رضا کوهکن
دانش اموخته دکتری تاریخ علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
[ 1 ] - تبیین هستیشناسانه عالم اوسط در اندیشة کیمیایی حسن بن زاهد کرمانی
تاریخ علم نگرش حالمحور به فلسفة علم، آن را صرفا ناظر بر علوم جدید مانند فیزیک و زیستشناسی میپندارد و بخش بزرگی از معرفت بشری مانند کیمیا را که در علم کنونی جایی ندارند، نادیده میگیرد. این مقاله تلاش دارد با پرهیز از چنین نگرشی، به بررسی هستیشناسانه ماهیت علم کیمیا نزد حسن بن زاهد کرمانی، کیمیاگر ایرانی سدة هشتم هجری بپردازد. آثار حسن بن زاهد، حاوی ساختاری قوی و اندیشهای منسجم در باب کیمیا...
[ 2 ] - ابن‌ابی‌جمهور، مؤسس کلام شیعی اشراقی
ابن‌ابی‌جمهور احسایی از علمای متضلّع شیعی است که تا اوایل تشکیل دولت صفوی در ایران، در قید حیات بوده است. او را از این حیث که هم در قالب و روش و هم در تلقّی کلامی، تحوّلی بنیادی در کلام شیعه پدید آورد، می‌توان مؤسّس خواند و از آن‌جا که این تحوّل با تکیه بر حکمت اشراق و به مدد آن محقق میشود و صبغۀ آن را میگیرد، وی را باید «مؤسس کلام شیعی اشراقی» دانست. مقاله نشان می دهد که تحول مذکور، از حیث قالب، ...
[ 3 ] - شیوة تاریخ‌نگاری حال‌محورِ علم در معرض محک کیمیای حسن بن زاهد
در این مقاله نخست، شیوة تاریخ‌نگاری حالمحور علم معرفی شده است؛ معیار، نقطة آغاز و نقطه پایان اینگونه تاریخ‌نگاری، نظریه‌های «علمیِ» کنونی می‌باشد. از دیدگاه نگارنده، مقابلة ویژگی‌های علوم پیشین با علم کنونی می‌تواند محک مناسبی در آزمون کارآمدی این شیوه باشد. بدینترتیب، کیمیا بهعنوان یک علم طبیعی در سده‌های گذشته لحاظ و به واکاوی کیمیای حسن بن زاهد کرمانی پرداخته میشود. آنگاه، برخی موضوعات م...
[ 4 ] - مورخ یا کیمیاگر به مثابۀ ریشه‌شناس: مطالعۀ موردی عنوان «ال-کیمیا»
شیوه‌های مختلف تاریخ‌نگاری، نظیر حالمحور، تاریخی-فلسفی، کُربنی و یونگی، در بازسازی تاریخ کیمیای دورۀ اسلامی به کار گرفته شده است. در این میان، یکی از فنونی که در هر یک از این شیوه‌ها، به نحوی از انحا، می‌تواند به کار آید، فنّ ریشه‌شناسی است. در اینجا، ریشه‌شناسی‌های مختلفی که برخی مسلمانان کیمیاگر یا اهل تراجم (نظیر ابن ند‌یم، صفدی، خوارزمی، جلدکی، ازنیقی) از واژۀ «ال-کیمیا» عرضه کرده‌اند، ارائه...
نویسندگان همکار