سید علی محمد یثربی
دانشیار گروه حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران
[ 1 ] - مالکیت و مدیریت معادن نفت و گاز در فقه و قوانین ایران
با اکتشاف نفت در کشورمان، در طول دوران حیات آن، مسایل حقوقی و سیاسی متعددی راجع به آن مطرح شد. از جمله‌ی این مسایل، وضع مالکیت معادن نفت و گاز می‌باشد. در این پژوهش، به بررسی نظریه‌های فقهی راجع به معادن، پرداخته شده است که با توجه به قوت و استحکام ادله‌ی انفال، این نظر را پذیرفته و قایل به آن می‌شویم که معادن مطلقا ملک امام علیه‌السلام است. سپس در سلسله‌ی منطقی این تحلیل، نحوه مالکیت و اداره ا...
[ 2 ] - بررسی مبانی تحلیل اقتصادی حقوق مالکیت؛ با تأکید بر مفهوم تأثیرات خارجی
حقوق مالکیت با مقالۀ پیشگام دمستز (Demsetz) به نام «به سوی یک تئوری در حقوق مالکیت» وارد حوزۀ تحلیل اقتصادی گردید. این ارتباط بر پایۀ تأثیرات خارجی و در جستجوی راه‌حل آن قابل واکاوی است. پیگو بر نقش دولت در حل مسئلۀ تأثیرات خارجی تأکید نمود، ولی پس از وی رویکردهای بازار‌محور به نظریۀ حاکم در این خصوص بدل گردید. رونالد کوز بر اساس نظریۀ بازار، با تأکید بر نقش هزینه‌های مبادله و در فرض صفر بودن آ...
[ 3 ] - انتخاب بین مالک یا خریدار با حسن نیت؛ تحلیل اقتصادی نظام ثبت زمین در کامن‌لا) نظام رکورد و رجیستر) با نگاهی به مادۀ 22 قانون ثبت اسناد و املاک
از مهم‌ترین مباحث تحلیل اقتصادی حقوق مالکیت، بررسی نحوۀ محافظت از این حقوق است که شامل بررسی کارایی نظام‌های ثبت زمین نیز می‌شود. از مباحث مهم این حوزه، مسئلۀ تخصیص زمین به مالک یا خریدار با حسن نیتاست. بر این اساس در کامن‌لا دو نظام رکورد و رجیستر برای حل مسئلۀ مذکور به چشم می‌خورد؛ تحت نظام رکورد در چنین مواقعی زمین به مالک واقعی داده می‌شود و در مقابل تحت نظام رجیستر این خریدار است که زمین ر...
[ 4 ] - اثبات حکم با قاعدۀ لاضرر
قاعدة لاضرر از مهم‌ترین قواعد فقهی است که در جمیع ابواب فقه کاربرد دارد. در اینکه از طریق این قاعده می‌توان احکام ضرری را رفع کرد، تردیدی وجود ندارد؛ اما اگر از نبود حکمی ضرری محقق شود، این اختلاف وجود دارد که آیا می‌توان با استناد به این قاعده آن حکم را جعل کرد. لزوم جبران ضرر یک مسئلۀ عقلی است و عقل در این خصوص بین امور وجودی و عدمی تفاوتی نمی‌گذارد. علاوه بر این، با مراجعه به عرف می‌توان فهم...
[ 5 ] - بررسی فقهی قاعده‌ی اقتصاد
امروزه در برخورد با مشکلات اقتصادی سه راه مشخص وجود دارد، آزادی مصرف و سخت‌گیری نابه‌جا و شکننده و راه سومی که مسیر مستقیم منطبق با فطرت الهی انسان و آن طریق وسطی و مشی اقتصاد است، مقاله راه سوم را اثبات کرده است. قاعده‌ی «نفی اسراف» یا به تعبیر رساتر «قاعده‌ی اقتصاد» از حیث منابع و مصادیق و عناوین جدید اقتصادی و حکم تکلیفی و حکم وضعی و مستثنیات آن مورد تحقیق قرار گرفته است. راه اعتدال، تأمین‌ک...
[ 6 ] - قرائت فقهی حقوق اقتصادی
فقه اسلامی ریشة حقوق و مکتب اقتصادی و محیط پرورش علم اقتصاد اسلامی و رکن رکین نظام اقتصاد اسلامی است. حقوق و اقتصاد دو شعبه از علوم انسانی‌اند که پیش از قرن 18 مستقل از یکدیگر نبوده‌اند. با گسترش روش‌شناسی تجربی و غلبة آن بر اقتصاد، به‌تدریج اقتصاد به صورت علم مجزا و بدون توجه به حقوق و نهادهای حقوقی مطرح شد. مقالة پیش [j1] رو کوشیده است ضمن اثبات رابطة حقوق و اقتصاد، ترابط آن دو را بر اساس مبا...
[ 7 ] - ترابط حقوق شهروندی و مبانی آن با حقوق نفت و گاز در ایران
حقوق شهروندی در مسائلی مانند صیانت از منابع طبیعی ، حفظ محیط زیست، حفظ امنیت ، رعایت حقوق مالکیت ، حق اشتغال و حداکثر استفاده از ظرفیت داخلی و مواردی دیگر با حقوق نفت و گاز ارتباط داشته و به نحوی از انحاء در قوانین و قراردادهای مرتبط با قراردادهای نفت و گاز مورد توجه قرار گرفته است. حقوق نفت و گاز از حقوق شهروندی بیگانه نیست و در ذیل آن قرار می گیرد. در این تحقیق با پرداختن به این موضوعات مرتبط...
[ 8 ] - بررسی فقهی حقوقی اقتصادی الگوی قراردادهای نفتی
در این مقاله مبنای اصلی الگوی قراردادهای نفتی بیع متقابل و نسل‌های چهارگانه آن مورد ملاحظه واقع شده است. رابطه این الگو با اصل (77) و (125) بررسی شده است برای مثال آیا ارائه الگو نوعی واگذاری حق قانونگذاری نیست؟ معیار تمییز امور محتوایی و ضابطه‌ای که در حیطه تقنین قرارداد از امور شکلی و آیین‌نامه‌ای که در حیطه وظایف وزیران است چیست؟ آیا در عمل رعایت این معنا شده است؟ آیا الگو با قواعد بالا...
[ 9 ] - فرهنگ مدیریت و حقوق خانواده
مقالة پیش رو دربارة یکی از عرصه‌های مهم مدیریت و فرهنگ آن، یعنی مدیریت در حقوق خانواده، است. چون ما در زندگی دو مملکت یا دو خانواده داریم؛ یکی بزرگ و یکی کوچک. و چه بسا این خانواده اصل و پایة آن خانواده است. پیامبر(ص) فرموده‌اند: «هیچ بنیادی نزد خداوند پسندیده‌تر از ازدواج و تشکیل خانواده نیست.» قانون اساسی نیز خانواده را واحد بنیادین جامعه و کانون اصلی رشد و تعالی انسان معرفی می‌کند. همان‌طور ...
[ 10 ] - بررسی احکام و آثار مالکیت بر فضا و قرار زمین: مطالعۀ تطبیقی در فقه اسلامی و کامن‌لا
مالکیت اموال غیرمنقول به سطح زمین محدود نیست؛ بلکه شامل فضای فوقانی زمین (حق هوا؛ مالکیت فضا) و فضای تحتانی (مالکیت قرار) نیز می‌شود. دو دیدگاه عمده در فقه اسلامی و حقوق موضوعه راجع به حد مالکیت فضا و قرار شکل گرفته‌اند. بر اساس دیدگاه نخست، هیچ‌گونه حدومرزی برای مالکیت وجود ندارد و مالک زمین، مالک فضای زمین تا اوج آسمان و قرار آن تا اعماق زمین است؛ در حالی‌که نگرش دوم، مالکیت را تا حد متعارف و...
نویسندگان همکار