میلاد جعفرپور
دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری
[ 1 ] - فرضیّه تعلّق «نوفل» در لیلی و مجنون به گروه عیّاران و فتیان
هدف از پژوهش حاضر شناخت و تحلیل شخصیت نوفل و طبقۀ اجتماعی او در لیلی و مجنون و بررسی نقش این شخصیت‌گذاری در جریان رویدادها بوده است. این پژوهش به روش کتابخانهای و در دو بخش انجام یافته است: در بخش آغازین، به جریان مستقلّ ادب عیّاری و مرام جوانمردی از دوران پیش از اسلام تا کنون و نخستین نمودهای مکتوب این جریان در آثاری چون سمک عیّار ، داراب‌نامه، حمزه‌نامه، ابومسلمنامه، امیرارسلان و... توجّ...
[ 2 ] - بازخوانی دو اسطوره ترکی «قیزیل آلما» و «ارگنه قون» در شعر ضیا گوک آلپ از نظرگاه حسین مجیب المصری
اسطوره‌ها پرتو بخشی از حقایق تاریخی‌اند. لذا هیچ اسطورهای را نمیتوان جعلی، بیمعنی و بیهوده شمرد؛ زیرا اگر چنین نبود، اسطوره نمیتوانست در ذهن آحاد یک ملّت راه یابد و از چنان پشتوانهای برخوردار گردد که بتواند از غربال تحوّلات تاریخی بگذرد. بازخوانی و شناسایی اساطیر ملّی میتواند مردم هر عصری را از فراز و فرودهای دیروزین خویش مطّلع سازد. حسین مجیب المصری یکی از اسطورهپژوهانی است که در سال 2000م ...
[ 3 ] - معرفی نسخة فارسی حماسة منثور بطّال‌نامه و برخی ویژگی‌های آن
این پژوهش با هدف تبیین جایگاه و تأکید بر اهمیت شناخت حماسۀ بطّال‌نامه در ادب فارسی، نخست به معرفی کوتاهی از این حماسه، موضوع و پهلوان بنام آن پرداخته است؛ سپس سابقة حضور بطّال‌نامه در ادب ترکی، تازی و فارسی بررسی و کارنامه‌ای از مشخصات نسخه‌های پرشمار و چندگانة بطّال‌نامه تشریح می‌شود. در ادامه دربارة راوی احتمالی این حماسه سخن به میان آمده است و در بخش پایانی، نسخة فارسی این روایت، معرفی و برخی و...
[ 4 ] - متن‌شناسی نسخه‌ی خطّی حماسه‌ی قِران حبشی به روایت ابوطاهر طرسوسی
قِران حبشی، پهلوان عیّارِ یکی از حماسه‌های منثورفارسی است که توصیف شکوهمند کردارها و جهانگشایی‌های وی ،پرداخته‌ی روایت‌پرداز مبدع سده‌ی ششم، ابوطاهر طرسوسی است. پس از سمک عیّار و گردنکشان‌نامه، قِران حبشی سومین حماسه‌ی منثوری است که عنوان آن بر پایه‌ی نام عیّار برجسته‌اش نامبردار شد.این پژوهش، نخستین جستار مستقلّی است که در مورد آن انجام می‌شودوازاین رو، بایسته است در گام نخست، شش نسخه‌ی ترکی همراه با...
[ 5 ] - مضمون عیاری و جوانمردی و آموزه‌های تعلیمی- القایی آن در حماسه‌های منثور (مطالعه موردی: سمک عیار، داراب‌نامه و فیروزشاه‌نامه)
در پژوهش‌های پیشین، کاوش درباره مضمون عیاری و آموزه‌های جوانمردی و جریان‌ها و شاخه‌های این آیین اجتماعی-سیاسی عموماً بر اثر غلبه گرایش و نگاه نخبه‌گرای محققان و محوریت و جایگاه ویژۀ قرآن کریم و متون دینی، بیشتر معطوف به‌متون عرفانی منثور و گاه منظوم بوده است. روشنگری و بازنمایی ارتباط تنگاتنگ و کهن عیاری و جوانمردی با متون حماسی و نمایاندن آموزه‌های تعلیمی- القایی این جمعیت اخلاقی میتواند گامی ...
[ 6 ] - ساختار بن‌مایه‌های داستانی امیرارسلان
بررسی آثار حماسی- پهلوانی منثور فارسی که تحت تأثیر شاهنامه و پیرو سنّت روایی پدید آمدهاند، یکی از حوزههایی است که در جریان پژوهشی عصر حاضر مورد توجّه قرار نمیگیرند. امیرارسلان واپسین نمونة برجسته و اثرگذار جریان زوالیافتة داستانهای روایی فارسی است که در عصر قاجار بهصورت نقّالی توسّط نقیبالممالک شیرازی روایت شده و بهوسیلة توراندخت، فرزند ناصرالدّینشاه بهکتابت درآمده است. تأثیر و نفوذ این د...
[ 7 ] - منطق روایت‌های ممکن در «سمک عیّار» و «داراب‌نامه»
سمک عیّار و داراب‌نامه نخستین روایت‌های منثور حماسی و بازمانده‌ی سنّت روایی گوسانان پارتی هستند؛ حجم بالا و گستردگی عناصر سازه‌ای روایت‌های حماسی و پراکندگی آن‌ها در جای‌جای سمک عیّار و داراب‌نامه سبب گشته، بسیاری از ویژگی‌های برجسته‌ی ادبی و حلقه‌های اتّصال روایی در بطن دو روایت ناپیدا و گم گردد؛ با این حال وجود برخی از مضمون‌های روایی در آغاز و حین جریان رویدادها، دریافت وقایع و فرجام رخدادها را ...
[ 8 ] - رویکرد هجویری به حلاج با تأمل در کشف المحجوب
هجویری در کشف‌المحجوب بزرگزادهای دینورز، پشمینهپوشی بی‌خرقه و صوفی آزاد از رسوم است. داوریهای او دربارة مشایخ گذشته و هم‌روزگارش با تأمل و شناخت همراه است. یکی از این مشایخ، حسین بن منصور حلاج است که به گواهی تاریخ، وابستگان دستگاه خلافت عباسی مخالف او بوده‌اند. پیروان حلاج در طول تاریخ از مجازات ایمن نبود‌ه‌اند. بزرگان تصوف نیز به مقتضای زمان، پوشیده و به اشاره در باب او سخن گفته‌اند...
[ 9 ] - مبهمات عناصر اشرافی، در اشعار منوچهری دامغانی
از زمینه‌هایی که در اشعار دورة اولیة شاعران ادب فارسی نمودی آشکار و انکارناشدنی دارد، وجود عناصر اشرافی در جوف تصویر و خیال‌پردازی سخن‌سرایان است. یکی از شاعرانی که به جهت اتّصال به دربار و زندگی اشرافی خود، بی‌گمان در بازتاب این عناصر در شعرش برکنار نمانده، ابوالنجم‌احمدبن‌قوص‌بن‌احمد منوچهری دامغانی (432 هـ.ق) است. تاکنون توجه بیشتر پژوهندگان معطوف به جلوه‌های تصویری و وجوه مشترک شعر این شاعر...
[ 10 ] - تحلیل ژرف‌ساخت گونه ی عشق و پیوند در حماسه
فرضیّه ی اصلی این جستار، اثبات تمایز و تفاوت موجود میان گونه ی عشق حماسی و غنایی بوده، موضوعی که تا کنون نه در ایران پژوهشی پیرامون آن انجام یافته و نه حتّی پژوهندگان چنین تمایزی را در تحقیقات خود مدّ نظر داشته اند. اکثر قریب به اتّفاق تحقیقات هم، پیوسته با دریافتی که از گونه ی عشق مطرح در متون غنایی داشته، بنمایه ی عشق و پیوند را در متون حماسی بررسیده اند. به دلیل فقر پژوهشی موجود در همین بستر، گا...
[ 11 ] - رویکردی انتقادی به نوع حَماسی در ادبیّات فارسی
آیا تشریح و تبیین نوع حماسی در ادبیّات فارسی سابقه¬ای داشته است؟ در تعریف کلیشه¬ای، مکرّر و نسبتاً غربی این نوع در ایران، کلیّت و پیکره¬ی میراث ادب فارسی مورد توجّه بوده است؟ نگرش¬های شاهکاراندیشانه و نخبه¬گرای پژوهندگان تا چه میزان در تعیین مختصّات مطلق و تغییرناپذیر نوع حماسی اثرگذار بوده است؟ در پی پاسخ بدین پرسش¬ها، جُستار حاضر در دو بخش کوشیده، نگاهی انتقادی به¬نوع حماسی فارسی داشته باشد. بخش نخس...
[ 12 ] - احوال نخستین خون‌خواه حسینی، «مسیّب بن نجبة الفزاری»، در گزارش‌های تاریخی
چکیده: مسیّب بن نجبه یکی از اصحاب امام علی(ع)و ازهواخواهان امامت حسنین(ع) بوده است. چنان‌که از اشارات برخی متون ادبی برمی‌آید،مسیّب پس ازواقعه‌ی کربلا نخستین کسی است که برای رهایی اهل بیت امام حسین(ع) به تعقیب کاروان اُسرای شام می‌رود و اخبار و داستان خروج او در حماسه‌ای ناشناخته تحت عنوان مسیّب‌نامه گزارش شده است. گذشته از آن، به استناد متون تاریخی، مسیّب به همراه سلیمان صرد خزاعی از بزرگ‌ترین رهب...
[ 13 ] - از میراث مشترک ادب عربی، ترکی و فارسی حماسة منثور بطّال‌نامه
مقالۀ حاضر برای نخستین بار در ایران، به معرّفی حماسه‌های دینی سه‌گانۀ ادب ترکی پرداخته است و از این میان، تکیۀ گفتار به معرّفی ترجمۀ فارسی حماسۀ منثور بطّال‌نامه و برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن معطوف شده است. بر این اساس، ابتدا به اصالت و آبشخور عربی این حماسه و حضور پُررنگ پهلوان تازی‌تبار آن در ادب ترکی اشاره شده است و پس از توصیف صلتیخ‌نامه و دانش‌مندنامه، هویّت تاریخی و شخصیّت محوری حماسۀ بطّال‌نا...
[ 14 ] - هفت قلعه؛ حماسة شیعی ناشناخته‌ای از قرن پنجم هجری
متون حماسی فارسی یکی از انواع مهم و اثرگذار در تحقیقات ادبی است. شناخت و تصحیح دست‌نویس‌های متروک این متون نقش تعیین‌کننده‌ای در بهتر نمایان‌کردن تاریخ ادبیات ایران دارد. با توجه به منابع موجود، تعدّد و تنوع حماسه‌های دینی بیش از دیگر وجوه حماسی دیده می‌شود؛ اما فقر شناخت و پژوهش در حماسه‌های دینی فارسی سبب شده است مشخصات و وضعیت بسیاری از این آثار ارزشمند همچنان نامعلوم باقی بماند. این جستار در...
[ 15 ] - بازخوانی دو اسطوره ترکی «قیزیل آلما» و «ارگنه قون» در شعر ضیا گوک آلپ از نظرگاه حسین مجیب المصری
اسطوره‌ها پرتو بخشی از حقایق تاریخی‌اند. لذا هیچ اسطورهای را نمیتوان جعلی، بیمعنی و بیهوده شمرد؛ زیرا اگر چنین نبود، اسطوره نمیتوانست در ذهن آحاد یک ملّت راه یابد و از چنان پشتوانهای برخوردار گردد که بتواند از غربال تحوّلات تاریخی بگذرد. بازخوانی و شناسایی اساطیر ملّی میتواند مردم هر عصری را از فراز و فرودهای دیروزین خویش مطّلع سازد. حسین مجیب المصری یکی از اسطورهپژوهانی است که در سال 2000م ...
نویسندگان همکار