رضا جلیلی
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد نیشابور
[ 1 ] - تأثیرپذیری تمثیلی وقار شیرازی در منظومۀ بهرام و بهروز از مثنوی مولانا
تمثیل ابزاری سودمند برای تبیین اندیشههاست. این ابزار شاعرانه و هنری اگر در معنای خاص واژه به کار رود، برای بازگویی آموزههای تعلیمی است و اگر در معنای عام استفاده شود، صرفاً صنعت ادبی محسوب میشود. یکی از انواع پرکاربرد تمثیل در ادب فارسی فابل است که در آن، شخصیتهای اصلی قصه حیوانات هستند. در میان شاعران فارسیزبان که رویکردی تعلیمی به تمثیل (فابل) دارند، مولانا جایگاه ویژهای دارد. هنر او در ...
[ 2 ] - بررسی کانون روایت در داستان شیخ صنعان عطّار؛ بر اساس نظریّۀ ژنت
کانون روایت یکی از نظریّههای ادبی است که در ادبیّات داستانی بسیار مورد توجّه است و در تحلیل توانمندیها و شگردهایی که داستانپرداز برای شکل دادن به حکایتهای خویش از آنها بهره گرفته، اهمیّت فراوان دارد، تا جایی که هرگونه ایجاد تغییر در کانون روایت، سبب ایجاد تمایز و تغییر در جربان اصلی داستان و حتی موضوع آن میگردد. ژراژ ژنت یکی از برجستهترین نظریّهپردازان در این حوزه محسوب میشود. او توانست با ج...
[ 3 ] - تحلیل انتقادی عناصر ناتورالیستیِ داستان «انتری که لوطیش مرده بود» از چوبک
مکتب‌های ادبی یکی از معیارهای مهم برای نقد و ارزیابی آثار ادبی در دوره‌های گوناگون به شمار می‌روند. به این اعتبار که هر مکتب ادبی، نشان دهندۀ ویژگی‌هایی است که در اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی هر دوره می‌گذرد، با نقد و بررسی آثار نویسندگان میتوان به بخش مهمّی از این خصیصه‌ها پی برد و تحلیل روشن‌تری از شرایط اجتماعی ارائه داد. از جملۀ این مکتب‌ها، ناتورالیسم است که نخستین بار از طریق ترجمۀ آثار ...
[ 4 ] - تحلیل مؤلفه های کارناوالی در مجموعۀ هوای تازه از احمد شاملو؛ با رویکرد به آراء باختین
میخاییل باختین با نظریۀ منطق مکالمه فضای نوینی در حوزۀ رشتههای ادبیات، زبانشناسی و جامعهشناسی پدید آورد. یکی از شاخصههای اصلی این نظریه، سخن کارناوالی است که بارزترین ویژگی آن، از بین بردن مرزبندیهای رسمی پذیرفتهشده، دگرگون ساختن و واژگونی مبادی غالب از سوی نهادها و گفتمانهای قدرت است. کارناوالیته با استفاده از ابزاری چون انتقاد، هجو، کنایه و تمسخر، مفاهیم و قوانین و ارزشهای حاکم بر جام...
[ 5 ] - مسأله‌مداری در اندیشه و شخصیت ناصرِخسرو (بر پایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو)
در میان شخصیتهای مطرح در عرصۀ شعر فارسی میتوان به "ناصرِخسرو" اشاره کرد که دستکم در نیمۀ دوم زندگی خود همواره مسألهمحور بوده و به واسطۀ آن سختیهای بسیاری را تحمل کرده است. به این اعتبار، آنچه در پژوهش پیشرو بررسی میشود، تطبیق ویژگیهای انسان خودشکوفا و مسألهمحورِ مورد نظر مزلو با اندیشه و شخصیت ناصرِخسرو قبادیانی خواهد بود. روش تحقیق نیز، تطبیقی- تحلیلی است. به نظر میرسد که مهمترین دغدغ...
[ 6 ] - مطالعة تطبیقی برخی آموزههای تعلیمی در اندرزنامه‌های پهلوی و برزونامه (بخش کهن)
توجه به مضامین و آموزههای اخلاقی، مهمترین بخش ادبیات پهلوی را شکل می‌دهد و به این اعتبار، رساله‌های فراوانی تحت عنوان اندرزنامه (پندنامه) در نخستین سده‌های اسلامی پدید آمده است. محتوای این آثار، کلمات قصار، لطیفه‌ها و قصه‌های اخلاقی است که بیشتر جنبۀ حکمی و تجربی دارند و از زبان شاهان و حکیمان بیان شده‌اند. ادبیات فارسی دری به نوعی دنبالۀ ادبیات پهلوی است؛ از این رو، بسیاری از آثاری...
[ 7 ] - تأثیرپذیری تعلیمی روضه‌الانوار خواجوی کرمانی از مخزن‌الاسرار نظامی گنجوی
نظامی گنجوی در شمار بزرگ‌ترین سرایندگان فارسیزبان است. قدرت شاعری او موجب شد بسیاری در اندیشه تتبع و پیروی از شیوه او برآیند. در این بین خواجوی کرمانی یکی از کامیاب‌ترین چهره‌هاست که توانست خمسه‌ای به روش پیر گنجه بسراید. روضه‌الانوار خواجو چنانچه خود او نیز اشاره کرده است به تقلید از مخزن‌الاسرار سروده شده است. این تأثیرپذیری در دو سطح لفظ و محتوا نمود دارد. یکی از مهمترین ابعاد تأثیرپذیری م...
[ 8 ] - معرفی و بازشناسی نسخۀ خطی مثنوی بهرام و بهروز از وقار شیرازی
مثنوی بهرام و بهروز از وقار شیرازی، منظومه‌ای تعلیمی و عرفانی در 1440 بیت است که در سدۀ سیزدهم هجری سروده شده و محتوایی تعلیمی و عرفانی دارد. از این مثنوی تاکنون یک نسخۀ خطی به کتابت میرزا ابراهیم، مشهور به آقا و متخلّص به صفا به دست آمده است. شاعر هدف خود را از سرودن این منظومه، بیان مسائل حکیمانه به زبان شعر بیان کرده و برای تحقق این هدف، از شیوۀ عطار و مولانا و نظامی تأثیر پذیرفته است. گسترۀ ...
[ 9 ] - بررسی ادراک واقعیت در اندیشۀ ناصرخسرو (بر پایۀ نظریۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو)
مکتب انسان‌گرایی یکی از سه شاخۀ مهم روان‌شناسی در سدۀ بیستم به شمار می‌رود. چهرۀ شاخص این مکتب، «آبراهام مزلو» نام دارد که کوشید برخلاف مکاتب دیگر، به بررسی بهترین نمونه‌های انسانی بپردازد. تأکید او در این زمینه بر رفتارهای مثبت و مبتنی بر واقعیت انسان بوده‌است. مزلو ریشۀ رفتارهای آدمی را در نیازهای او دانسته‌است و برای آن سلسله‌مراتبی پنج‌پله‌ای تعیین کرده‌است که شامل نیازهای فیزیولوژیکی، ایمن...
[ 10 ] - بررسی کارکرد اسطوره‌های حماسی و تاریخی در قصاید شهریار
یکی از مهمترین عناصر ادبی در توضیح و تبیین منظومههای فکری یک شاعر، اسطوره است. غالباً شاعران برجسته اسطورهساز هستند و به کمک این عنصر، بسیاری از داشتههای فکری خود را عینیت میبخشند. حضور و بروز اسطوره در شعر شاعران فارسیزبان از سابقهی دور و درازی برخوردار است که این امر، با توجه به پیشینهی غنی سرزمین ایران بدیهی مینماید. در این بین، شهریار عنایت ویژهای به این عنصر سودمند داشته است. در ج...
[ 11 ] - تأثیرپذیری تعلیمی روضه‌الانوار خواجوی کرمانی از مخزن‌الاسرار نظامی گنجوی
نظامی گنجوی در شمار بزرگ‌ترین سرایندگان فارسیزبان است. قدرت شاعری او موجب شد بسیاری در اندیشه تتبع و پیروی از شیوه او برآیند. در این بین خواجوی کرمانی یکی از کامیاب‌ترین چهره‌هاست که توانست خمسه‌ای به روش پیر گنجه بسراید. روضه‌الانوار خواجو چنانچه خود او نیز اشاره کرده است به تقلید از مخزن‌الاسرار سروده شده است. این تأثیرپذیری در دو سطح لفظ و محتوا نمود دارد. یکی از مهمترین ابعاد تأثیرپذیری م...
[ 12 ] - تحلیل حکایات اسرارنامه، بر پایۀ نظریۀ کانون روایت (درونی و بیرونی) ژنت
روایت‌شناسی رشته‌ای نوپا در عرصۀ نقد ادبی است و یکی از نمایندگان برجستۀ آن، ژرار ژنت نام دارد که توانست با طرح و تکمیل دو مقولۀ «وجه» و «لحن»، خوانشی نوین از کانون روایت ارائه دهد. در مقولۀ لحن، روایت با توجه به اینکه موقعیت راوی نسبت به رخدادهای روایت‌شده چگونه باشد، به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم میشود. تحلیل و بررسی این دو نوع روایی در یک متن ادبی، می‌تواند بازگوکنندۀ شگردهای یک نویسنده یا ...
[ 13 ] - بررسی شاخصه های تجربۀ اوج عرفانی در غزل های بیدل دهلوی بر اساس نظریّۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو
با استفاده از نقد روان‌شناسی که برای تحلیل متون ادبی به کار گرفته میشود، کنکاشی در لایه‌های زیرین شخصیّت صاحب اثر و متن آفریده‌شده از سوی او، صورت می‌گیرد. انسان‌گرایی یکی از مکاتب روان‌شناسی است که در آن به جنبه‌های مثبت انسانی توجه شده است. آبراهام مزلو به عنوان چهرۀ اصلی این مکتب، با ارائۀ نظریّۀ خودشکوفایی به توصیف انسان سالم و بالنده پرداخته است. تجربۀ اوج یکی از معیارهای اصلی نظریّۀ مذکور ا...
[ 14 ] - بررسی و تحلیل مؤلفههای غنایی منظومۀ «برزونامه» از شمسالدین محمد کوسج
یکی از آثار مهم حماسی به زبان فارسی، برزونامۀ شمسالدین محمد کوسج است. شاعر در این منظومه به شرح رویدادهای مربوط به برزو فرزند سهراب و اطرافیان او پرداخته است. اگرچه نگاه غالب در بروزنامه حماسی است، بازتاب ویژگیهای عاطفی که با ادبیات غنایی گره خورده است، به روشنی دیده میشود. از اینرو، در مقالۀ حاضر، مهمترین مؤلفههای غنایی برزونامه با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی- تحلیلی بررسی ش...
نویسندگان همکار