سیدمحمدعلی ایازی
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی - واحد علوم و تحقیقات
[ 1 ] - جایگاه امام صادق(ع) درتفسیر قرآن با توجه به روایات تفسیری ایشان
یکی از مهم ترین راه های نشان دادن جایگاه انحصاری اهل بیت(ع)، بررسی و تبیین دانش‌هایی است که از آنان به ما رسیده و در ابعاد مختلفی در تفاسیر منقول از ایشان نمایان است. اهمیت این بررسی آنگاه روشن می‌گردد که به صورت تطبیقی انجام گیرد و با معاصران آن حضرات مقایسه شود. در میان ائمه (ع)، روایات منقول از امام صادق (ع) از کمّیت و تنوع بیشتری برخوردار است. باتامل دربیان متنوع امام صادق در ذکر معارف قرآ...
[ 2 ] - نظریه رهبری ( امامت)
مقاله حاضر به کاوشی پیرامون نظریه امامت درنحله های گوناگون اسلامی می پردازد. مسائلی چون چیستی ، چرایی و کیستی امامت در مشرب های کلامی اشاعره ، معتزله و امامیه مورد بررسی قرار می گیرد. ویژگی های رهبری و چارچوب های نظری مشروعیت قدرت در جامعه مسلمان ، به عنوان نقطه مرکزی پژوهش در این مقاله مطرح شده است. مطالعه نظریه پردازی های دانشیان اهل سنّت درخصوص بایستگی های شخصیتی مقام امامت که برمبنای تصویرتق...
[ 3 ] - مقصود از «تورات و انجیل» در قرآن
یکی از تعابیر پرتکرار قرآن در ارتباط با کتب آسمانی پیشین، «تورات و انجیل» است. پرسش اساسی این است که آیا این تعبیر ناظر به «کتاب مقدّس» است، یا منظور کتابهایی است که در زمان حیات حضرت موسی و عیسی (ع) وجود داشته است؟ ما دربارۀ مقصود این عبارت و تطابق آن با عهدین، دو دیدگاه رایج را بازشناختیم و کوشیدیم با استفاده از مطالعات متنی (شواهد درونی آیات) و زمینه‌ای (شواهد بیرونی) و فارغ از سوگیری‌های کل...
[ 4 ] - تأثیر باورهای کلامی بر افزوده‌های توضیحی مترجمان معاصر قرآن (فیض‌الاسلام و خرم‌دل)
یکی از مباحث هرمنوتیک به‌معنای عامّ، کاوش در مسائل روان‌شناختی و تأثیر مفسّر در فهم متون است. گذشته از اختلافاتی که هرمنوتیسین‌های سنّتی و مدرن و همچنین هرمنوتیسین‌های فلسفی ـ به‌عنوان شاخه‌ای از هرمنوتیک مدرن ـ در بایستگی یا ناشایستگی تأثیر باورهای مفسّر در فهم متن دارند، حال چه این اختلاف حقیقی یا صوری باشد، به‌اجمال فهمیده می‌شود که باورهای کلامی مفسّر در فهم متن دخالت دارند. در ترجمه‌هایی که متر...
[ 5 ] - نقد نظریه انحصار معجزه پیامبر (ص) در قرآن با رویکرد به تفاسیر معاصر
درباره پیامبر اسلام نظریهای است که میگوید آن حضرت معجزه‌ای به جز قرآن نداشته است. نگارنده در این گفتار این نظریه را نقد و بررسی کرده و ناصحیح بودن آن را نتیجه میگیرد. در این گفتار ابتدا پیشینه طرح این نظریه در میان دو گروه دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان تحلیل شده است و آنگاه ادله قائلین به این نظریه در قالب سه گروه آیات قرآن ناظر به اقتراحات کافران، رد روایات معجزات پیامبر و شیوه دعوت پیامبر...
[ 6 ] - داستان سلیمان و بلقیس و استناد به آن در جهاد ابتدایی
داستان سلیمان در سوره سبأ و نمل، یکی از بحث‌‌انگیزترین قصه‌‌های قرآن است. در این داستان مطالبی آمده که همگی شگفت‌انگیز و جای چون و چرای بسیار دارد. به‌عنوان نمونه، داستان گفت‌وگوی سلیمان با هدهد و تشخیص کفر کافران توسط هدهد و فرمانروایی ملکه سبأ که مورد پذیرش قرآن نیز قرار گرفته است و ... . اما یکی از مباحث بحث‌‌انگیز این داستان، شیوه رفتار آن حضرت با ملکه سبأ در جهت تهدید و اجبار بر دین است که...
[ 7 ] - تأملی پیرامون روایت کشتن یهودیان بنی‌قریظه در منابع تاریخ و تفسیر
قبیله بنی‌قریظه یکی از قبایل یهودی ساکن در اطراف مدینه بوده است که بارها توطئه کرده و به همراهی با مشرکین در جنگهای پیامبر، به مصاف با مسلمانان برخاسته است و در نهایت، عدهای از آنان نابود و عدهای دیگر مجبور به کوچ از آن سرزمین میشوند. قرآن داستان این گروه را در سوره احزاب به‌صورت فشرده و گذرا بیان کرده و به شکل ساده از کنار آن می‌گذرد، درحالیکه در میان مستشرقین و برخی نویسندگان معاصر، بحث...
[ 8 ] - گرایش عقلی و اجتهادی در تفسیر «من وحی القرآن»
یکی از مباحث مهم در تفسیر پژوهی، شناخت جایگاه عقل در فهم و استنباط نصوص دینی به‌ویژه قرآن کریم است. اهمیت و انتخاب «تفسیر من وحی القرآن» از میان تفاسیر معاصر شیعه به این دلیل است که در خردگرایی و عصری‌نگری و تحلیل و نقد اندیشههای پیشین، نقطه عطفی فرهنگی و قرآن‌پژوهی در میان تفاسیر معاصر است و در این عرصه، کاری جدید ارائه داده است. در این مقاله سعی شده پس از توضیح کوتاهی از شخصیت علامه فضل الل...
[ 9 ] - نقدی بر فواید تفسیر ترتیب نزولی
یکی از موضوعات مهم و در عین حال بحث انگیز و جنجالی در عرصه علوم قرآن، چگونگی گردآوری و تألیف این کتاب آسمانی و به دنبال آن تفسیر آن است. گروهی از علما و محققان علوم قرآنی بر این باورند که گردآوری و تألیف و ترتیب قرآن در حیات پیامبر انجام گرفته، و گروهی آن را به دوران پس از پیامبر، یعنی زمان حاکمیت خلفا منتسب دانسته و فرض را بر این گذاشته‌اند که جمع کنونی قرآن غیر توقیفی و پس از پیامبر انجام گرف...
[ 10 ] - مقایسه و نقد مفهوم مجاز از دیدگاه طباطبایی و شنقیطی
استعمال مجاز، کنایه، استعاره و دیگر محسنات بدیعی در قرآن، از بارزترین جنبه‌های اعجاز بیانی قرآن شناخته شده است. اغلب اهل بلاغت و ادب، بر آن اتفاق نظر دارند؛ اما در میان مفسران اختلاف دیدگاه در به‌کارگیری آن در قرآن است. علامه طباطبایی، مفسر شیعی از موافقان و شنقیطی، مفسر سلفی معاصر منکر استفاده از آن در قرآن است؛ هرچند هردو بر اصل بودن استعمال حقیقی الفاظ قرآن توافق دارند و حتی‌الامکان مجاز و ا...
[ 11 ] - فداء در الهیات پولسی: نقد مفسران و عالمان دینی بر آن
فداء را یکی از تعالیم اساسی پولس می‌دانند که بیشتر در رساله‌های غلاطیان و رومیان به طورگسترده‌ای طرح و بسط یافته است. این تعلیم بنیادین به مرور زمان در اندیشههای آنسلم و آکویناس به شکل آموزه‌ای منسجم در کنار دیگر آموزه‌های اصلی قرار گرفت. در دورة حاضر و با توجه به چرخش‌های الهیاتی، و این که سخن از الهیات پولسی در مقام مفسر و بنیانگذار دوم مسیحیت مطرح شده است، متفکران معاصر به تبیین این آموزه پ...
[ 12 ] - نقش قرائت قرآن در ترجمه و تفاسیر ایرانی در قرن دهم هجری قمری
فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تحقیقات علوم قرآن و حدیث» دانشگاه الزهرا(س) سال دوازدهم ، شماره1، بهار1394، پیاپی25 نقش قرائت قرآن در ترجمه و تفاسیر ایرانی در قرن دهم هجری قمری کریم پارچه‌باف دولتی [1] سیدمحمدعلی ایازی [2] سیدمحمدباقر حجتی [3] تاریخ دریافت:05/10/91 تاریخ تصویب:30/04/92 چکیده «علم قرائت» را میتوان یکی از مهمترین علوم قرآنی دانست که تأثیری مستقیم بر ترجمه...
[ 13 ] - علامه محمد حسین فضل الله و اندیشه همزیستی اجتماعی در تفسیر آیات قرآن
محمد حسین فضل الله از جمله مهمترین مفسران معاصر محسوب می شود که از حوزه جغرافیایی لبنان برخواسته و با هدف ارائه اصول کلی حاکم بر نظام اجتماعی اسلام، با شیوه ای تحلیلی و اجتهادی، آیات قرآنی را پردازش نموده است. این مقاله در چهار بخش به بررسی موضوع همزیستی اجتماعی به عنوان یکی از ظرفیت های نظام اجتماعی قرآنی پرداخته است. مهمترین یافته های این مطالعه از رهگذر استخراج مبانی گرایش به همزیستی اجتم...
[ 14 ] - ایزوتسو و نقد و بررسی دو اثر قرآنی وی
چکیده توشیهیکو ایزوتسو، زبان‌‌شناس معروف ژاپنی، تحقیقاتی ارزنده در‌حوزۀ قرآن‌پژوهی انجام داده است. وی برای نخستین بار، قرآن را به‌صورت مستقیم، از عربی به ژاپنی ترجمه کرد و از‌ره‌گذر این ترجمه، به نکاتی دقیق دربارۀ مفاهیم کلیدی قرآن دست یافت و موفق به تألیف دو کتاب مهم، یکی با‌عنوان خدا و انسان در قرآن و دیگری به‌نام مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن مجید شد. ایزوتسو در این دو اثر، بحث‌های معناشناس...
[ 15 ] - گونه های قصر یا حصر در قرآن کریم
در هر دعوت و پیام، شکل ظاهری و نفوذ آن در دل ها از عمده ترین و مهم ترین شیوه ها به شمار می رود. قصر یکی از مباحث مهم دانش معانی است که در شیوه های بلاغی قرآن نیز درباره آن سخن گفته می شود. قصر عبارت است از منحصر کردن مسندالیه در حکمی یا تخصیص دادن چیزی به چیز دیگر به شیوه ای مخصوص. این تخصیص به شیوه های خاص و مختلفی صورت می گیرد. در زبان عربی، نفی و استثنا قوی ترین و اصلی ترین شیوه تخصیص شمرده ...
[ 16 ] - تحلیل نظریه‌ها در کارکرد روایات تفسیری بر محور گونه‌شناسی روایات تفسیر نورالثقلین
ارزیابی روایات تفسیری به جهت تعیین دلالت و حجیت، به‌طور معمول از طریق روش استنادی پیمایش می‌شود. اما روش پی گرفته شده در این مقاله، ارزیابی و تحلیل آرای مفسران در استفاده از این روایات و بررسی کارکرد آنها مبتنی بر گونه‌شناسی روایات تفسیری در محدوده نورالثقلین، به روش میدانی است. به‌نظر می‌رسد این روش توانایی بیشتری در کشف واقعیت موجود روایات و کیفیت مشکل‌گشایی آنان در فهم داشته باشد. در این راس...
[ 17 ] - Opinions in as-Sahih min Sirat-in-Nabi
Analytical method has been known to be one of the most important methods in studying people`s manner of life. In the method, scientific principles and the norms for historical critique are used. One main work in the field has been known to be that of Seyyed J`afar Morteza Ameli, as-Sahih min Sirat-in-Nabi, in which scientific norms have been given to distinguish right traditions from the weak o...
[ 18 ] - اعجاز تاثیری قرآن با تأکید بر واکاوی «قتلی القرآن» ثعلبی
در سده‌های نخستین اسلامی- به اقرارِ کتابهایی چون «قتلی القرآن» ابواسحاق ثعلبی(م 427ق)- قرآن، چنان کشش و جذبه‌ای در مخاطبان برمی‌انگیخت و چنان در آنان اثر می‌گذاشت که مدهوششان می‌ساخت، اشک از چشمان‌شان جاری می‌کرد و در بسیاری از مواقع، اثرگذاری‌اش در حدی بود که سامعان و تالیان قرآن، جان به جان‌آفرین تسلیم می‌کردند. این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی و با تأکید بر کتاب قتلی‌القرآن ثعلبی- که حکایات آ...
نویسندگان همکار