ناصر براتی
دانشیار شهرسازی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
[ 1 ] - تحلیلی بر مولّفه های تاریخیِ بنیادینِ دینی- فرهنگیِ شهر ایرانی اسلامی در قرون نخستین و قرون میانی
علی رغم وجودِ تکثری از متون در حوزۀ مفهوم «شهر اسلامی»، هنوز انسجام مشخصی بین یافته های رویکردهای آرمانشهری و تاریخی در این مطالعات دیده نمی شود. این مهم، به نادیده گرفتن نقشِ عوامل موثر چندگانه و متفاوت در شکل گیری «شهرهای پیچیده دورۀ اسلامی» انجامیده است. خوانشِ محتوایی شهر ایرانی اسلامی، نیازمند درکی واقع گرا و تاریخی در ابعاد مختلف آن است. رویکرد تحقیقِ این پژوهش، کیفی و راهبرد آن پژوهش تاریخی ...
[ 2 ] - ارزیابی نماد ورودی شهرها بر مبنای مؤلفه‌های کالبدی طراحی ( نمونه مورد بررسی: نماد ورودی شرقی شهر قزوین)
شهر مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌هایی است که مفاهیم گوناگونی را بیان می‌نماید. مبادی ورودی شهر، به سبب تأثیر بسزا در تصورات مخاطبان از شهر در نگاه اول و در حقیقت در ابتدای ورود به آن، از مهم‌ترین مکان‌های قرارگیری نشانه‌ها و نمادها در ساختار شهری محسوب می‌گردند؛ لذا نشانه‌های ساخته‌شده در ورودی، با گذشت زمان، به نمادهایی بدل می‌گردند که تمامیت شهر را به نمایش گذاشته و سعی در معرفی آن به مخاطب دار...
[ 3 ] - تدوین و الویت‌بندی راهبردهای ارتقاء کیفیت زندگی شهری در محلات مسکونی کلانشهرها، با استفاده از مدل‌هایSWOT و ANP. نمونه موردی: کلانشهر تبریز
استراتژی توسعه شهری فرآیند تهیه چشم انداز توسعه بلندمدت یک شهر است که بر اساس آن برنامههای اجرایی در مقیاس کوتاه مدت و بلند مدت تهیه می شوند. دست یافتن به چشم اندازهای واقعی که مورد توافق عمومی قرار گرفته باشند در این شیوه از برنامه‌ریزی شهری اولویت و ارجحیت یافته است، زیرا تجربه نشان داده است که موفق‌ترین اهداف و سیاست‌ها، در مرحله اجرا، آنهایی هستند که از طرف مردم، مدیریت شهری و دولت مرکزی...
[ 4 ] - ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تاکید بر تصویر ذهنی شهروندان
چکیده زیستگاه انسانی هنگامی میتواند بیشترین مطلوبیت را برای انسان دربرداشته باشد، که انتظارات وی را در ابعاد مختلف، زیست محیطی، اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و... برآورده سازد. چنانچه هریک از این عوامل، در محیط زندگی یک فرد، فاقد کیفیات مطلوب باشند، بر احساس و ادراک وی از فضا و در نتیجه بر سطح رضایتمندی او از محیط زندگی تاثیرگذار خواهد بود. برهمین اساس، پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این س...
[ 5 ] - جهان‌بینی ایرانیان و شکل‌گیری الگوی محوری باغ ایرانی
باغ ایرانی به عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تمدن ایرانی در جهان، بازتابی از جهان‌بینی ایرانیان است. سال‌هاست پژوهشگران متعدد ایرانی و خارجی به دنبال یافتن الگو یا کهن‌الگویی برای باغ ایرانی هستند. برای مدت‌ها الگوی «چهارباغ» به عنوان الگوی باغ ایرانی در جهان معرفی شده بود؛ الگویی هندسی که با تمسّک به جهان‌بینی چهاربخشی کتب کهن به دنبال انطباق آن با الگو و جهان‌بینی ایرانیان و بهشت موعود به وی...
[ 6 ] - سنجش الگوی حضور مشترک در فضاهای نوین جمعی
در طول تاریخ، فضای شهری به عنوان مکان ملاقات در سطوح مختلف برای شهروندان عمل کرده است. در این مکان‌ها مردم با یکدیگر ملاقات می‌کردند، از اخبار مطلع می‌شدند و برای ازدواج برنامه‌ریزی می‌کردند. همچنین علاوه‌بر خرید و فروش کالا، هنرمندان خیابانی مردم را سرگرم می‌کردند. برگزاری مراسم مختلف و رویدادهای بزرگ و کوچک، خواندن اعلامیه‌ها به صورت عمومی، و پیگیری مجازات‌ها از دیگر رخدادهایی بود که در فضاها...
[ 7 ] - مردم‌پسندی در یادمان‌های شهید؛ ارزیابی موفقیت اجتماعی طرح‌های بنیاد شهید
آثار و بناهای یادمانی در ارتباط با جنگ و شهادت در دهه‌های اخیر به انواع مختلف در منظر شهرهای ایران تأثیرگذار بوده است. اگرچه ایجاد بناهای یادمانی در ایران سابقه‌ای طولانی و پیشینه‌ای غنی دارد، اما تنوع رویکردها و الگوهای ایجاد چنین مناظری در دوران مدرن و تلاش‌هایی که برای ایجاد نوآوری در این طرح‌ها صورت گرفته، به تولید آثار مختلفی انجامیده که در بسیاری موارد پاسخگوی نیازها نبوده‌اند. در این مقا...
[ 8 ] - برنامه‌ریزی راهبردی توسعۀ گردشگری، رهیافتی کارآمد جهت تحقق گردشگری پایدار (مطالعۀ موردی: شهر یزد)
برای توسعۀ گردشگری تنها وجود جاذبه‌های گردشگری، منابع و فعالیت‌های اولیۀ دیگر کافی نیست؛ بلکه برنامه‌ریزی و مدیریت این بخش اهمیت به‌سزایی دارد. برنامه‌ریزی این بخش در نوع خود از پیچیده‌ترین انواع برنامه‌ریزی‌ها به‌شمار می‌رود. به این دلیل که دارای ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی بوده و با محیط و عوامل سیاسی ارتباط تنگاتنگی دارد. لذا توسعۀ پایدار گردشگری نیازمند شناخت و توجه به تمامی ابعاد ...
[ 9 ] - تأملی در مراتب وجودی محیط و تجلّی آن در بستر فرهنگی ایرانی اسلامی (نمونه موردی حیاط)
محیط یکی از واژه‌های پرکاربرد در مباحث مختلف از جمله معماری است. ازآنجاکه هدف غایی معماری، طراحی محیط است؛ تبیین ماهیت وجودی‌معنایی محیط (که اتفاقاً کمتر موردِبحث بوده و به یک مسئله بدل شده) میتواند نقش شایانی در هدفمندشدن مسیر طراحی و نقد داشته باشد. لذا هدف از مقاله پیش ِرو در عالی‌ترین سطح خود، پویش ماهیت محیط در عرصه معماری ایرانی اسلامی است. این مقاله که با استفاده از روش (تحقیق) استدلال‌های...
[ 10 ] - مدل مفهومی جدید از تفکیک اراضی شهری در توسعه‌های مسکونی با تأکید بر فضای باز(نمونه موردی : شهر زنجان)
زمین به عنوان کالای غیرقابل بازتولید دارای ارزش غیرقابل انکاری است. یکی از اقدامات مهم شهرسازی که به واقع شهرسازی عملی نامیده می‌شود، تفکیک اراضی شهری است. آیا با مطالعه تجارب بافت‌های مسکونی سنتی در ایران و تجارب جهان در کوی‌های مسکونی جدید می‌توان الگویی بهینه از تفکیک اراضی به خصوص الگوی تفکیکی شطرنجی طراحی کرد؟ روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی-تطبیقی است. هدف اصلی این پژوهش ارایه الگویی بهینه...
[ 11 ] - ارزیابی تطبیقی ادراک فضای شهری از نظرگاه مخاطبین و متخصصین عرصه شهری (مطالعه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران)
چکیده مهم‌ترین مسئله‌ای که در تفکر امروزی طراحی شهری به چشم می‌خورد در نظر گرفتن طراحی شهری به عنوان یک محصول تمام شده و کامل به جای"فرایندی بلندمدت و ادامه‌دار است که با م...
[ 12 ] - ارزیابی دانش معماری ایران در زمینة مجموعه‌های صنعتی؛ به‌منظور کشف چالش‌ها و ارایه راهبردهای توسعه
این نوشتار مؤید آن است که ارزیابی دانش معماری در خصوص مجموعه‌های صنعتی به شناسایی چالش‌های توسعه آن کمک می‌کند. تأمل در مؤلفه‌های توسعه دانش معماری سبب شد تا ارزیابی این دانش در سه بخش دانش نظری (یا تولیدات نظری)، انتقال دانش (یا برنامههای آموزشی) و دانش عملی انجام شود. گفتنی است با توجه به ماهیت متفاوت سه‌گانه‌های مذکور، روش ارزیابی هرکدام متناسب با ویژگی‌های ماهوی آنها انتخاب شد. بدین ترتیب ...
[ 13 ] - تأثیر شاخص‌های فرم شهری بر میزان استفاده از اتومبیل شخصی و مصرف انرژی در مناطق شهر تهران
براساس تخمین نهادهای بین‌المللی، ایران در حال حاضر هفتمین انتشار‌دهندة گازهای گلخانه‌ای است، ضمن اینکه میزان رشد انتشار در آن نیز نسبت به متوسط جهانی آن بالاتر است. علاوه بر این، سالانه هزاران نفر از شهروندان ایرانی به دلیل هوای آلودة ناشی از احتراق سوخت در اتومبیل‌ها راهی بیمارستان‌ها شده و بسیاری از آنها به همین علت فوت می‌کنند. به غیر از خسارت‌های جانی باید به خسارت‌های مالی انتشار دی‌اکسید...
[ 14 ] - سنجش تطبیقی تصویر ذهنی شهروند و شهرساز به مفهوم کیفیت محیط شهری (مطالعه موردی : بافت فرسودة شهر قزوین)
زیستگاه انسانی هنگامی میتواند بیشترین مطلوبیت را برای انسان حاصل کند،که انتظارات وی را برآورده سازد. این انتظارات در قالب ابعاد مختلف زیست‌محیطی، اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و... معنا پیدا می‌کند. چنانچه هریک از این عوامل در محیط زندگی یک فرد فاقد کیفیات مطلوب باشد، بر ادراک و احساس وی از فضا و در نتیجه بر سطح رضایتمندی او از محیط زندگی تأثیرگذار خواهد بود. همان‌طور که می‌دانیم بافت فرسوده شهری...
[ 15 ] - مبانی معماری مقابر امامزادگان در ایران
بیان مسئله : براساس آمارهای موجود، در ایران به عنوان کانون اصلی تشیع بیش از چهارهزار امامزاده وجود دارد و در طول دوران اسلامی ایران، بناهای آرامگاهی با شکوهی جهت این امامزادگان ساخته شده که گونه ویژه‌ای را در معماری ایران پس از مساجد تشکیل می‌دهند...
[ 16 ] - فضاهای جمعی : ضرورت‌ها و موانع؛ نمونۀ موردی: چهارراه ولی‌عصر تهران
انسان به عنوان موجودی اجتماعی بسیاری از توانایی‌های خود را از جامعه و محیط‌های عمومی کسب می‌کند. به این معنا که فضاهای عمومی در شهر، عرصۀ کسب مهارت، آموزش و تمرین رفتارهای اجتماعی برای انسان است. در این میان، آموزش نقش به سزایی در رشد و تکامل انسان در فرایند اجتماعی‌شدن دارد. روند اجتماعی‌شدن از کودکی آغاز می‌شود و در تمام سال‌های عمر با او همراه خواهد بود. البته باید توجه داشت در مقابل تمایل ...
[ 17 ] - مدل‌یابی هنجار شکل‌یابی مسکن روستایی اقلیم سرد و کوهستانی استان اردبیل
هدف از این مقاله، بررسی نقش هنجارها بر شکل‌یابی مسکن روستایی در حوزه اقلیمی سرد و کوهستانی استان اردبیل در قالب مدل علی است. بعد از شناسایی سکونتگاه‌هایی روستایی با ارتفاع بین 1500 تا 2150 متر از سطح دریا در حوزه سرد و کوهستانی استان، با استفاده از فرمول کلاین، تعداد 270 نفر پرسشگر در بین 27 روستای جامعه هدف محاسبه و به شیوه هدف‌دار انتخاب گردید. از هر 27 روستای نمونه، 10 نفر انتخاب گردید تا ب...
[ 18 ] - نسبت عکاسی با منظر شهر، نقش‌آفرینی عکس شهدا در زندگی شهری
آنچه برای نسل باقی‌مانده از دفاع مقدس و مدافع ارزش‌های انقلاب اسلامی در جنگ تحمیلی و برای نسل بعد از جنگ و نسل حاضر دارای اهمیت بسیار است، شناخت دقیق ابعاد دفاع مقدس و ارزش‌های نشئت‌گرفته از آن و همچنین استمرار و حفظ این دستاوردها و ارزش‌هاست که می‌بایست به خوبی تبیین و بازتعریف شود. هدف پژوهش حاضر بررسی اهمیت نحوۀ استفاده و کاربرد عکس‌های رزمندگان در دوران جنگ و پس از آن در فضاهای شهری به ویژ...
[ 19 ] - به سوی فرایندی دموکراتیک در برنامه‌ریزی و طراحی شهری؛ ارزیابی وضعیت مداخلۀ شهروندان در برنامه‌ها و پروژه‌های شهری ایران
بیان مسئله: به نظر می‌رسد که امروزه به دلیل نبود دموکراسی مشورتی و مشارکتی، بسیاری از طرح‌ها و برنامههای شهریِ کشور ایران دارای ماهیتی تمامیت‌خواهانه، تمرکزگرایانه و انحصارطلبانه هستند. وجود این‌گونه ناکارآمدی‌ها در مراحل ارائه و اجرا، سببِ نفی حقوق شهروندی و ترجیحات همگانی می‌شود. لذا، شهروندان در قبال پیامدهای منفیِ ناشی از اقدامات شهری احساس مسئولیت نمی‌کنند. همین‌طور، بستر من...
[ 20 ] - نقش رویکرد منظرین در ارتقای رضایتمندی از محیط شهری
بیان مسئله: رضایتمندی فرایند داوری مثبت نسبت به پدیده‌ها است و تحت تأثیر مؤلفه‌هایی ایجاد می‌شود که این مؤلفه‌ها به پایگاه نظری مورد مطالعۀ آن وابسته است. امروزه در شهرها شاهد افزایش کمّی پروژه‌های منظر شهری هستیم؛ اما این مسئله که چرا این پروژه‌ها از نظر کیفی نتوانسته‌اند رضایت مخاطب را جلب کنند و تأثیر عمده‌ای در کیفیت محسوس شهر و داوری مثبت شهروندان برجای بگذارند، محل پرسش ا...
[ 21 ] - جستاری در هنجارهای کیفیت ادراک مکان در تجربه بازآفرینی فضای شهری (مطالعه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران)
فضای شهری عرصه بروز حیات جمعی و گفتمان اجتماعی در بستری واجد مؤلفه های پاسخ دهندگی به کیفیات مکان است. در نظر گرفتن کیفیات مکانی مورد ادراک کاربران یک فضای شهری هم تراز با مؤلفه های مکانی مدنظر سازندگان شهری، بیانگر توجه به بُعد اجتماعی فضا و زمینه ساز تحقق الگوی طراحی شهری ادراکی خواهد بود. کاربست این الگو در ساماندهی و احیای هر محیط شهری امکان توجه توأمان به محیط شهری یا فضا، کاربران در فضا...
[ 22 ] - عکس‌های غیرحرفه‌ای جنگ ایران و عراق به مثابه متن؛ نمونۀ مورد مطالعه: عکس‌های والفجر مقدماتی، کانال کمیل
بیان مسئله: در عکس ظرفیت‌های ناشناخته‌ای وجود دارد که از حیث واقعیت به مراتب به آنچه رخ داده نزدیک‌تر از روایت‌های ادبی و تاریخی است. چنانچه دانش فضایی عکس و تفسیر آنها در تمدن انسانی ارتقا یابد، میتواند از عکس تاحدودی به حقایق نهفته در آن دست یافت. جنگ ایران و عراق یکی از حوادث مهم جامعة ایران است که تعداد بی‌شمار عکس‌های غیرحرفه‌ای آن میتواند به خوانش وقایع و رخدادهای جنگ کمک کنند.هد...
[ 23 ] - برداشت صحیح از پیشینه های معماری منظر برای تولید دانش
برداشت از پیشینۀ طرح‌ها در حوزۀ معماری به‌عنوان امری رایج، از یک‌سو دچار تابوی «تقلیدی بودن»، و از سوی دیگر دچار اتهام «بدعت‌گذاری» است. در این زمینه تاکنون به سه مسئلۀ «استخراج دانش کاربردی از پیشینه‌ها»، «تعریف برداشت صحیح از پیشینه‌ها» و «ابهام‌زدایی از تفاوت آموزشی و تحقیقی بودن مطالعه موردی» پرداخته شده است. آنچه همچنان معنای «برداشت صحیح از پیشینه‌های معماری منظر» را نیازمند تحقیق بیشتر...
نویسندگان همکار