حسن قنبری
دانشیار دانشگاه تهران
[ 1 ] - پلانتینگا و مسئلۀ عقلانیت خداباوری
در این مقاله عقلانیت خداباوری را در سه اثر مهم پلانتینگا دنبال کردهایم؛ سه اثری که نویسنده در آنها توانسته است ضمن پاسخ دادن به ایرادهای منتقدان، دیدگاه خود را بیان کند. ما در این نوشتار سیر بحث پلانتینگا در این کتابها را دنبال کرده و پس از تبیین دیدگاه وی، به نقد و بررسی آن پرداختهایم. بر این اساس ابتدا به نقد و بررسی برهان تمثیلی وی پرداخته میشود و در ادامه بیان خواهد شد که در نقدهای و...
[ 2 ] - عقلانیت ایمان از منظر سوین برن
در این نوشتار ابتدا به دو تلقی از مفهوم عقل اشاره میشود. در ادامه به نگاه ریچارد سوین برن اشاره خواهد شد که مطابق با تلقی نخست از عقل است. همچنین بیان خواهد شد که از نظر سوین برن ایمان دینی و باور عادی، از یک نوع عقلانیت برخوردارند. در این زمینه ضمن اشاره به تعریف رایج معرفت نزد معرفتشناسان، این پرسش را پاسخ میدهیم که ایمان دینی چه نسبتی با معرفت دارد؟ در این زمینه اصولی را، بررسی خواهیم کرد...
[ 3 ] - مبانی و ادله فناناپذیری نفس در اندیشه ملاصدرا
صدرالمتالهین شیرازی بر اساس مبانی خاصّی مانند اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری، حدوث جسمانی نفس و تقسیم عوالم هستی به عالمِ ماده، عالم برزخ و عالم عقول به اثبات فناناپذیری نفس انسانی میپردازد. با توجه به این مبانی، ملاصدرا ثابت میکند که نفس انسان در ابتدای وجودش بهصورت مادی حادث شده و در مسیر یک حرکت جوهری قرار میگیرد. در طی این حرکت که در ذات نفس روی میدهد، نفس مادی به یک موجود مجرد تب...
[ 4 ] - اصالت یا اعتباریت وجود، نزاعی مبتنی بر اطلاقات وجود
مىدانیم در مسألۀ فلسفی «اصالت وجود یا ماهیّت»، فارغ از پیشفرضهاى برخی اهل نظر و با لحاظ یای مانعة الخلوّ، چهار حالت متصوّر است. غالب اندیشمندان مسلمان در این باره نظریّهای را مطرح داشته و بعضی از آنان نیز به سود دیدگاه خود دعوی برهان نمودهاند؛ لیکن ورود ایشان به این مسأله، حکایت از عدم اتّفاق نظر پیرامون مبادى تصوّری و تصدیقی مربوطه دارد. در این میان، اطلاقات متعدّد مفاهیم «وجود» و «ماهیّت» از جمل...
[ 5 ] - علم حضوری و جایگاه آن در اندیشه دکارت
در این نوشتار، ابتدا ضمن تعریف علم حضوری اشاره مختصری به تاریخچه آن در آثار افلاطون و ارسطو کرده و در ادامه به اهمیت این بحث در اندیشه دکارت و نیز مصادیق آن در فلسفه وی میپردازیم. در نهایت نشان میدهیم که علم حضوری در واقع از زیربناییترین مباحث فلسفه دکارت است به گونهای که میتوان ادعا کرد تمام نظام فلسفی او بر آن استوار است.
[ 6 ] - آیین کاتولیک و الهیات جدید
در مقدمه مقاله پس از بحث واژه شناسی به ظهورمدرنیته و عوامل دخیل در پیدایش تفکر مدرن مختصرأ اشاره خواهد شد. در این باره به دیدگاه رایج درباره عامل اصلی پیدایش دوره مدرن یعنی اندیشه دکارت اشاره میشود. درادامه به چالشهای مدرنیته با مسیحیت بویژه آیین کاتولیک اشاره خواهد شد. همچنین به سیر تاریخی واکنشهای آیین کاتولیک به مدرنیته پرداخته میشود و گفته خواهد شد که چرا الهیات جدید نتوانست در بستر...
[ 7 ] - تکامل و نظم
نظریه تکامل طبیعی و رابطه آن با وجود نظم و تدبیر در طبیعت، در تفکر غربی هنوز از بحتهای مطرح و مهم است. این موضوع سخنرانی پروفسور الوین پلانتینگا در دانشگاه قم است که مؤلف محترم متن ویراسته شده آن را جهت چاپ در اختیار فصلنامه گذاشته است. وی ابتدا مفاد نظریه تکامل و نیز معنای مورد نظر خود را از نظم بیان میکند و اظهار میدارد که علم به خودی خود هیچ دلالتی بر نفی نظم ندارد، بلکه ترکیب علم با طبیع...
[ 8 ] - جان هیک و اعتبار معرفتشناختی تجربۀ دینی
جان هیک فیلسوف نامآشنای معاصر با نظریۀ کثرتگرایی دینی شناخته شده است. اما ذکر این نکته ضروری بهنظر میرسد که یکی از ارکان اصلی نظریۀ پلورالیستی هیک، تجربۀ دینی و نقشی است که این تجربه در اعتبار بخشیدن به باورهای دینی دارد. در واقع وی از کثرت در تجارب دینی به کثرتگرایی در باورهای دینی پل میزند. هیک برای نشان دادن اعتبار معرفتی تجربۀ دینی به اصولی تمسک جسته است همچون: پایه بودن باور به متعلق...
نویسندگان همکار