سیدمهدی بیابانکی
دانشجوی دکتری فلسفة علم، دانشگاه صنعتی شریف
[ 1 ] - رویکرد طبیعت‌گرایانه و معرفت‌شناسانة هیوم در خصوص رابطة علیت
دیدگاه فلسفی هیوم در باب علیت را می‌توان با چهار نگرشِ متمایز از هم تحلیل و بررسی کرد: طبیعت‌گرایانه، شناخت‌شناسانه، معناشناختی، و هستی‌شناختی. نگرش طبیعت‌گرایانه به بررسی مبدأ یا منبع چیزهایی که ذهن را اشغال کرده‌اند و فرایند‌های مربوط به آن می‌پردازد. این نگرش با این پرسش‌ها متمایز می‌شود: فرایند ذهنی‌ای که با آن معلول‌ها را از علت‌ها استنباط می‌کنیم چیست؟ منشأ تصور رابطة ضروری چیست؟ نگرش شناخ...
[ 2 ] - منطق تبیین آیات قرآن در تعامل با گزاره‌های علوم تجربی
تأکید و ترغیب آیات قرآن کریم بر علم و معرفت درکنار اختصاص بیشاز ده درصد این آیات به مباحث علمی در حوزه‌های مختلف، پرسش از رابطۀ میان این آیات و علوم گوناگون را به دغدغه‌ای اصیل و ریشهدار تبدیل کرده است. رشد روزافزون علوم و فناوری جدید، و اندیشههای فلسفی و اجتماعی برآمده از آن، این دغدغۀ اصیل را به وظیفهای سنگین نیز مبدل کرده است. تلاش در این حوزه که از آن باعنوان «تفسیر علمی قرآن یاد می...
[ 3 ] - مشخصه‌های اساسی طبیعت‌گرایی در فلسفه معاصر غرب
طبیعت‌گرایی، یک رویکرد فلسفی درون سنت فلسفه تحلیلی است، که در طول سه دهۀ آخر قرن بیستم یکی از جهت‌گیری‌های غالب در فلسفه تحلیلی به شمار می‌آید. از نگاه بسیاری از طبیعت‌گرایان، طبیعت‌گرایی نه تنها رویکردی فلسفی، بلکه در عین حال، به عنوان یک «ایدئولوژی» و عامل جهت دهنده به کل سنت فلسفۀ تحلیلی نیز به شمار می‌آید. اما با این وجود، پاسخ به این سؤال که «طبیعت‌گرایی چیست؟» با چالش‌های بسیاری همراه بود...
[ 4 ] - امکان طبیعت‌گرایی در علم
طبیعت‌گرایی علمی آموزه‌ای مشتمل بر دو جزء هستی‌شناختی و روش‌شناختی است. بر اساس جزء روش‌شناختی، روش علمی تنها منبع برای کسب شناخت معتبر (راجع به طبیعت) است و بر اساس جزء هستی‌شناختی، همه آنچه وجود دارد (علی الاصول) می‌تواند بوسیله علم مورد پژوهش قرار گیرد. برخی از فلاسفه طبیعت‌گرا معتقدند که جزء هستی‌شناختی، یعنی طبیعت‌گرایی هستی‌شناختی (یا متافیزیکی)، یک اصل فلسفیِ ضروری یا ساختاری برای علم است...
[ 5 ] - نقد رویکرد طبیعت‌گرایی علمی در خصوص رابطۀ علم و متافیزیک
هدف: طبیعت‌گرایان، متافیزیک را به عنوان معرفتی پیشینی و مقدم بر علم نمی‌پذیرند و معتقدند مسیری فراعلمی برای فهم متافیزیکی وجود ندارد. در این دیدگاه، علم به عنوان مطالعۀ تجربی بر «متافیزیک» مقدّم است و متافیزیکدانان، متافیزیک خود را در «درون» مرزهای علم معاصر شکل می‌دهند. هدف این محقق در این مقاله، بررسی این مسئله بود که آیا دیدگاه...
[ 6 ] - امکان خوانش توحیدی از نظریه‌های علمی
مقصود از خوانش توحیدی از یک نظریه‌ی علمی این است که آن نظریه را در بستر یک متافیزیک توحیدی تفسیر کنیم. براین‌اساس لازم است نشان دهیم که نظریه‌های علمی واجد نوعی متافیزیک هستند که در پرتوی آن متافیزیک، امکان تفسیرهای مختلف از آن نظریه فراهم می‌شود. به‌علاوه باید نشان دهیم که متافیزیک مذکور می‌تواند متافیزیکی مبتنی‌بر یک هستی‌شناسی توحیدی باشد. برخی از فلاسفه چنین خوانشی از نظریه‌های علمی...
[ 7 ] - خداباوری و یافته‌های علوم‌شناختی دین:سازگاری یا ناسازگاری
اوایل قرن بیست و یکم، شاخۀ جدیدی از حوزۀ علوم شناختی به نام «علوم شناختی دین» توجه محققان بسیاری را به خود جلب کرده است. محققان در این شاخه به دنبال بررسی مکانیزم‌های شناختی هستند که باورهای دینی را در انسان تولید یا تقویت می‌کنند. نظریه‌ها و همچنین شواهد تجربی علوم‌شناختی دین، پرسش‌های فلسفی و الهیاتی بسیاری را به دنبال داشته است. یکی از مهم‌ترینِ این پرسش‌ها این است که آیا این یافته‌ها ...
[ 8 ] - تحلیلی انتقادی از نظریه‌های تکاملی در خصوص شیوع باورهای دینی
این‌که «چرا باورها و فعالیت‌های دینی در فرهنگ‌های مختلف بشری و در همۀ زمان‌ها شیوع گسترده‌ای داشته و دارد؟» مسئله‌ای است که در چند دهۀ اخیر مورد توجه بسیاری از فلاسفه و دانشمندان مرتبط با حوزۀ دین قرار گرفته است. نظریات تکاملی می‌کوشند با مطالعۀ دین به عنوان یک پدیده طبیعی، به این پرسش پاسخ دهند. دو دسته نظریۀ تکاملی در خصوص این مسئله وجود دارد که عبارت‌اند از نظریۀ محصول فرعی و نظریۀ انتخاب گر...
نویسندگان همکار