستار حاضر به دنبال آن است که با بررسی و تطبیق آرای میرفندرسکی با آرای صدرالمتألهین،...
نویسندگان همکار