محمد رضا جباران
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی
[ 1 ] - امکان طرح آزاداندیشی در پژوهش به‌مثابۀ یک مسئلۀ اخلاقی بر مبنای منابع اسلامی
آزاداندیشی نخستین بار توسط اثبات‌گرایان در روش‌شناسی تحقیقات مطرح شد. ایشان معتقد بودند محقق در علوم انسانی هم باید مثل علوم طبیعی از حوزۀ تأثیر همۀ ارزش‌ها و ترجیحات آزاد باشد. صاحبان رویکردهای تفسیری و انتقادی با طرح مباحث گسترده‌ای به‌طور کلی یا جزئی با این نظریه مخالفت ورزیدند. این گفت‌وگو در حوزۀ روش‌شناسی تحقیقات همچنان گرمای خود را حفظ کرده است. چیزی که این مسئله را از منظر اخلاق شایستۀ ...
[ 2 ] - زیبایی‌شناسی در اندیشة اسلامی با تأکید بر حقیقت، معیار و منشأ
درک صحیح زیبایی یکی از پایه‌های کمال معنوی انسان و زیبایی‌شناسی از مؤثرترین سامانه‌های ادراکی او در رویارویی با جهان خارج است. باور صحیح دربارة حقیقت عقلانی و معیارهای درست زیبایی می‌تواند ما را با خاستگاه آن در هستی آشنا و نظام اخلاقی انسان را اصلاح کند. به همین دلیل گفتمان مدرن می‌کوشد زیبایی را از حوزة عقل به حیطة نفس بکشاند و تا حد تابعی از حواس و تجارب زیستی انسان بکاهد. این مقاله در صدد ...
[ 3 ] - ملاک حرمت صورتگری بر مبنای نصوص دینی
آگاهی از ملاک یک حکم به ما فرصت می‌دهد که همگام با وسعت محدودۀ ملاک، دایرۀ شمول حکم را کوچک یا بزرگ کنیم. حرمت صورتگری با صرف نظر از قیود، از مسلّمات فقه مذاهب اسلامی است؛ ولی با توجه به ویژگی‌های موضوع این حکم در ظرف تشریع، احتمال می‌دهیم که تشریع حرمت، تحت تأثیر خصوصیات موضوع در آن زمان صورت پذیرفته باشد. پس کشف ملاک این حکم شاید در تعمیم آن نسبت به مصادیق امروزینش مؤثر باشد. ملاک این حکم از ر...
[ 4 ] - بازنمایی نظام مفهومی مبانی اخلاق در نگاه امام‌رضا (علیهالسلام)
نظام اخلاقی اسلام با مشخصه‌های خود دارای مبانی ویژه‌ای است. امام‌رضا (علیهالسلام) نظام اخلاقی قرآن را بر محور توحید مطرح کرده است. استخراج و معرفی مبانی اخلاق اسلامی از دیدگاه نظری و سیرۀ عملی آن حضرت دستمایه‌ای است که با استناد به آن می‌توان جامعیت نظام اخلاق اسلامی را بر محور توحید تبیین کرد. این مقاله با استفاده از روش تحلیل مفهومی ایزوتسو به این مهم پرداخته است. برای رسیدن به این هدف، چهار...
[ 5 ] - اخلاق پژوهش در مرحله دست‌یابی به نتیجه
در همهٔ حوزه‌ها، اصول اخلاقی بر اصول نظری و اصول نظری بر مبانی فرانظری تکیه دارند و به همین دلیل، کنش‌گر در صورتی به یک اصل اخلاقی ملتزم می‌شود که آن اصل و اعتقاد از بینش‌های نظری و پارادایمی او برآمده باشد. اصول نظری اخلاق در مرحلهٔ دست‌یابی به نتیجه با دیگر مراحل پژوهش متفاوت است و به تبع، اصول اخلاقی پژوهش در این مرحله با دیگر مراحل پژوهش متفاوت‌اند. این اصول نظری اقتضا دارند که پژوهنده در...
نویسندگان همکار