سهیلا صادقی فسایی
دانشیار جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
[ 1 ] - فهم خانه داری در بستر نقشهای جنسیتی : مطالعه کیفی در شهر تهران
مقاله حاضر بر اساس پژوهشی کیفی است که در آن تلاش شده، تا با انجام مصاحبه های عمیق کیفی با 26 زن خانه دار 23 تا 58 سال تهرانی، کیفیت زندگی زنان خانه دار بنا به روایت و تجربه زیسته ی آنان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد، چگونه خانه داری در پروسه ها و زمینه های اجتماعی حک شده است و صرفاً با توجه به زمینه های اجتماعی قابل تفسیر است. آنچه در این پژوهش اهمیت می یابد آن است ک...
[ 2 ] - مطالعة جامعه‌شناختی رابطة مدیریت بدن و ارزش سرمایة جنسی در بین زنان (موردمطالعه: زنان متولد دهة 60 شهر همدان)
مقالة حاضر با هدف مطالعۀ جامعه‌شناختی رابطۀ میان مدیریت بدن و ارزش سرمایۀ جنسی در بین زنان متولد دهة 60 شهر همدان اجرا شد. روش پژوهش در این تحقیق، پیمایشی و از نوع توصیفی و تحلیلی بود. برای جمع‌آوری دادههای موردنیاز از پرسشنامۀ محقق‌ساخته استفاده شد. جامعۀ آماری تحقیق نیز تمامی زنان متولد دهة 60 در همدان بودند که در زمان انجام تحقیق در این شهر سکونت داشتهاند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 40...
[ 3 ] - مطالعه‌ی قربانی‌شناختی قتل‌های سریالی پاکدشت
این مقاله به مطالعه‌ی قتل‌های سریالی پاکدشت از منظر قربانی‌شناختی می‌پردازد. هدف اصلی این تحقیق یافتن عوامل موثر بر شکل‌گیری و تسهیل فرایند قربانی‌شدن 17 کودکی است که در فاصله‌ی 19 ماه به‌قتل رسیده‌اند. در این تحقیق سه پارامتر کنترل رسمی، کنترل غیررسمی و ویژگی‌های قربانیان به‌عنوان عوامل موثر بر فرایند قربانی شدن مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این تحقیق براساس روش کیفی انجام شده و تکنیک‌های استفاد...
[ 4 ] - واکاوی مختصات تلفیق عاملیت نوجوانان و فنآوری با توجه به خانگی شدن ICTS
بر اساس تغییرات اجتماعی-فنآورانۀ شهر اطلاعاتی تهران، خانگی شدن فنآوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی سبب شده است تا ایدۀ هم‌زیستی انسان و فنآوری در ابعادی از سطوح شناختی تا کنشی تسهیل شود. در این میان، عاملان اجتماعی نوجوان از سطح انطباق‌پذیری بیشتری با فنآوری‌های جدید در بُعد کنش‌های روزمره برخوردارند؛ تا جایی که تشدید وابستگی به فنآوری‌های به‌روز، زمینۀ ادغام عاملیت انسان و فنآوری را فراهم می‌آورد. د...
[ 5 ] - بچه افغانی: شکل‌گیری تصور از خود و دیگری در تجربه زندگی روزمره نوجوانان افغان
مسئلة اصلی این پژوهش مطالعة مشکلات نوجوانان افغانستانی در تعاملات روزمره و تأثیر این مشکلات و تنگناها بر شکل‌گیری تصور از خود و دیگری در آن‌هاست. ملاحظات نظری براساس نظریات متفکران مکتب کنش متقابل نمادین و با استفاده از سازة مطرودیت اجتماعی تدوین شده است. این پژوهش از نوع پژوهش‌های کیفی است، گردآوری داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته و مصاحبه‌های روایی صورت گرفته است. تحلیل داده‌ه...
[ 6 ] - تحلیل جامعه‌شناختی نظم اجتماعی با توجه به انواع هنجارگرایی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن
هنجارهای اجتماعی، مقررات و انتظاراتی هستند که با آن جامعه رفتار اعضای خود را هدایت میکند و براساس فرآیند کنترل اجتماعی، مشروعیت سیاسی و رویههای اعمال عدالت در زمینۀ حاکمیت، نظم اجتماعی در جامعه تضمین میشود. در این پژوهش تأثیر متغیرهای مستقل مرتبط با سه زمینۀ کنترل اجتماعی، عدالت رویهای و سرمایۀ اجتماعی بر متغیر وابسته یعنی هنجارگرایی و ابعاد چهارگانۀ آن (متعهدانه، مصلحتگرایانه، اجبار...
[ 7 ] - درک و تصور زنان از قربانی‌شدن (مطالعة کیفی در شهر تهران)
قربانی و قربانی‌شدن مفاهیمی نسبتاً جدید است که در جرم‌شناسی سنتی کمتر به آن توجه شده است. اما نگاهی به مبانی نظری نشان می‌دهد تحقیقات این حوزه اخیراً به سوی قربانیان جرم چرخش داشته و بخشی از تحلیل‌های جرم‌شناختی بر فهم سبک زندگی قربانیان جرم متمرکز شده است. در حالی که جرم‌شناسی می‌پرسد: «چرا عده‌ای مرتکب جرم می‌شوند؟»، قربانی‌شناسی می‌پرسد: «چرا عده‌ای آماج اقدام‌های جرم‌آمیز قرار می‌گیرند؟» هدف...
[ 8 ] - A Sociological Approach to the Women's Perception of Fear of Crime in Urban Spaces
Fear of crime is a very prevalent issue today. It challenges the safety of cities. For this reason it has gained considerable attention among the sociologists and criminologists over the last 20 years. Whilst men experiencing relatively high rates of violence, they report their fear of crime less than women. In the contrary women have a much greater fear of crime than men, but are victimized le...
[ 9 ] - مطالعه جامعه شناختی سنخ های طلاق
این پژوهش با هدف سنخ شناسی انواع طلاق و زمینه های آن انجام شده است. برایناساس با اتخاذ رویکرد کیفی و تکنیک مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته به بررسی درک و تصور سوژه های مطلّقه از زمینه های طلاق خود و نحوه تفسیر آنان از این واقعه پرداختیم. نتایج مصاحبه های کیفی با 36 مرد و زن مطلّقه تهرانی درمجموع شش تیپ گوناگون طلاق را شناسایی کرد که هریک زمینه ها و ویژگی های خاص خود را دارد. براین‌مبنا تیپ...
[ 10 ] - تحلیل جامعه‌شناختی درک و تصوّر کنشگران اجتماعی نسبت به جرایم زنان
این تحقیق به روش کیفی انجام‌شده و تلاش میکند تحلیلی جامعه‌شناختی از درک و تصور کنشگران اجتماعی از جرایم زنان ارائه دهد. بی‌تردید جرایم زنان ابعاد پیچیده‌ای دارد که در بسترهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ریشه دارد و با شناخت و فهم این ریشه‌ها می‌توان به دلایل زنان در ارتکاب جرم پی برد و زوایای پنهان آن را آشکار کرد. یافته‌های این تحقیق براساس مصاحبه‌های عمیق کیفی با 51 زن و مرد تهرانی به‌دس...
[ 11 ] - بررسی جامعه شناختی عوامل مؤثر بر مدیریت بدن زنان متولد دههی 60 (مطالعه کیفی زنان شهر همدان)
جامعه بررسی شده، شامل زنانیاند که از بالاترین شاخصهای مدیریت بدن برخوردار بوده و در سال 1394 در شهر همدان سکونت داشتهاند. روش پژوهش در این تحقیق، کیفی بوده و برای جمع‌آوری دادههای مورد نیاز از مصاحبه عمیق باز در شکل نیم ساخت یافته آن استفاده شده است. شیوهی نمونه گیری در این پژوهش، هدفمند و مشتمل بر زنان متعلق به نسل دههی 60 بوده است. در این پژوهش در انتخاب نمونهها به متغیرهایی همچون تأه...
[ 12 ] - تیپولوژی‌ها‌ی قتل براساس چند روایت
اگرچه هر نوع قتلی در نوع خود منحصر‌به‌فرد است، اشکالی از قتل می‌تواند دربرگیرندة ویژگی‌های مشترکی باشد و این امر بیانگر آن است که قتل به‌صورت‌های متعددی الگو می‌یابد. پژوهش حاضر با اتخاذ یک رویکرد کیفی و با تأکید بر داده‌هایی که از طریق مصاحبه‌های عمیق نیم‌ساخت‌یافته با 14 قاتل (12 مرد و 2 زن) حاصل شده است، سعی بر شناسایی تیپ‌ها‌ی مختلف قتل و فهم چرایی و چگونگی شکل‌گیری پدیدة قتل دارد. داده‌ها...
[ 13 ] - عشق و ضد عشق در سریال‌های ایرانی؛ تحلیل نشانه‌شناختی «روابط عاشقانه» و «روابط مبتنی بر فریب» در رسانه ملی
رسانه، بهترین وسیله برای فرهنگ‌سازی در جوامع مدرن است و برنامه‌های تلویزیونی، یکی از وسیع‌ترین گستره‌های مخاطب را در میان رسانه‌های جهان به خود اختصاص داده است. در این میان،سریال‌های تلویزیونی، نقش مهمی در شکل‌گیری و یا تغییر شکل ارزش‌ها و ساختارهای اجتماعی در جامعه بازی می‌کنند. هدف مقاله حاضر، تحلیل نشانه‌شناختی از نحوه بازنمایی الگوهای مدرن روابط دختر و پسر در سریال...
[ 14 ] - زندگی پس از زندان؛ چالش‌های بازسازی برای زنان
مقاله حاضر براساس پژوهشی کیفی انجام شده و تلاش شده است چالش‌های زندگی زنان پس از آزادی از زندان و همچنین، شیوه مدیریت این چالش‌ها بنا بر روایت ایشان، تجزیه و تحلیل شود. برایناساس، با 38 زن 68-19ساله آزادشده، مصاحبه‌های عمیق کیفی و پدیدارشناسانه انجام شده و تجربه زیسته آنها از دوران حبس و پس از آزادی ارزیابی و تحلیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد بسیاری از این زنان، درزمینه مسائلی مانند پذیرش د...
[ 15 ] - بازتعریف «خود» و ساخت هویت در میان زنان پس از طلاق
با وجود تلاش برای مدیریت و کاهش طلاق، امروزه این پدیده در جامعة ایرانی روندی افزایشی به خود گرفته است؛ به طوری که، شاخص‌‌ها نشان می‌‌دهند روز‌به‌روز بر تعداد خانواده‌‌های طلاق در ایران افزوده میشود. در این میان «زندگی پس از طلاق» ـ که تا چندی پیش چندان مورد توجه نبود ـ به مسئله‌‌ای جدی برای جامعه‌‌شناسان خانواده بدل شده است. از سویی، بر اساس نتایج تحقیقات، طلاق پیامدهای بیشتری را برای زنان ب...
[ 16 ] - واکاوی نظری ابعاد اجتماعیـفرهنگی فناوری در بیانات رهبر انقلاب اسلامی؛ با تأکید بر ICTS
مفهوم‌پردازی و اندیشه‌ورزی درباره جامعه ایران به‌منزلۀ نوعی جامعه اطلاعاتی یکی از مسائل جدید پس از انقلاب اسلامی ایران محسوب میشود؛ ازاین‌رو در بیانات رهبر انقلاب اسلامی، ابعاد و ملاحظات اجتماعیـفرهنگی درباره فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، برجسته و قابل‌استخراج است. این مقاله با استفاده از رویکرد نظری «شکل‌گیری، عملکرد، و تأثیرات اجتماعیـفرهنگی فناوری» و روش پژوهش اسنادی، تلاش کرده است ضم...
[ 17 ] - تجربة همسران از فرایند بومی‌سازی تلفن همراه در زندگی مشترک: مطالعة داده‌بنیاد در شهر اصفهان
تلفن همراه مناقشه‌برانگیز‌ترین تکنولوژی معاصر است که مرزهای خانواده را درهم‌شکسته و تغییرات چشمگیری در مناسبات، ارزش‌ها و هنجارهای خانوادگی ایجاد کرده است. در این پژوهش، بخشی از نتایج این فرایند باتأکیدبر نقش تلفن همراه در روابط بین همسران واکاوی شده است. با به‌کارگیری روش کیفی و رهیافت تئوری زمینه‌ای 24، مصاحبة عمیق در شهر اصفهان انجام شد و سپس داده‌ها با کدگذاری باز، محوری و انتخابی در الگویی...
[ 18 ] - بازنمایی روابط خانوادگی در فیلم‌های اصغر فرهادی با رویکرد آسیب‌شناختی (چهارشنبه‌سوری، درباره الی...، و جدایی نادر از سیمین)
خانواده یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین نهادهای بشری و موضوع تحقیق مهمی برای محققان است و همیشه توجه محققان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. تجربه زندگی مدرن بیانگر آن است که نهاد خانواده و روابط خانوادگی دچار تغییراتی شده است. اصغر فرهادی از جمله کارگردانانی است که در فیلم‌هایش به موضوعات و مسائل اجتماعی پرداخته و خانواده و روابط خانوادگی یکی از کانون‌های مهم فیلم‌های اوست. سؤال اصلی مقاله حا...
[ 19 ] - بازنمایی بحران معنا و خانواده در فیلم‌های «گونزالس ایناریتو»
در این مقاله، نویسندگان تلاش کردهاند تا بازتاب بحران معنا، اخلاق و خانواده بهمنزله پیامدهای مدرنیته متأخر و جهان سرمایهداری را در چهار فیلم «عشق سگی»، «21 گرم»، «بابل» و «بییوتیفول» اثر گونزالس ایناریتو را نشان بدهند. برای این منظور، نظریه «پول در فرهنگ مدرن» زیمل و نظریه «جامعه و هویت شخصی در مدرنیته متأخر» گیدنز را با هم ترکیب کرده ایم تا مدل نظری مقاله را معرفی کنیم. به لحاظ روش شناس...
[ 20 ] - فراتحلیل پژوهش‌های بعد از انقلاب اسلامی در موضوع آموزش زنان
آموزش زنان به‌عنوان سرفصل مهمی در وضعیت اجتماعی آنها از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون همواره در سطوح مختلف نخبگانی، سیاستگذاری، قانونگذاری و اجرایی مورد توجه بوده است. تمرکز و توجه به کم و کیف دانش تولیدشده در حوزه آموزش زنان از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، با هدف نمایان‌سازی روند طی‌شده در دهه‌های اخیر، موضوع مورد بررسی این پژوهش است. با استفاده از روش فراتحلیل، پژوهش‌های انجام‌شده در این حوزه د...
[ 21 ] - مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی؛ مورد مطالعه: تأثیرات مدرن‌شدن بر خانواده ایرانی
به‌کارگیری روش پژوهش اسنادی یکی از ویژگی‌های عمده روش‌شناختی در پژوهش‌های علوم انسانی، به‌ویژه مطالعات جامعه‌شناختی با بُرد کلان، به‌شمار می‌رود. استفاده نظام‌یافته و هدفمند از روش اسنادی، مستلزم آگاهی از زمینه معرفت‌شناختی و جنبه‌های تکنیکی آن است. منابع و اسناد مطالعاتی به‌مثابه ابزاری برای پی بردن به معانی، مقاصد و انگیزه‌های کنش‌های عاملان اجتماعی و اطلاع از پدیده‌های اجتماعی تلقی می‌شوند. ...
[ 22 ] - مطالعۀ کیفی شرایط و زمینه‌های شکل‌گیری ازدواج موقت زنان
هرچند ازدواج موقت یکی از اشکال ازدواجهای مشروع به لحاظ تطابق با نهادهای حقوقی و دینی حاکم بر جامعۀ ایران است، در پژوهش حاضر به‌منزلۀ یک سنت اجتماعی و قرائت عرفی‌شده یک حکم دینی مورد توجه بوده است. در این مطالعه، به درک و تصوری که از عوامل زمینهساز و انگیزه‌های ازدواج موقت زنان وجود دارد پرداخته شده است. این مهم از طریق روش کیفی و با اتخاذ تکنیک مصاحبۀ عمیق انجام پذیرفته است. یافته‌های پژوهش ...
[ 23 ] - تحلیل جامعه‌شناختی روایت زنان از زندان، پس از آزادی
مقالۀ حاضر ضمن مرئی‌کردن زنان در دانش جرم‌شناسی بر آن است تا موضوعات کلیدی را در مورد زندان و آزادی پس از آن دریابد. زندگی در زندان تجربة زیستة متفاوتی است که با وجود تفاوت‌های فردی، خانوادگی، اجتماعی، و جرمی زندانیان، شرایط و ویژگی‌های مشترکی را برای آنها به‌وجود می‌آورد. مطالعۀ حاضر با رویکردی کیفی انجام شده و یافته‌های تحقیق، که از طریق مصاحبه‌های عمیق با 20 زن پس از آزادی از زندان حاصل شده...
[ 24 ] - بررسی عوامل مؤثر بر بزه دیدگی زنان شهر تهران
امروزه تحولات نوین در حوزه مطالعات جرم شناسی سبب شده است که توجه محققین علوم اجتماعی و جرم شناسی به آن سوی عمل مجرمانه، یعنی قربانیان جرایم معطوف شود. بر اساس رویکردهای قربانی محور، شرایط حاکم بر تکوین جرم و وقوع بزه دیدگی مورد بررسی و کنکاش قرار می‌‌گیرد تا بتوان جهت پیشگیری از جرم و کاهش تبعات آن گام برداشت. مقاله حاضر که مبتنی بر پژوهشی کیفی است، با استفاده از روش تحقیق کیفی و انجام مصاحبه‌ه...
[ 25 ] - تفاوت های جنسیتی در ادغام اجتماعی فناوری های جدید با اوقات فراغت نوجوانان: ترجیح یا تحمیل؟
براساس رویکرد «فناوری اجتماعی»، در شرایط کنونی فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی با فعالیتهای فراغتی نوجوانان ادغام شده و پیوند یافتهاند. این فعالیتهای فراغتی در چارچوب وسیعتری از اقتضائات بیرونی کنش و همچنین شرایطی قرار دارند که انتخاب کنشگر در آن رقم میخورد. این مقاله تلاش میکند ضمن ارائۀ سنخبندی از انواع فعالیتهای فراغتی بیرون‌محور و فناوری‌محور، ترجیح واقعی نوجوانان را در انتخاب آنها ...
[ 26 ] - نحوۀ بازنمایی زن در زیست جهان مدرن در فیلم‌های اصغر فرهادی (مطالعۀ موردی: چهارشنبه‌سوری، دربارۀ الی و جدایی نادر از سیمین)
فیلم‌های سینمایی، به‌طور ضمنی یا آشکار، تصویری از واقعیتهای اجتماعی را بازنمایی می‌کنند؛ درواقع، بخشی از فرهنگ جنسیتی در رسانه‌ها بازتولید میشود.اصغر فرهادی از کارگردانهایی است که در فیلم‌هایش به مسائل و موضوعات خانوادگی و اجتماعی می‌پردازد. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که در فیلم‌های سینمایی اصغر فرهادی، «زنان» در زیستجهان مدرن چگونه بازنمایی می‌شوند؟ این پرسش در چارچوب رویکرد بازنمایی مطر...
[ 27 ] - فراتحلیل چهار دهه پژوهش در موضوع اشتغال زنان
اشتغال زنان یکی از حوزه‌های مهم مورد توجه در وضعیت اجتماعی آنان بوده است. اهتمام سطوح سیاستگذاری، اجرایی، قانونگذاری و نخبگانی به کم‌و‌کیف اشتغال زنان نشان‌دهندة این اهمیت است. در این مقاله، با فراتحلیل پژوهش‌های به‌عمل‌آمده شامل 8 پایان‌نامه، 87 کتاب، 132 مقالة علمی و پژوهشی و 13 گزارش پژوهشی از پایگاه‌های اطلاعاتی کتابخانة ملی، ایران‌داک و نورمگز با جستوجوی کلید‌واژة «زن و اشتغال»، در بازة...
[ 28 ] - بازنمایی و تحلیل گفتمان انتقادی ـ لاکانی الگوی خانوادۀ داعش در فضای مجازی
جهان اجتماعی عرصۀ گفتمان‌های متعددی است که در تثبیت فضای گفتمانی خود، با یکدیگر رقابت می‌کنند. کفایت تجربی گفتمان به توانایی در الگوسازی از نهادهای اساسی جامعه از جمله خانواده مربوط میشود. پس از انقلاب اسلامی، گفتمان‌های متخاصم برای مقابله با جریان گفتمانی این انقلاب تلاش کردهاند. این مقاله، پس از جستوجوی اسناد و اخبار معتبر دربارۀ زنان و خانواده در میان شبکه‌های اجتماعی و پایگاه‌های خبری...
[ 29 ] - از انتخاب تا تغییر رشته ی تحصیلی: امکان نوع شناسی مهاجران تحصیلی
چکیده تغییر رشته در مقطع تحصیلات تکمیلی طی سالیان اخیر، از چالش‌های جدید وزارت علوم و آموزش و پرورش ایران به شمار می‌رود که پژوهش حاضر توجه خود را بدان معطوف داشته است. چیستی، چرائی و چگونگی تغییر رشته، سه محور اساسی پرسش از این پدیده‌ی نوظهورند که مقاله‌ی حاضر می‌کوشد از طریق سنخشناسی(تیپبندی) تغییررشتهدهندگان به این سه پرسش تا حدی پاسخ گوید. سنخشناسی مبتنی بر اظهار...
[ 30 ] - مطالعه درک و تفسیر والدین از پدیده "ولی آزاری": یک مطالعه داده بنیاد در شهر تهران
چکیده مطالعه حاضردر قالب سنت روش‌شناختی کیفی، با الهام از روش داده بنیاد و رویکرد تفسیری، تلاش میکند تا ابعاد خشونت فرزندان علیه والدین را به عنوان موضوعی که غالباً از سوی والدین پنهان نگه داشته میشود، شناسایی کند. یافته‌ها نشان می‌دهد، ولی‌آزاری نه تنها به لحاظ شیوع بلکه با در نظر گرفتن علل، بستر شکل‌گیری و تبعات آن، موضوع اجتماعی بسیار مهمی‌است. بر اساس مصاحبه‌های عمیق...
[ 31 ] - واکاوی مسائل اجتماعی نوظهور در روابط نظارتی والدین و نوجوانان با توجه به فنّاوری‌های جدید
نویسندگان تلاش کردهاند با استفاده از بینش نظری و تحلیلی «گیدنزی ـ کاستلزی» درباره تغییرات عصر جدید و اقتضائات جامعه اطلاعاتی و اتخاذ مطالعه‌ای اکتشافی، مسائل اجتماعی نوظهور در روابط نظارتی میان والدین و فرزندان را از نگاه کنشگران درگیر با موضوع شناسایی کنند. تکنیک پژوهش مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته بوده است. در این راستا، با 120 نوجوان و 20 نفر از مادران و پدران در شهر تهران براساس نمونه‌گیری ه...
[ 32 ] - خوانش گفتمانی از مناقشات امر جنسی در ایران
عرصة سیاستگذاریِ امر جنسی در ایران محل مناقشة نظری دو رویکرد عمده است. مقالة حاضر درصدد ارائة یک صورتبندی گفتمانی از مناقشات نظری این دو رویکرد در جامعة ایرانی است. در این پژوهش، از روش تحلیل گفتمانی فرکلاف و لاکلا و موف به صورت ترکیبی بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که رویکرد اول با ابتنا بر مبانی دینی، ایدة تربیت جنسی با محوریت اخلاق جنسی را پیگیری میکند و مفاهیمی چون هویت جن...
نویسندگان همکار