سیدسعید زاهد زاهدانی
دکترای جامعه‌شناسی، دانشیار گروه جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه شیراز
[ 1 ] - جنبش‌های بنیادگرایی دینی
اصطلاح بنیادگرایی دینی در مورد گروه‌‌های بستۀ مذهبی به‌کار می‌‌رود که جریان اصلی خود را، که از میان آن برخاسته‌‌اند، به دلیل سازش‌‌کاری یا غفلت، متهم به فراموشی اصول بنیادین مذهبی می‌‌دانند و آن را قبول ندارند و خود را نمایندۀ واقعی دین مزبور می‌‌دانند. در این مقاله، برای این‌که بتوان بنیادگرایی دینی را به‌منزلۀ جنبشی اجتماعی بررسی کرد، به استفاده از نظریه‌ای مناسب در زمینۀ جنبش‌های اجتماعی نیا...
[ 2 ] - گفتمان های پوشش ملی در ایران
معمولاً نخستین چیزی که فرایند نوگرایی در جامعههای سنتی نابود میکند، لباس سنتی است. امروزه غرب با تکیه بر رسانههای فراگیر و صنعتِ فرهنگ، دنیا را به سوی همسان سازی پیش میبرد که یکی از تجلیهای آن، پوشش مردم است. در جامعه امروزی از یک سو جهانی شدن و گسترش فرهنگ مصرفی و فرهنگ عامه پسند به دلیل ورود فرهنگ بیگانه، از سوی دیگر ورود زنان به عرصههای عمومی ، مسئله پوشش را مسئلهای غامض و مجادله بران...
[ 3 ] - آزادی در جامعۀ اسلامی از منظر فرهنگ: ارائة الگوی نظری- عملی زاهد
در پژوهش حاضر برای ارائۀ الگوی نظری- عملی زاهد در زمینۀ آزادی بر اساس دیدگاه اسلام تلاش شده است. سپس نحوة جاری شدن آزادی بر اساس این الگوی عملی در جامعۀ اسلامی بررسی شده و در نهایت تفاوت این نوع نگاه با مفهوم آزادی در جامعۀ سکولار غربی تبیین شده است. بدین منظور چیستی مسئلة نظری، اجتماعی و فرهنگی آزادی بر مبنای دیدگاه زاهد بیان شده و در ادامه با استفاده از الگوی نظری و عملی مذکور، چیستی و چگونگی...
[ 4 ] - نقدی بر دیدگاه «رئالیسم مفهومی خلاقانه» در کتاب «روششناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان»
هدف از مطالعه حاضر، نقد «رئالیسم مفهومی خلاقانه» به عنوان مدلی روش شناختی از علم اسلامی است. این مدل، ساختار علم متداول، در قَوارۀ مدرنیته و پسا مدرنیته، را نمی‌پذیرد و ساختار جدیدی از علم، متناسب با جهان بینی اسلامی را، در قالب یک پارادایم ارائه می کند که در صدر آن، اصالت جهان بینی و سنّت های لایتغیّر الهی قرار دارد. از محاسن این پارادایم، تخصیص مخزن علم، نزد پروردگار عالَم، برخورداری از یک سلسله ...
[ 5 ] - بررسی نگرش زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) شهر شیراز به ازدواج موقت
ازدواج یکی از سنت‌های مهم و پسندیده تمامی جوامع بشری است. در جامعۀ اسلامی ما ازدواج بر دو نوع است: ازدواج دائم و ازدواج موقت. اقدام به ازدواج موقعیت اجتماعی خود را ایجاب میکند و انتخاب یکی از این دو نوع ازدواج مشروع نیز موقعیت خود را می‌طلبد. مطالعه احکام خانواده در اسلام نشان می‌دهد که نظر شارع مقدس در صحه‌گذاشتن بر ازدواج موقت برای پیش‌گیری از رواج فحشا و در بسیاری از حالات، مقدمه یا تقویت ...
[ 6 ] - تحلیل جامعه‌شناختی نهضت جنگل با تأکید بر ایدئولوژی آن
تاریخ معاصر ایران مشحون از نهضتها و جنبش‌های اجتماعی خرد و کلان بوده است. این نهضتها بهندرت از دیدگاه نظریههای جنبش اجتماعی مورد تحلیل قرار گرفته است. نهضت جنگل که 9 سال پس از امضای فرمان مشروطه در سال 1294 ش آغاز گردید، از اولین حرکتهای ملت ایران در پاسخ به عدم تحقق آرمانهای انقلاب مشروطه بود. در این تحقیق با مروری بر نظریههای جنبش اجتماعی، نظریه زاهد برگزیده شد که تناسب بیشتری...
[ 7 ] - فرهنگ به مثابۀ رسانهای بین اراده و عمل جمعی(مطالعۀ تطبیقی فرهنگ اسلامی و سکولار)
جامعه از سه زیرنظام سیاست، فرهنگ و اقتصاد تشکیلشدهاست. اگر جامعه را به انسانی تشبیه کنیم، سیاست ارادۀ جامعه، فرهنگ فکر و اقتصاد اعضا و جوارح آن است. اراده با فکر، خواستِ خویش را پیشمیبرد و فکر برای اجرای منویات خود امکانات مادی را بهکارمیگیرد. از این رو، فکر به عنوان واسطی میان اراده و عمل، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در جامعه نیز فرهنگ همین نقش را بر عهده دارد. سیاست از طریق فرهنگ عمل م...
[ 8 ] - حیث وجودشناسانۀ ابژکتیویته از منظر گادامر
ابژکتیویته به عنوان ایدئال علوم - بهخصوص علوم انسانی - مورد نقد گادامر است چون تجربهای ازخودبیگانه در انسان شکل داده و سبب انسداد وجودشناسانه می شود. این ایدئال ناشی از تفوق نقد عقل محض کانت بر علم جدید و همچنین غفلت سنت فلسفۀ غربی از زبان است. هر چند دیلتای تلاش کرد با استفاده از سنت زبانی و هرمنوتیکی جایگاهی مختص علوم انسانی فراهم آورد، اما، به دلیل بنیان دکارتیاش و نیز تلقی ابزارگرایانه...
[ 9 ] - تحلیل ابژکتیویتۀ ماکس وبر در پرتو فلسفۀ استعلایی کانت
ماکس وبر حامل مهمترین پرسش فلسفیِ مجادلات روششناختی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بوده است: «معنا و ماهیت ”ابژکتیویته“ در علوم فرهنگی و اجتماعی چیست؟». او با گذر از دوگانۀ پوزیتیویستیِ ”آزادی ارزشی“ و ”حکم ارزشی“ و استفاده از اصطلاحِ ”ربط ارزشیِ“ طرح شده توسطِ مکتب نوکانتی جنوب غربی آلمان توانست مسیر ویژهای برای تاسیس علوم فرهنگی و ابژکتیویته آن فراهم آورد. اما فهم و تبیین جایگاه ”ربط ارزشی“ برای د...
[ 10 ] - آینده‌پژوهی فرهنگ زیست‌محیطی با روش اکتشاف و اعتباریابی سناریو (مورد مطالعه: شهر اصفهان)
در پژوهش حاضر به روش ترکیبی یا آمیخته، آینده‌پژوهی فرهنگ زیست‌محیطی ایران با اکتشاف و اعتباریابی سناریو در شهر اصفهان صورت گرفته و تحلیل یافته‌ها در دو سطح کیفی و کمی انجام شده است. در بخش کیفی که تکنیک گراندد تئوری مبنای اکتشاف سناریوها بوده، تجارب متخصصان زیست‌محیطی در نتایج تحلیل داده‌ها براساس مراحل سه‌گانه کدگذاری به‌کار رفته است. در مرحلة کدگذاری باز، بیش از 245 گزارة معنادار و 134 مفهوم ...
[ 11 ] - نقد و بررسی اندیشه اجتماعی محمدرضا حکیمی
نقد و بررسی اندیشه اجتماعی محمدرضا حکیمی چکیده محمدرضا حکیمی که از اندیشمندان مکتب تفکیک می باشد، با تکیه بر آیات و روایات، نظرات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی خود را در آثار متعددی منتشر ساخته است. در این مقاله به روش مطالعات کتابخانه ای و سندی به جمع آوری اطلاعات پرداخته ایم. از لحاظ نظری با توجه به ضرورتی که در قرن بیستم میلادی در بین مسلمانان برای تشکیل حکومت اسلامی احساس شد و با درنظر گرفتن ا...
[ 12 ] - بررسی جامعه‌شناختی نگارۀ پناه (1356) اثر محمود فرشچیان
مطالعۀ جامعه‌شناختی در هنر امکانات جدید و ممتازی را برای برنامه‌ریزان اجتماعی و اعضای جامعۀ هنری فراهم می‌سازد. بررسی جامعه‌شناختی تجربۀ محمود فرشچیان در خلق نگاره‌های شیعی که بعضاً با اقبال عمومی مواجه شده، علاوه بر فهم معانی آثار، یافته‌هایی برای خودآگاهی جامعۀ هنری و برنامه‌ریزان اجتماعی خواهد داشت و به پرسش‌های مهمی پاسخ خواهد داد: چگونه یک اثر هنری خود را به‌عنوان یک پدیدۀ فراگیر اجتماعی مط...
[ 13 ] - جراحی زیبایی مردان در تهران؛ بررسی دیالکتیکی عاملیت و ساختار مبتنی بر واقع‌گرایی انتقادی
این پژوهش با تکیه بر پارادایم واقع‌گرایی انتقادی، به زمینه‌ها، ساختارها و مکانیسم‌های اجتماعی مولّد جراحی زیبایی مردان در تهران و رابطه دیالکتیکی آنها با عاملیت انسانی پرداخته است. روششناسی پژوهش، بر مبنای روش سه مرحله‌ای توصیف، قیاس و پس‌کاوی «آمبر فلچر» استوار شده است. بدین منظور از دو دسته داده کمّی استخراج شده از پیمایش‌های ملّی پیشین و داده‌های کیفی به‌دست‌آمده از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساخت...
[ 14 ] - ﺣﺎﻓﻈﺔ ﺟﻤﻌﻲ و اﺑﻌﺎد آن: ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮردی ﺣﻮزة ﻋﻠﻮم دﻳﻨﻲ ﺷﻬﺮ شیراز
ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در اﻳﺮان ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﺎﻓﻈﺔ ﺟﻤﻌﻲ ﮔﺮوه ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻲ ﭘﺮدازد .ﻣﺘﻐﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ، ﺣﺎﻓﻈﺔ ﺟﻤﻌﻲ ﺣﻮزوﻳﺎن ﻣﺪارس ﻋﻠﻮم دﻳﻨﻲ ﺷﻬﺮ ﺷﻴﺮاز، ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ دوره ﺗﺎرﻳﺨﻲ آﻏﺎز ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻬﻠﻮی ﺗﺎ ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد .ﻣﺪل ﺗﺠﺮﺑﻲ و ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻫﺎی اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺣﺎﻓﻈﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﺎﻟﺒﻮاﻛﺲ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ .روﻳﻜﺮد ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻤﻲ و در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎی آﻣﺎری ﺑﺎ ﺷﻴﻮة ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻫﺪف ﻣﻲ ﭘﺮدازد .از ﻃﺮﻳﻖ ر...
[ 15 ] - بررسی و تحلیل موضوع و مضمون شیعی در نگاره‌های محمود فرشچیان
پس از سال‌ها غیبت موضوعات شیعی در نگارگری، محمود فرشچیان به‌عنوان یکی از سرحلقه‌های تحول در نگارگری معاصر تجربهای نو را در مواجهه با موضوع و مضمون شیعی آزموده است. تا حد زیادی، تجربه وی متمایز از مکاتب گذشته نگارگری در بازنمایی موضوعات شیعی بوده و جدا از اقبال عمومی الهام‌بخش برخی از نگارگران معاصر نیز شده است. بررسی مشخصات رویکرد اتخاذشده توسط هنرمند در مواجهه با موضوع شیعی، چیستی مضامین و تج...
نویسندگان همکار