محمد رضا علم
دانشگاه شهید چمران، گروه تاریخ، اهواز، ایران
[ 1 ] - بررسی نقش زنان در جنبش تنباکو
جنبش تنباکو ( 1309 ه.ق) قیام عمومی مردم ایران به رهبری حاج میرزای شیرازی در عهد ناصرالدین شاهودراعتراض به واگذاری قرارداد توتون و تنباکو مشهور به قرارداد رژی است که به یک انگلیسی بهنام ماژور تالبوت واگذار گردید. زنان به عنوان بخشی از جامعه در این قیام عمومی حضوری فعالداشتند. مقاله حاضربر تبیین سهم زنان وبررسی علل حضور آنان در جنبش تنباکو است. چنین به نظرمی رسد که مشکلات اقتصادی وافزایش آگاهی زن...
[ 2 ] - نقش و جایگاه زن در نهضت فلسطین
بیش از شش دهه از حرکت و جنبش ملت فلسطین در مقابل اسرائیل و حامیان قدرتمند او می گذرد؛ در این مدت طولانی بارها و بارها مردم جهان شاهد بروز ظهور و حماسه هایی از مقاومت پایداری فلسطینی ها بوده اند. بطوریکه اخبار مربوط به جنبش در صدر همة خبرها و تحولات منطقه ای و جهانی قرار گرفته است. در این مدت جهانیان شاهد صحنه های بسیار غم انگیز و تأثیر آوری نیز بوده اند که افکار عمومی ملتها را تحت تأثیر قرار دا...
[ 3 ] - تأثیر اقدامات شرکت نفت ایران و انگلیس در ساختار اقتصادی، عمرانی، و فرهنگی اهواز
هدف: این مقاله، درصدد است به تغییرات ناشی از عملیات حفاری نفت توسط شرکت نفت ایران و انگلیس در امور اقتصادی، عمرانی، و فرهنگی و نیز زندگی اجتماعی مردم شهر اهواز بپردازد. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش به‌شیوة توصیفی-تحلیلی و برمبنای منابع کتابخانه ای و تا حدودی اسناد و نشریات انجام شده است. یافته‌ها و نتایج پژوهش: حفاری و استخراج نفت توسط شرکت نفت ایران و انگلیس تأثیراتی در زمینه اقتصادی و عمرانی...
[ 4 ] - بررسی تأثیر فرهنگ مبارزاتی امام خمینی(س) بر جنبش دانشجویی ایران (1357-1342)
پس از تغییر حکومت و تأسیس سلسله پهلوی در ایران و تأسیس دانشگاه در کشور طبیعی بود که فعالیتهای دانشجویی شکل گیرد. این فعالیتها در ابتدا صورت صنفی و عمدتاً رفاهی داشت و به مرور که رژیم پهلوی در مقابل این خواسته‌ها از خود واکنش نشان داد، جنبش دانشجویی جایگزین فعالیتهای دانشجویی شد که برای رژیم پهلوی مشکلاتی را به همراه داشت. جنبش دانشجویی در تعامل با جریانات سیاسی موجود در جامعه و تحت...
[ 5 ] - مؤلفههای هویت ملی در دیوان میرزاده‌‌‌‌ی عشقی
عصر مشروطه بدون تردید نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران است. در این عصر، جامعه ایرانی در ابعاد مختلف دستخوش دگرگونی‌‌هایی شد. در عرصه هویتی نیز تغییراتی در عناصر هویت بخش ایرانی بوجود آمد. زبان و ادبیات فارسی به مانند ادوار پیشین، نقش مهمی در بازسازی و تعمق بخشی به هویت ملی ایرانیان در تاریخ معاصر داشته است. مقاله حاضر درصدد است با بهره‌‌گیری از روش تحلیل محتوا، میزان توجه به مؤلفههای هویت ملی را...
[ 6 ] - تأثیر انقلاب مشروطه بر تحول نظام زمین‌داری
در آستانه انقلاب مشروطه و در نتیجه روند فروش اراضی خالصه دولت، به طور چشمگیری املاک خصوصی گسترش یافت. این در حالی بود که ادغام اقتصاد ایران در اقتصاد جهانی نیز، به ظهور سرمایه‌دارانی انجامید که سرمایه کلانی را صرف خرید املاک مزروعی می‌کردند و گروه‌های مختلفی از ماموران، عمال، دیوانسالاران و تجار نیز به جرگه طبقه زمین‌دار درآمدند. در این پژوهش با روش تاریخی، به دنبال تشریح و پاسخ به این مسئله هس...
[ 7 ] - رابطۀ حزب پانایرانیست با جبهۀ ملی تا کودتای 28 مرداد 1332
رابطه حزب پانایرانیست با جبهۀ ملی تا کودتای 28 مرداد 1332 از سرفصلهای مهم در ادوار فعالیت این حزب میباشد. این حزب که اساس تشکیل آن بر مسائل هویت ملی، ناسیونالیسم و جلوگیری از نفوذ بیگانه مبتنی بود، مسئلۀ نفت را مهمترین مسئلۀ کشور در زمان خود میدانست و به همین دلیل با جبهۀ ملی به همکاری پرداخت. رابطۀ حزب پانایرانیست با جبهۀ ملی در دو سطح قابل بررسی است: الف) حمایت آشکار و فراگیر، ب) مخالفت...
[ 8 ] - واکنش تجار در برابر قانون تحدید تریاک براساس اسناد مجلس شورای اسلامی(1306- 1289ش/ 1927- 1910م)
دوره حاکمیت قانون در ایران با تأسیس مجلس شورای ملی در سال1906م/ 1324ق، مصرف تریاک تقابلی با فقه اسلامی نداشت، ولی دولت با توجه به اوضاع جهانی نظامنامهی قانون تحدید تریاک را در مجلس دوم در سال1911م/ 1329ق، تنظیم کرد و این قانون را با تصویب مجلس به اجرا درآورد. قانون تحدید تریاک با واکنشها و مخالفتهایی از سوی طیفهای مختلف جامعه روبرو شد. تاجران و بازرگانان تریاک از جمله گروههایی بودند که با...
[ 9 ] - تحلیل انتقادی تاریخنگاری خوزستان در دوره پهلوی و جمهوری اسلامی
-چکیده: ثبت و ضبط حوادث و وقایع تاریخی و نیز ویژگی های جغرافیایی مناطق مختلف ایران با قدمتی چندهزارساله می تواند جزء رسالت های تاریخی محققان و پژوهشگران عرصه تاریخ و فرهنگ باشد.در این میان نگارش تاریخ خوزستان و پردازش ویژگی های جغرافیایی آن از اهمیت مضاعفی برخوردار است چرا که بر مبنای اسناد و مدارک معتبر تاریخی و جغرافیایی اولین دوره های حکومتی و سامانه های تمدنی در منطقه ای از ایران شکل گرفته ...
[ 10 ] - تفاوتها و تشابهات در خاطره‌نگاری مستشارالدوله صادق و احتشام السلطنه
خاطره نگاری در تاریخ ایران آن چنانکه در سایر کشورها مرسوم و معمول بوده عمدتاً از دوره قاجاریه شکل گرفته است.یکی از ویژگی‌های جامعه ایران دوره قاجاریه خصوصاً پس از انقلاب مشروطه توزیع بخشی از قدرت پادشاه و مشارکت بخش‌هایی از نخبگان در سرنوشت سیاسی کشور بود.طبیعی بود که نخبگان مذکور پس از بازنشستگی سیاسی به جمع‌آوری و تدوین خاطرات خود بپردازند.مستشارالدوله صادق و احتشام‌السلطنه که هر دو از رجال سی...
[ 11 ] - برنامۀ تجدد و نوسازی ایران در عصر رضاشاه پهلوی
نوسازی در تجربۀ اروپاییان، بر پایۀ مدرنیته و به یاری و کمک بورژوازی و دولت مطلقه و ملی و مدرن و از گذر تغییرات اجتماعی وسیع و همهجانبه، به ظهور جوامع مدرن و توسعهیافته انجامید. اما، در کشور ایران، با وجود تلاشهایی که در عصر رضاشاه صورتگرفت، نوسازی به ایجاد جامعه‌ای مدرن و توسعهیافته نینجامید. نوسازی در دورة پهلوی اول شتابان صورتگرفت و به دلیل تسلط دولت بر منابع قدرت، ناتوانی و پراکندگی ج...
[ 12 ] - بررسی تعامل و مؤلفههای آن در روابط امام خمینی(ره) و جنبش‌های دانشجویی خارج از کشور بین سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷
اعزام دانشجویان ایرانی به خارج از کشور موجب تحول در جهان‌بینی انسان ایرانی گردید. نشانه‌های این تحول پس از انقلاب مشروطه، تشکیل نخستین گروه‌های اپوزیسیون دانشجویی خارج از کشور در زمان رضاشاه بود. این حرکت‌های سیاسی که در دهه ۲۰ و ۳۰ ادامه یافت، متأثر از جریان‌های سیاسی درون کشور بود. در دهه ۴۰ تحولات سیاسی شتاب بیشتری یافت و با سرکوب قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و تبعید امام به خارج از کشور، دانشجویان با...
[ 13 ] - پاتریمونیالیسم و خودکامگی سیاسی در عصر اول حاکمیت قاجاریه
پادشاهان قاجار تا قبل از انقلاب مشروطیت، با گسترش و توسعۀ دیوانسالاری، توانستند سلطۀ سیاسی خود را که از ویژگی خودکامگی برخوردار بود، بر جامعه تسری دهند. بنابراین هدف این مقاله بررسی پدیده خودکامگی سیاسی به اتکای دیوانسالاری و بر اساس الگوی دولت پاتریمونیال ماکس وبر میباشد. در ساختار سیاسی قاجاریه، شاه که در رأس همه امور بود، در نقش حاکم پاتریمونیالی عمل میکرد که بنا به میل و اراده خود و ب...
[ 14 ] - «میرزا علی اکبر ارداقی از مشروطیت تا کمیته مجازات»
انقلاب مشروطیت را می توان مهمترین رویداد سیاسی تاریخ معاصر ایران نامید. افراد ، گروه ها و طیف های گوناگون اجتماعی در برپایی نظام جدید سیاسی ، کاهش خودکامگی و استقرار نظم و قانون نقش داشتند. اما بعد از پیروزی انقلاب مشروطه و پیش آمدن استبداد صغیر و به دنبال آن فتح تهران و اعاده مشروطیت بعضی از این افراد و گروه ها دچار تندروی شدند ، چرا که انقلاب را در رسیدن به اهدافش ناکام می دانستند به همین دلی...
[ 15 ] - قانون استخدام کشوری در دورۀ پهلوی دوم با تکیه بر اسناد
هدف: بررسی نقش قانون مصوب 1346 استخدام کشوری در نوسازی نظام اداری. روش/رویکرد پژوهش: تحلیل تاریخی مبتنی بر اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: تدوین قانون استخدام کشوری در پی گسترش روابط ایران با غرب در دورۀ قاجار آغاز شد. نخستین قانون استخدام کشوری در ایران در سال 1301 به‌تصویب رسید. آشفتگی اما ساختار اداری ...
[ 16 ] - بررسی تأثیر فراز و فرود قدرت خان‌های بختیاری در تحولات سیاسی و اجتماعی ایالت فارس (1327-1331ق)
پس از فتح تهران، برای نخستین بار خان‌های بختیاری از جایگاه رهبران ایل، به عالی‌ترین مراتب قدرتِ اجرایی و دولتی دست یافتند. رسیدن خان‌های بختیاری به قدرت در دولت‌های پس از مشروطۀ دوم با فراز و فرودهایی همراه بود که تأثیرات و پیامدهایی در سراسر کشور به‌ویژه در ایالت فارس داشت. در این پژوهش بر آن هستیم که با تکیه بر منابع و اسناد و با روش توصیفی، تحلیلی و اسنادی، به این پرسش پاسخ دهیم که: نوسان قدر...
[ 17 ] - آسیب شناسی گفتمان دکترمصدق به مقوله نیروهای مسلح
This article has no abstract.
نویسندگان همکار