علیرضا نبی لو
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه قم
[ 1 ] - مقایسه ساختار تشبیهات مخزن الأسرار و مطلع الأنوار
در این مقاله تشبیهات مخزن الأسرار و مطلع الأنوار، از وجوه مختلفِ بلاغی؛ یعنی موضوعی، طرفین تشبیه، زاویة تشبیه، ساختار شکلی، وجه شبه، ادات، حسی، عقلی و انتزاعی بودن، تشبیهات گسترده و فشرده، مفرد و مرکب بودن، بررسی، دسته بندی و مقایسه و پس از تطبیق تشبیهات هر دو شاعر، تحلیلی آماری و علمی از آن ارائه شده است. مسألۀ اصلی پژوهش بررسی و مقایسۀ تشبیهات این دو اثر از وجوه مذکور است، زیرا تشبیه یکی از م...
[ 2 ] - بررسی داستان رستم و اسفندیار بر مبنای دیدگاه کلود برمون
در این مقاله داستان رستم و اسفندیار که از داستانهای محوری شاهنامه است، بر اساس نظریة کلود برمون بررسی میشود. این دیدگاه با توجه به اینکه شکست و عدم توفیق قهرمان را نیز در نظر میگیرد، با داستان مورد بحث مطابقت بیشتری دارد. این داستان بر اساس نظر برمون سه کارکردِ امکان یا استعداد، فرایند و پیامد را در خود دارد و همچنین در آن، سه توالی زنجیره‌ای، انضمامی و پیوندی را میتوان بررسی و تحلیل کرد. اس...
[ 3 ] - بررسی و تحلیل عناصر داستانی فرائد السلوک
مقالة حاضر به بررسی و تحلیل عناصر داستانی ِفرائدالسلوک می‌پردازد و مباحثی مانند اوصاف قصّْه و داستان، نوع داستان، حجم، زبان، گفتگو، شخصیت، راوی و گویندگان، زاویة دید، کنش داستانی، زنجیرة مشترک بن مایة داستانها، نتایج اخلاقی و زمان و مکان مورد کنکاش قرار میگیرد. در داستانها و قصه‌های فرائدالسلوک خصوصیاتی چون تأکید بر حوادث، محکم نبودن روابط علت و معلولی میان رویدادها، مطلق گرایی، ختم شدن به نتای...
[ 4 ] - بررسی تقابل‌های دوگانه در غزل‌های حافظ
بررسی تقابل‌های دوگانه در آثار هنری و ادبی توجه برخی زبان‌شناسان، اسطوره‌شناسان، روایت‌شناسان و نشانه‌شناسان معاصر را به خود جلب کرده است. آنها بر این عقیده‌اند که از این منظر به درک و دریافت بهتری از آثار ادبی میتوان دست یافت. در این پژوهش با نگاهی دیگر به اشعار خواجه شمس‌الدین محمد حافظ، به بررسی تقابل‌های دوگانه یا زوج‌های متقابل ـ به‌عنوان یکی از عناصر محوری اشعار اوـ خواهیم پرداخت و چن...
[ 5 ] - خوانش نشانه‌شناختی زمستان اخوان و پیامی در راه سپهری
مایکل ریفاتر، دو شیوۀ خوانش اکتشافی و پس‌نگر را در نشانه‌شناسی شعر مطرح کرده است. در خوانش اول به بررسی مفهوم و معنا و در خوانش دوم به دلالت‌های زبانی توجه میشود. در خوانش دوم، پس از بررسی عناصر غیردستوری، ارتباط پنهانی و درونی عناصر متن درقالب انباشت و منظومه‌های توصیفی تبیین میشود، سپس خواننده به دریافت هیپوگرام‌ها روی می‌آورد، و درنهایت این مباحث به دریافت و کشف ماتریس ساختاری شعر می‌انجا...
[ 6 ] - بررسی و تحلیل ساختار روایی هفت خوان رستم
در این پژوهش، داستان هفت خوان رستم از منظر ساختارگرایان، تحلیل و بررسی شده است. در بررسی ساختار روایت و داستان، ضمن پژوهشِ روابط حاکم میان اجزای روایت، به شناخت سازه‌های داستانی و دریافت الگوی مشترک و محدود می توان دست یافت. در این مقاله، داستان هفت خوان رستم از منظر سه تن از روایت شناسان ساختارگرا؛ یعنی پراپ، گرماس و تودوروف بررسی شده است. در روش پراپ جستجوی خویشکاری‌ها و حوزه‌های عمل اشخاص برج...
[ 7 ] - تحلیل عناصر داستانی الفرج بعد الشّده
هدف این پژوهش بررسی عناصر داستانی در کتاب فرج بعد از شدت، ترجمه حسین بن اسعد دهستانی است. این داستانها بر اساس عناصری چون موضوع، حادثه خارق العاده، شخصیت، زاویه دید، راوی، زمان و مکان، زبان و نتایج اخلاقی و درونمایه‌ها مورد تحلیل واقع شده‌اند. تعداد داستانها دویست و سی و یک مورد است که حاوی موضوعات اخلاقی و مذهبی هستند. هشتاد و شش حکایت دارای حادثه خارق العاده است که( 44/36 درصد) ازداستان ها را...
[ 8 ] - مضامین غنایی در رباعیات مهستی گنجه ای
رباعی های مهستی گنجه ای سرشار از مضامین و بُنمایه های غنایی است، برخی از آنها عبارتند از: شرح عشق، احوال عاشق و اوصاف معشوق(63%)؛ زبان شوخ و جسورانه به همراه طنزهای لطیف و توأم با ایهام (5/14%) که به تبیین افکار غنایی او منجر شده است؛ توصیفات طبیعت و بهره گیری از عناصر و اجزای آن (11%) که مهستی با این شیوه به پیشبرد توصیفات غنایی و بیان اوصاف معشوق پرداخته است، همچنین یکی دیگر از مهمترین مضامین...
[ 9 ] - ویژگی های دستوری عبهرالعاشقین در بهره گیری از آیات قرآن مبین
کاربرد آیات قرآن در متون زبان فارسی، خصوصاً متون عرفانی بسیار چشم‌گیر است و یکی از منابع اصلی الهام نویسندگان بوده است. عبهرالعاشقین یکی از متون عرفانی قرن شش با محتوای منحصربه‌فرد، یعنی بررسی رابطه عشق ربانی و انسانی است. هدف از پژوهش حاضر بررسی پیوند آیات قرآن و دستور زبان فارسی در این اثر است. برای این منظور کلیه آیات به‌کاررفته در متن به‌دقت استخراج شد و جایگاه هر آیه در سطوح نقش‌ها و ترکیبا...
[ 10 ] - بررسی و مقایسۀ بن‌مایه‌های تصاویر شعری حافظ با شاعران دیگر
در بررسی شعرهای حافظ میتوان دریافت بسیاری از تصاویر و بن‌مایه‌های تصویری در شعر او وجوه اشتراک فراوانی با اشعار شاعران پیش از او دارد؛ این بن‌مایه‌ها افزون‌بر صور خیال، شامل ساختار تلفیقی و ترکیبی خوشه‌های تصویری شعر او نیز میشود. هدف این مقاله بررسی این تصاویر و بن‌مایه‌های تصویری در شعر حافظ و مقایسة آن با تصاویر شعری شاعران پیشین یا معاصر اوست. در این بررسی به ارتباط بن‌مایه‌های تصاویر شعر...
[ 11 ] - خوانش نشانه شناختی «کتیبه» اخوان
مسأله اصلی در این مقاله، بررسی و تحلیل شعر کتیبه اخوان، بر مبنای نظریه نشانه شناسی مایکل ریفاتر است، در این نظریه، ابتدا اشعار به دو شیوه خوانش اکتشافی(Heuristic) و خوانش پس نگر(Retroactive ) بررسی می شوند که در مرحله اول به جستجوی معنا و در مرحله دوم به دلالت های زبانی توجه می شود، در روش تحقیق مبتنی بر نشانه شناسی، کتیبه به شیوه خوانش پس نگرانه (Retroactive ) بررسی می شود و در این مرحله به دل...
[ 12 ] - تحلیل مدیر مدرسه آل‌احمد بر مبنای سبک شناسی انتقادی
در این مقاله، رمان مدیر مدرسه با روش سبک شناسی انتقادی لسلی جفریز تحلیل شده است. مؤلفه‌های مورد نظر جفریزعبارتنداز: نامیدن و توصیف (در این رمان، صرفاً شاهد توصیف بودیم)، بازنمایی کنش‌ها، رخدادها و وضعیت‌ها (بازنمایی وضعیت‌ها بسامد بیشتری داشت)، ترادف و تقابل (ترادف صرفاً در حوزه‌ی واژگان اما تقابل در حوزه‌ی واژگان، افعال و شخصیت‌ها دیده می-شود)،مثال آوردن و برشمردن (که جهت تبیین بهتر مطالب استفاد...
[ 13 ] - بررسی تطبیقی بن‌مایه‌های اتهام و تبرئه در روایت‌های مشابه جهان
روایت‌شناسی تطبیقی دانشی است که با کمک آن میتوان روایت‌های مختلف را، از سراسر جهان با زبان و فرهنگ و جزئیات مختلف، با یکدیگر تطبیق و مقایسه کرد و نقاط شباهت و اختلافآن‌ها را برکاوید. در این جستار، پژوهنده می‌کوشد با استفاده از نظریۀ روایت‌شناسی تطبیقی تزوتان تودوروف، شش روایت متفاوت را از نقاط مختلف سراسر جهان، که بن مایۀ اصلیآن‌ها اتهام و تبرئه است، با یکدیگر مقایسه کند و به این پرسش پا...
نویسندگان همکار