حسین آریان
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
[ 1 ] - نگاهی به تمثیلات مشترک در کیمیای سعادت امام محمد غزالی و مثنوی مولانا
بررسی سرچشمة افکار و اندیشههای متفکران و شاعران بزرگ و تعیین میزان چگونگی اقتباس ایشان از نوشته‌های پیشینیان، ما را در شناخت هرچه بیشتر بنمایه‌های افکار آنان کمک می‌کند. کیمیای سعادت از معروف‌ترین کتب امام محمد غزالی است در علم اخلاق که چکیده‌ای است از کتاب بزرگ احیاء علوم الدّین با افزون و کاستی، و میتوان گفت که غزّالی آن را با همان نظم و ترتیب، با نثری زیبا و روان نوشته است. وی در این کتاب مط...
[ 2 ] - شگردهای حصر و قصر در غزلیات سعدی، معیار سنجش کلام هنری بلاغت فارسی
ویژگی سهل و ممتنع بودن کلام سعدی در اولین برخورد بر هر خوانندة اشعارش نمایان و دلپذیر است و این ویژگی به‌ویژه هنگامی آشکارتر می‌گردد که در توجه سعدی به شگردهای هنری در بهره‌گیری از حصر بلاغی در غزلیات او تأمّلی داشته باشیم. یکی از مباحث مطرح در علم معانی، حصر یا قصر است. در واقع، این شیوه یکی از عوامل ایجاد تأکید در کلام به شمار می‌آید که برای برجسته‌سازی و تأثیر بیشتر به‌کار گرفته می‌شود. علما...
[ 3 ] - نگاهی تطبیقی به شعر احمد شاملو و احمد مطر (با رویکرد تحلیل روان‌شناختی بر پایه نظریه شخصیت فروید)
احمد مطر شاعر شناخته شده عرب، اشعار اجتماعی خود را در تعارض با اعمال و افکار طبقه حاکمیت سروده است. در این اشعار، شاهد اعتراضها و افشاگریهای وی علیه جامعه خیانتکار و حکومت ظالم هستیم؛ همین رویه را میتوان در شعر احمد شاملو ملاحظه کرد. مشابهتهای فکری این دو شاعر باعث شد تا اشعار و افکار آنها را بر اساس نگرش ادبیات تطبیقی بررسی...
[ 4 ] - بررسی تطبیقی لیلی و مجنون با اصلی و کرم آذربایجان
آذربایجان سرزمین بسیاری از داستان‌های عاشقانه است و «خسرو و شیرین»، «اصلی و کرم»، و«محمد و پری» نمونه‌های نابی از این داستان‌هاست. «اصلی و کرم» از جمله داستان‌های عاشقانه در سرزمین نظامی است که به زبان ترکی در میان مردم آذربایجان رایج است و شباهت‌های زیادی با داستان «لیلی و مجنون» دارد. داستانی که مردمان آذربایجان با آن زندگی می‌کنند و همچون «لیلی و مجنون» که نماد عشق‌اند، «اصلی و کرم»...
[ 5 ] - مقایسه و بررسی دیدگاه‌های سیاسی- اجتماعی در اشعار ناظم حکمت و احمد شاملو
در این مقاله بر آن‌ایم تا با استناد به کلام و دو گوینده از دو جامعه متفاوت یعنی ناظم حکمت از ترکیه و احمد شاملو از ایران دیدگاه‌های اجتماعی آنان را تحلیل و بررسی نماییم. از آنجا که تا کنون محتوای شعری دو گوینده از نظر سیاسی- اجتماعی مورد بررسی عمیق قرار نگرفته است و نیز با توجه به اینکه این موضوع در اندیشه هر دو از جایگاه ویژهای برخوردار است، بنابراین پرداختن به آن یکی از ضرور...
[ 6 ] - بررسی تطبیقی مضامین مشترک ادب مقاومت ایران و فلسطین
بررسی تطبیقی مفهوم مقاومت، به عنوان یکی از مضامین برجسته ادبیات جهان و نیز بخش مهمی از ادب متعهد و ملتزم در شعر دو کشور ایران و فلسطین است. ادبیات پایداری ادبیات ستیزه و عشق به آرمان‌ها و ارزش‌هاست. ادبیات پرتلاطمی است که یأس و ناامیدی را نمی‌پذیرد. جایگاه ادبیات پایداری، به ویژه شعر، در تحولات ملت‌ها انکارناپذیر است. دغدغه‌های شاعران این نوع ادبیات بیدارکردن و آگاهی انسان‌هاست. از مهم‌ترین درو...
[ 7 ] - بررسی مینیمالیسم و مؤلّفههای آن در تذکرۀ الاولیاء عطار نیشابوری
مینیمالیسم یا کمینهگراییگونهای نو در داستان است که بر حذف عناصر غیرضروری و ایجاز بیش از حد تأکید دارد و همین عامل، سبب سادگی و دوری از پیچیدگی در داستانها می‌شود. اگرچه اینگونه در ادب غرب پدیدهای نوظهور است، ولی نمونه‌های آن در آثار کهن ایرانی به وفور یافت می‌شود. تذکرهالاولیاء عطار نیشابوری شاعر قرن هفتم هجری از این دسته از آثار است. برهمین مبنا نگارندۀ پژوهش حاضر برآن است با بررسی مینی...
[ 8 ] - بررسی چگونگی آموزش دستور زبان در کتاب اول آموزش زبان و فرهنگ ایران به غیر فارسی‌زبانان (آزوفا)
اغلب روش‌ها و رویکردهای آموزش زبان دوم در پی نظریههای زبانی و نظریههای یادگیری پدید آمده‌اند. بر اساس این روش‌ها فراگیری زبان دوم بر آموزش چهار مقوله استوار است؛ واژه، دستور، معنا و فرهنگ. در کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان، به آموزش دستور توجه بیشتری شده است. برخی از این کتاب‌ها تنها با هدف آموزش دستور به نگارش درآمده‌اند و در موارد دیگر نیز به آموزش قواعد دستوری و فعالیت‌های م...
[ 9 ] - بازتاب اندیشه هستی شناختی ابن عربی در گلشن راز شیخ محمود شبستری
شکل‌گیری مکتب ابن‌عربی در قرن هفتم تحوّل عظیمی در مبانی عرفان نظری ایجاد کرد. جهانبینی هستیشناسانة ابن عربی بر دو پایة: «خداوند» و «انسان» استوار است. شارحان نظریههای ابن عربی نقش مهمّی در گسترش اندیشههای وی داشتهاند. بزرگانی چون «شیخ محمود شبستری» به موازات عرفان عملی، در گسترش نظریههای ابن عربی همت گماشتهاند. جستار حاضر بازتابِ جهانبینیِ هستیشناسانة ابن عربی را در مثنوی گلشن راز با رویکر...
[ 10 ] - تطبیق دو مفهوم «تعلیم» و «تربیت» بر اساس آراء غزالی و عنصرالمعالی
تحلیل تطبیقی دو مفهوم «تعلیم» و «تربیت» بر اساس آراء ابوحامد محمد غزالی توسی و عنصرالمعالی، رویکردهای خاصی را در شیوه‌ها و روش تعلیم و تربیت نشان می‌دهد. با اینکه موضوع فکر و روش خِردورزی غزالی، در ظاهر بر اساس مبانی تعلیمی و تربیتی انسان نیست، تأمل در متن نوشته‌هایش، وجود و ظهور چنین پدیدۀ تربیتی‌‌تعلیمی را نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که حجم بیشتر کتاب کیمیای سعادت را همین مباحث...
[ 11 ] - نیم نگاهی به جنبه های تعلیمی شعر حافظ از منظر نظریه ی روایت شنو
هدف مقاله ی حاضر، آن است که با استفاده از نظریه ی روایت شناسی و با تأکید بر روایت شنو، نشان دهد، شعر حافظ در کلیّت خویش، چونان یک اثر روایی است که در آن با بیانِ غیرِ خطّی رخدادهای راستینی از زندگی بشری مواجهیم؛ رخدادهای مکرّری چون جدال ناتمام رند و صوفی، عهد الست، پذیرش بار امانت الهی و اتّفاقات متعاقب آن و...که همگی با صراحت و قدرت، در بسترِ زمانِ دوری ، آشکار شده است.در این مقاله، نخست ب...
[ 12 ] - نگاهی به برخی آموزه‌های اخلاقی- تعلیمی شهریار
شهریار، شاعری اخلاق گراست که در تبیین مضامین اخلاقی و تعلیمی در اشعار خود با مهارت و ملاحت تمام عمل کرده است. اگر چه در این مقال، مجال نشان دادن «ادبیت» کار شهریار نیست اما خواننده با ذوق درخواهد یافت که این شاعر زبردست، «آموختن» و «لذت» بخشیدن را دو عنصر متقابل و متعامل ادبیات می‌داند و خود نیز ادبیات را در خدمت اندیشه‌هایش قرار می‌دهد. بررسی اشعار شهریار نشان می‌دهد که وی به تعلیم مخاطب خود ...
[ 13 ] - تطبیق دو مفهوم «تعلیم» و «تربیت» بر اساس آراء غزالی و عنصرالمعالی
تحلیل تطبیقی دو مفهوم «تعلیم» و «تربیت» بر اساس آراء ابوحامد محمد غزالی توسی و عنصرالمعالی، رویکردهای خاصی را در شیوه‌ها و روش تعلیم و تربیت نشان می‌دهد. با اینکه موضوع فکر و روش خِردورزی غزالی، در ظاهر بر اساس مبانی تعلیمی و تربیتی انسان نیست، تأمل در متن نوشته‌هایش، وجود و ظهور چنین پدیدۀ تربیتی‌‌تعلیمی را نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که حجم بیشتر کتاب کیمیای سعادت را همین مباحث...
[ 14 ] - نیم نگاهی به جنبه های تعلیمی شعر حافظ از منظر نظریه ی روایت شنو
هدف مقاله ی حاضر، آن است که با استفاده از نظریه ی روایت شناسی و با تأکید بر روایت شنو، نشان دهد، شعر حافظ در کلیّت خویش، چونان یک اثر روایی است که در آن با بیانِ غیرِ خطّی رخدادهای راستینی از زندگی بشری مواجهیم؛ رخدادهای مکرّری چون جدال ناتمام رند و صوفی، عهد الست، پذیرش بار امانت الهی و اتّفاقات متعاقب آن و...که همگی با صراحت و قدرت، در بسترِ زمانِ دوری ، آشکار شده است.در این مقاله، نخست ب...
[ 15 ] - نگاهی به برخی آموزه‌های اخلاقی- تعلیمی شهریار
شهریار، شاعری اخلاق گراست که در تبیین مضامین اخلاقی و تعلیمی در اشعار خود با مهارت و ملاحت تمام عمل کرده است. اگر چه در این مقال، مجال نشان دادن «ادبیت» کار شهریار نیست اما خواننده با ذوق درخواهد یافت که این شاعر زبردست، «آموختن» و «لذت» بخشیدن را دو عنصر متقابل و متعامل ادبیات می‌داند و خود نیز ادبیات را در خدمت اندیشه‌هایش قرار می‌دهد. بررسی اشعار شهریار نشان می‌دهد که وی به تعلیم مخاطب خود ...
[ 16 ] - نگاهی تطبیقی به شعر احمد شاملو و احمد مطر (با رویکرد تحلیل روان‌شناختی بر پایه نظریه شخصیت فروید)
احمد مطر شاعر شناخته شده عرب، اشعار اجتماعی خود را در تعارض با اعمال و افکار طبقه حاکمیت سروده است. در این اشعار، شاهد اعتراضها و افشاگریهای وی علیه جامعه خیانتکار و حکومت ظالم هستیم؛ همین رویه را میتوان در شعر احمد شاملو ملاحظه کرد. مشابهتهای فکری این دو شاعر باعث شد تا اشعار و افکار آنها را بر اساس نگرش ادبیات تطبیقی بررسی...
[ 17 ] - بررسی تطبیقی لیلی و مجنون با اصلی و کرم آذربایجان
آذربایجان سرزمین بسیاری از داستان‌های عاشقانه است و «خسرو و شیرین»، «اصلی و کرم»، و«محمد و پری» نمونه‌های نابی از این داستان‌هاست. «اصلی و کرم» از جمله داستان‌های عاشقانه در سرزمین نظامی است که به زبان ترکی در میان مردم آذربایجان رایج است و شباهت‌های زیادی با داستان «لیلی و مجنون» دارد. داستانی که مردمان آذربایجان با آن زندگی می‌کنند و همچون «لیلی و مجنون» که نماد عشق‌اند، «اصلی و کرم»...
[ 18 ] - مقایسه و بررسی دیدگاه‌های سیاسی- اجتماعی در اشعار ناظم حکمت و احمد شاملو
در این مقاله بر آن‌ایم تا با استناد به کلام و دو گوینده از دو جامعه متفاوت یعنی ناظم حکمت از ترکیه و احمد شاملو از ایران دیدگاه‌های اجتماعی آنان را تحلیل و بررسی نماییم. از آنجا که تا کنون محتوای شعری دو گوینده از نظر سیاسی- اجتماعی مورد بررسی عمیق قرار نگرفته است و نیز با توجه به اینکه این موضوع در اندیشه هر دو از جایگاه ویژهای برخوردار است، بنابراین پرداختن به آن یکی از ضرور...
[ 19 ] - بررسی تطبیقی مضامین مشترک ادب مقاومت ایران و فلسطین
بررسی تطبیقی مفهوم مقاومت، به عنوان یکی از مضامین برجسته ادبیات جهان و نیز بخش مهمی از ادب متعهد و ملتزم در شعر دو کشور ایران و فلسطین است. ادبیات پایداری ادبیات ستیزه و عشق به آرمان‌ها و ارزش‌هاست. ادبیات پرتلاطمی است که یأس و ناامیدی را نمی‌پذیرد. جایگاه ادبیات پایداری، به ویژه شعر، در تحولات ملت‌ها انکارناپذیر است. دغدغه‌های شاعران این نوع ادبیات بیدارکردن و آگاهی انسان‌هاست. از مهم‌ترین درو...
[ 20 ] - بررسی انواع آشنایی‌زدایی درآثار مهدی اخوان ثالث
آشنایی‌زدایی یکی از اساسی‌ترین مفاهیم مطرح در نظریة فرمالیست‌های روس است که هدف آن، بررسی جنبه‌هایی از زبان است که منجر به آفرینش ادبی می‌شود. تمهیدات ادبی به سبب کاربرد فراوان تکراری می‌شوند و توانایی ایجاد غرابت را از دست می‌دهند. در یک تعریف گسترده آشنایی‌زدایی، عبارت از تمام شگردها و فنونی است که نویسنده یا شاعر از آنها بهره می‌برد تا جهان متن را به چشم مخاطبان خود بیگانه بنمایاند. هنرمند...
[ 21 ] - تحلیل اسطورۀ خاک در اندیشۀ خیام نیشابوری
در مقالۀ حاضر کوشیده‌ایم میان حکمت خیام و اسطوره‌اندیشی او رابطه‌ای برقرار کنیم. زیرا دریافته‌ایم که انتخاب شعر برای بیان اندیشههای او، با توجه به رابطه شعر و اسطوره، انتخابی آگاهانه بوده است. چرا که نشانه‌های بسیاری نظیر زمان اساطیری، دور و دایرۀ می‌خواری، از خاک بر آمدن گل و سبزه و خاک شدن آنها، کوزه و کوزه‌گری، مشاهدۀ اعضای آدمیان رفته در ذرّات غبار معلّق در هوا و نظایر این‌ها بر اسطوره‌اندی...
[ 22 ] - بررسی مقایسه ای آموزه های تعلیمی، اخلاق فردی و آیین کشورداری در قابوس‌نامه و سیاست‌نامه
ادبیات تعلیمی سابقۀ طولانی‌مدت در ادبیات ایران دارد. هدف از نگارش آثار تعلیمی، آموزش و تعلیم مسائل و نکات اخلاقی برای ارتقای اخلاق مخاطب است. قابوس‌نامه اثر عنصرالمعالی و سیاست‌نامه نوشتۀ خواجه نظام‌الملک طوسی، که هر دو مربوط به قرن پنجم هجری‌اند، جزء ادبیات تعلیمی به شمار می‌روند. این مقاله با شیوۀ توصیفی و تحلیلی سعی دارد با رویکردی مقایسه‌ای، آموزه‌های تعلیمی این دو متن را ...
[ 23 ] - شگردهای قصردراشعارحافظ، معیار ساختار زبان و بلاغت فارسی
تردیدی نیست در اینکه شاعران بزرگ ایرانی چون فردوسی، سعدی، حافظ، نظامی و... معمار، معیار، محک و حافظ زبان و هویت زبان و بلاغت فارسی هستند. یکی از این استونه های زبان و بلاغت فارسی، حافظ شیرازی است. شعر حافظ تاکنون از رویکردهای مختلف بررسی و تحلیل‌شده است. در این مکتوب سعی شده با بررسی ساختار زبانی حصر ایجادشده در کلام حافظ دریابیم که در زبان فارسی چه روشهایی برای ایجاد حصر در کلام وجود دارد که...
نویسندگان همکار