علی راد
استادیار دانشگاه تهران - پردیس فارابی
[ 1 ] - حدیث «لا تُفضّلونی علی موسی»؛ رویکردها و نظریه معیار
افضلیت رسول خدا9 بر پیامبران پیشین، نظریه اجماعی شیعه و سنّی است، لکن بر اساس برخی از روایات نقل شده از رسول خدا9، چون «لا تُفضّلونی علی موسی7»، از تفضیل ایشان بر موسی7 نهی شده است. روایاتِ اسلامی در این موضوع دچار تعارض بوده و یکدست نیستند. حال، روایاتِ منع تفضیل با اجماع فریقین چگونه قابل جمع است؟ رویکردهای رایج میان حدیثپژوهان مسلمان در تحلیل این روایات چیست؟ مقصود اصلی رسول خدا9 از این روایت ...
[ 2 ] - اعتبار سنجی روایات فتنه بودن زنان
حداقل نُه گزاره در مساله فتنه بودن زنان در جوامع حدیثی شیعه و سنّی گزارش شده است. این احادیث، به دو گونه کلی، انتساب صریح فتنه به زنان و همنشینی با دیگر فتنه ها قابل تقسیم هستند. تلقی به قبول این متون به عنوان روایت و گزارش آنها در جوامع حدیثی مشهور فریقین، نشانگر یک باور تاریخی به محتوای این روایات در فرهنگ و اندیشه اسلامی است که تاثیرات جدی در نوع نگرش به شخصیت و کارآمدی زن از نگاه اسلامی داشته...
[ 3 ] - فرضیۀ خاستگاه هاجری اسلام، تحلیل و نقد
پاتریشیا کرون و مایکل کوک، در نظریۀ هاجریسم مدعی شده‌اند که اسلام، خاستگاه هاجری داشته است. این فرضیه می‌گوید که خاستگاه اصلی اسلام نه در شهرهای مکه و مدینه، بلکه در منطقه‌ای در شمال غربی شبه‌جزیرۀ عربستان بوده که از نظر تاریخی، به‌خصوص در منابع یهودی، محل سکونت هاجریان محسوب می‌شده است. استناد آنها در این فرضیه نیز بر یکسان بودن مهگرایه (هاجریان) و مسلمانان، تطبیق بعضی نام‌های ذکرشده در کتاب ...
[ 4 ] - قرآن و آموزة نامیرایی نَفْس
میرایی موجودات یکی از آموزه‌های مسلّم قرآنی است که در آیات متعددی دیده می‌شود. آیۀ «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ» مستند نظریۀ قرآنی در تبیین مؤلفه‌های این آموزۀ اعتقادی است و شایستگی استناد و ارجاع در فرجام‌شناسی قرآنی را دارد. تبیین دقیق این نظریه، مستلزم پاسخ به پرسش‌هایی چون ماهیت مرگ چیست؟ گسترۀ مرگ کدام است؟ متعلق و فرایند مرگ چیست؟ بر پایۀ این آیه و آیات هم‌مضمون آن است. برایند بررسی تفاسیر فریقین ن...
[ 5 ] - اعتبارسنجی روایت «کُلُّ بَنِی آدَمَ خَطَّاءٌ» و پیوند آن با آموزه گناه اولیه در مسیحیت
اعتبارسنجی روایت «کُلُّ بَنِی آدَمَ خَطَّاءٌ، وَ خَیْرُ الْخَطَّائِینَ التَّوَّابُونَ» و تبیین ارتباط احتمالی آن با آموزه گناه اولیه در آیین مسیحیت، مسأله اصلی مقاله حاضر است. اعتبار سنجی اسناد روایت نشان داد که صحت سندی آن به دلیل حضور انس بن مالک و علی بن مسعده، مخدوش است؛ چرا که بر پایه دیدگاه رجالیان، احتجاج به علی بن مسعده به علت عدم توافق ثِقات برصحت اخبار وی مشکوک است. دروغگو بودن انس بن مالک بر پایه برخی از مستندا...
[ 6 ] - احادیث مدفن آدم (ع)؛ تعارض و راهکارها
در موضوع مدفن آدم (ع) چهار نگره در متون اسلامی بازتابیده است؛ مکه، نجف، هند، بیت المقدس. دو مکان نخست در روایات امامیه، مکه و هند و بیت المقدس در منابع روایی- تاریخی اهل سنّت گزارش شده است. پذیرش یکی از این چهار نگره مستلزم نفی اعتبار از سایر نگرهها است لذا متون مذکور دچار تعارض درونی و تعارض بیرونی با یکدیگر در تعیین مدفن آدم (ع) هستند زیرا حداقل در سه حالت رابطه تباین میان آنها بر قرار است. ا...
[ 7 ] - خاورشناسان و تطورات هرمنوتیک تفسیری شیعه؛تحلیل انتقادی آرای تاد لاوسن
تاد لاوسن از خاورشناسان معاصر، در مقالۀ هرمنوتیک تفسیر پیشامدرن اسلامی و شیعی تلاش دارد گونه‌ها و تطور تاریخی رخ‌داده در هرمنوتیک تفسیر شیعۀ دوازده امامی را توصیف و ارزیابی کند. بر پایۀ این مقاله تفسیر امامیه از پدیداری تا دورۀ معاصر چهار گونه هرمنوتیک ولایت‌محور، مصالحه، عرفانی – باطنی (ناشنوایی هرمنوتیکی) و فلسفی – ولایی را گذرانیده است؛ چرخش هرمنوتیکی شیعه از امام به مفسر در تبیین قرآن و عجی...
[ 8 ] - کاربردهای تفسیری تناسب اسما و صفات الاهی در فهم آیات
درنگ در ویژگی تناسب در قرآن کریم، در فهم و تفسیر صحیح و استوار این کتاب آسمانی، نقشی اساسی داشته و برای دستیابی به ظرافت‌های معنایی و برخی اسرار آن، امری بایسته است. بر اساس مطالعات آماری، اسما و صفات الاهی، بدون احتساب اسم جلالة الله، قریب به دو درصد از واژگان قرآنی را به خود اختصاص داده‌اند و بیش‌تر این صفات در فرجام آیات و به شکل مزدوج – هم‌آیی دو صفت با یکدیگر- آمده‌اند. نظر به اعجاز بیانی ...
[ 9 ] - در جست و جوی «تفسیر القرآن» یونس بن عبدالرحمن؛ بازیابی، اعتبار و محتوا
یونس بن عبدالرحمن; از راویان شاخص شیعه، در دوره امام صادق،امام کاظم و امام رضا: است.جلالتِ مقام او نزد امامان:، گستره‌دانش دینی، ژرفای فهم، دلدادگی به اهل بیت:، استواری بر امامت، مکتوبات حدیثی متنوع ودر شمار اصحاب اجماع امامیه بودن، از جمله خصایص شخصیتی وی به شمار می‌رود. درمنابع رجالی و تراجم نگاری، اثری با عنوان «تفسیر القرآن» در کارنامه وی گزارش شدهاست. هر چند محدثان شیعه، در آثاری که تا قرن ...
[ 10 ] - گونه‌شناسی احادیث تفسیری؛ از نظریه تا تطبیق
تفسیر روایی، کهن‌ترین نظریه تفسیری قرآن به شمار می‌آید و پیشینه آن به عهد نبوی می‌رسد. از جمله مؤلفه‌های متمایز کننده این نظریه از سایر نظریه‌های تفسیری، مؤلفه منبع (روایت تفسیری)است. در این نظریه، سنّت یا حدیث، به عنوان منبع اصلی، به دو نوع «قرآن‌شناسی» و «تبیینی»قابل تقسیم است. احادیث تبیینیویژه‌تر از قرآن‌شناسی بوده و به روایاتی اطلاق می‌شود که حاوی آگاهی‌های متناسب و مؤثر در تبیین مدلول‌ها ...
[ 11 ] - روش شناسی تفسیر موضوعی در روایات اهل بیت ع
تفسیر موضوعی، عهدهدار استخراج و اکتشاف نظریۀ قرآنی از مجموعه‌ای از آیات است. میزان گستردهای از روایات تفسیری پیامبر9 و اهل بیت: مبتنی بر این رویکرد، ارائه شده است. تحلیل روششناختی این روایات، موجب آشکار شدن زوایای دیگری از تفسیر موضوعی شده و امکان به کار گیری این روشها را در قرآن، فراهم مینماید. در این مقاله، ضمن تحلیل روایات اهل بیت:، در تفسیر موضوعی، گونه‌ها و ویژگی‌های روش ایشان تبیین ...
[ 12 ] - بررسی معناشناختی تنظیر معنایی در تفسیر قرآن مطالعه موردی آیات سجده بر آدم
شماری از مفسران امامیه آیات سجده فرشتگان بر آدم7 را نظیر سجده برکعبه و یوسف 7 پنداشته و از برایند این تنظیر مفهوم و نوع سجده بر آدم7 را تبیین کردهاند. برابر این رهیافت منزلت آدم7 بهسان قبلهبودن کعبه و جمال بدیع یوسف7در منظر فرشتگان تجلی نمود و آنان را به سجده به سوی آدم 7 واداشت و شخص آدم7 مسجود حقیقی آنان نبود. مسئله اصلی این پژوهه نقد این تنظیر و سنجش مستندات آن بر پایه تنظیر معنایی صحیح د...
[ 13 ] - مبانی ادبی دلالت فرا سیاقی قرآن
[ 14 ] - نقد رویکرد سید قطب به عامل شخصیت‌بخش سوره‌های قرآن
یکی از مباحث مهم در زمینه شناخت سوره‌های قرآن، شخصیت مستقل آنهاست؛ بدان معنا که از لحاظ درونی کاملاً منسجم و از لحاظ بیرونی متمایز از دیگر سوره‌هاست. شاید بتوان گفت سید قطب اولین مفسری است که در این زمینه تلاش درخور توجهی به انجام رسانده و توانسته است شخصیت منسجم و متمایز هر سوره را تا حدودی نمایان سازد، اما در متن‌کاوی عبارات وی مشخص شد که تلاش وی از ضعف‌هایی نیز برخوردار است؛ چه آنکه مشخص نکرد...
[ 15 ] - ضوابط کارآمدی فعل معصوم در استنباط آموزه‌های دینی
فعل معصوم همچون گفتار ایشان یکی از اجزای سنت است و منبع مهمی برای استنباط آموزه‌های دینی به‌شمار می‌رود. بااین‌همه، این مؤلفۀ حدیثی، به‌دلیل ناشناخته ماندنِ ابعاد کارآمدی‌اش، آن‌چنان‌که‌باید، مورد توجه قرار نگرفته است. مقالۀ پیشِ‌رو کوشیده است با روش تحلیلی ـ اکتشافی، ضوابط مؤثر بر استنباط از فعل معصوم را کشف و تبیین کند و درنتیجه، زمینۀ گسترش استنباط از فعل معصوم را فراهم آورد. دستاوردهای این پژ...
[ 16 ] - تفسیر امامیه و پاسخ به شبهات داستان آدم(ع) در قرآن
داستان حضرت آدم(ع) در قرآن، هماره مورد تردیدها و ابهاماتی درباره اصل وجود تاریخی وی، احکام خاص شریعت حضرت آدم(ع) و پیامبری وی بوده است. بازپژوهی تفاسیر قرآن، نشان داد که در مجموع، سه دسته شبهه درباره شخصیت، شریعت و عصمت حضرت آدم(ع) وجود دارد. این شبهات در عصر حضور اهل بیت(ع) مطرح بودند و قرینه‌ای بر کهن بودن این شبهات است. مستندات روایی این شبهات، فاقد اعتبار لازم هستند و محتوای آنها متأثر ا...
[ 17 ] - گوینده و تناسب آیات « أَنِّی لَمْ أَخُنْهُ بِالْغَیْبِ ... وَ ما أ‌ُبَرِّئُ نَفْسِی...» در تفاسیر امامیه
آیات 53 ـ 52 یوسف به دفاعیه یکی از طرفین درگیر در قضیه کام‌جویی زنانه از یوسف× اشاره دارد. گوینده دفاعیه به «نفی تحقق خیانت در غیب» و «تمایل نفس اماره به سوء» برای توجیه برائت خود از قضیه کام‌جویی تاکید دارد. گوینده این دفاعیه و تناسب میان این دو بخش از دفاعیه گوینده به روشنی مشخص نیست. این مقاله به بازپژوهی و ارزیابی رویکرد تفاسیر امامیه در تعیین گوینده و تناسب این دو بخش دفاعیه است. نتایج پژو...
[ 18 ] - ریخت شناسی الگوی قرآنی ابتلای انبیا؛ تحلیل داستان ابراهیم (ع)
برابر رویکرد قرآن کریم حیات انسانی آمیخته با آزمون است و تعالی و تکامل انسانی، رابطه‌ای متقابل با آن دارد. پیامبران اسوه‌های عینی ابتلائات الهی هستند و هوشمندانه در قرآن گزینش و گزارش شده‌اند. مسئله اصلی این پژوهش ترسیم الگوی وحیانی ابتلای انبیا و تحلیل مؤلفه‌های آن با تأکید بر داستان حضرت ابراهیم (ع) در قرآن است. محورهای اصلی پژوهش، تبیین چیستی ابتلا و مؤلفه‌های آن، تحلیل آزمون‌های اصل...
[ 19 ] - ادله ادبی دلالت فراسیاقی قرآن
برخی از آیات قرآن کریم افزون بر معنایی که در ضمن فضای سیاقی و بافت زبانی افاده می‌کنند، قابلیت دلالت بر معانی دیگری با چشم‌پوشی از سیاق متنی را نیز دارا هستند که از این معانی در این پژوهش به مدلول فرا سیاقی یاد می‌شود. کشف چنین دلالت‌هایی در کنار پایبندی به اصول و ضوابط تفسیری، در سایه جداسازی و تقطیع گزاره‌های قرآنی و یا فرا نگری از تنگناهای سیاق متنی آیات امکان پذیر است. شیوه بیانی بی‌بدیل قر...
[ 20 ] - «نماز در معابد اهل کتاب» از نگاه فقه اسلامی دیدگاهها و نظریۀ معیار امامیه
در فقه اسلامی جواز تصرف، خلو از نجاست و تصویر از جملۀ شرایط مکان نمازگزار محسوب می‌شود؛ برابر رویکرد برخی از فقهیان اهل سنت و شیعه، این شرایط در معابد اهل کتاب مفقود است؛ زیرا از یک سو این اماکن وقف عبادت اهل کتاب و معمولاً دارای تصویر هستند و از سوی دیگر مبنای نسخ شرایع و نجاست اهل کتاب، مانع اعتبار این اماکن برای انتفاع معنوی است؛ از این‌رو اقامۀ نماز در آنها خالی از اشکال نیست. در پژوهۀ حاضر ...
[ 21 ] - شیخ مرتضی انصاری (ره) و ظواهر قرآن مبانی، شرایط حجیت و گسترۀ استناد
مسئلۀ اصلی این پژوهش، مبانی، شرایط حجیت ظواهر قرآن و گسترۀ استناد به آن در نظریۀ اصولی شیخ مرتضی انصاری (ره) است. این تحقیق به روش تحلیلی - انتقادی نظریۀ شیخ را تقریر و ارزیابی می‌کند. ایشان ضمن پذیرش حجیت ظواهر قرآن در مبانی اصولی خود، از آن در استنباط احکام شرعی از گزاره‌های قرآنی و روایی و نقد فتاوای فقیهان به‌ویژه اخباریان بهره برده است. عرفی بودن معنای ظاهری، عدم مخالفت معنای ظاهری آیه با ...
[ 22 ] - نقش سیاق در نظریۀ اصولی شیخ مرتضی انصاری
مسئلۀ اصلی این پژوهش تبیین و ارزیابی جایگاه و کاربرد سیاق در نظریۀ اصولی شیخ مرتضی انصاری است. وی ضمن پذیرش اعتبار سیاق در فرایند فقاهت، از آن دراستنباط حکم شرعی از گزاره‌های دینی و نقد فتاوای فقهی و استدلال‌های اصولی بهره گرفته است. شیخ انصاری در اعتبار سیاق به عنوان مستند حکم شرعی به ضوابطی چون وضوح دلالت، عدم تعارض با دلیل قوی‌تر و وحدت نزول قائل است. سیاق کلمات، جمله‌ها و آیات گونه‌هایی از ...
[ 23 ] - رویکرد آسیب شناسی ملاّخلیل قزوینی به روایات در شرح اصول کافی
احادیث معصومان در گذر تاریخ در معرض برخی از آسیبها بوده است. بررسی روشمند حدیث با هدف کشف این آفات و ارائۀ راهکارهای علاج آن، یکی از مهم‌ترین دانشهای مطرح در علوم حدیث است. این مهم در ارزیابی شرحهای منسوب به اخباریان و به ویژه شرحهای نوشته شده بر کتاب کافی اهمیت مضاعفی می‌یابد. ملاّخلیل قزوینی یکی از شارحان اصولکافی در عهد صفوی، در کتاب صافی، تعداد اندکی از احادیث را مبتلا به آسیب دانسته ...
[ 24 ] - مفسران معاصر امامیه و غرر قرآن؛ چیستی، رهیافت‌ها و گونه‌ها
آیاتی از قرآن به دلیل دارا بودن ویژگی‌های برجستۀ محتوایی و بیانی, مرجعیت و جامعیت خاصی در تبیین آموزه های قرآنی یافته و به مرور از شهرت، فراوانی ارجاع و استناد در احادیث و اقوال مفسران برخوردار شده‌اند. در برخی از تفاسیر معاصر امامیه از این آیات، به عنوان «آیات غُرر» یاد شده و معارف ژرفی از درونمایۀ آنها استخراج شده است. علی‌رغم استناد به آیات غرر، ماهیت، ملاک‌ها و شاخصهای انتخاب این آیات بیان ...
[ 25 ] - روایت زیبایی یوسف (علیه السلام) در منابع حدیثی امامیه؛ مستندات و آسیبها
چکیده دو مسئله اصلی این پژوهش عبارت‌اند از: رهیافت جوامع حدیثی امامیه به آموزه زیبایی فوق‌العاده یوسف7 چیست؟ و مستندات روایی این آموزه از چه میزان اعتبار برخوردار است؟ برای پاسخ به این مسائل، احادیث این آموزه در میراث حدیثی امامیه را به روش تخریج ـ بازیابی، استخراج و طبقه‌بندی کردیم و به چهار حدیث معیار دست یافتیم که می‌توان آنها را به دو گونه «یوسف، زیباترین مخلوق» و «زیبایی یوسف، پاداش مؤمنا...
[ 26 ] - گفتمان کاوی تفسیر شیعه در کوفه؛ بازپژوهی اندیشه های تفسیری "سعید بن جبیر"
کارکرد موثر روش "گفتمان کاوی تاریخی" در حوزه ی مطالعات دینی و به طور خاص در حوزه ی تفسیر قرآن، ما را بر آن داشت تا به تحلیل گزاره های تفسیری سعید بن جبیر در جایگاه یکی از مفسران تاثیرگذار شیعه در کوفه بپردازیم. کاربست این روش، نشان داد روح حاکم بر تفسیر سعید گفتمان های "تاریخی" و "فقهی" است که با مضامین شیعی پیوند خورده، ساخت بیانیِ این گفتمان ها نیز یا پرسمانی و یا غیرتاویلی است؛ اولی ناظر به و...
[ 27 ] - مبانی ادبی - زبان شناسی جری و تطبیق در تفسیر قرآن
تعمیم مفاهیم قرآنی و انطباق آنها درطول زمان بر شرایط و مصادیق جدید یکی از قواعد مهم تفسیری است که به جری و تطبیق شهرت دارد. اختصاص بخش مهمی از روایات تفسیری شیعه به این موضوع از یک طرف و نقدها و طعن‌های برخی مخالفان بر این گونه روایات از طرف دیگر و نیز ارتباط وثیق این مسئله با خاتمیت و جاودانگی قرآن، مبناشناسی و تحلیل درست این قاعده ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، مبانی...
[ 28 ] - رابطة متقابل جامعه و ابتلاءهای اجتماعی پیامبران (تحلیل موردی داستان ابراهیم)
طبق رویکرد قرآن کریم، حیات انسانی آمیخته با آزمون است و تعالی و تکامل انسانی رابطه‌ای متقابل با آن دارد. پیامبران اُسوه‌های عینی ابتلاءهای الهی بودند و گزارش ابتلاء ایشان در قرآن با گزینشی هوشمندانه انجام شدهاست. برابر فرضیة این پژوهش، پدیداری ابتلای پیامبران رابطه‌ای متقابل با شرایط فردی و اجتماعی آنان دارد. بنابراین، آزمون پیامبران متناسب با گفتمان جامعة روزگار آنان بوده‌است و شناخت این گفتم...
[ 29 ] - به‌گزینی راه حلهای رفع مسائل در فرایند خط‌مشی‌گذاری فرهنگی بر پایۀ تقوا در آموزه‌های قرآنی
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی، دسته‌بندی و اولویت‌بندی راه حلهای رفع مسائل در فرایند خط‌مشی‌گذاری فرهنگی بر پایۀ تقوا در آموزه‌های اجتماعی قرآن کریم انجام شد. روش: جامعۀ آماری این تحقیق را خبرگان و فقهای برگزیدۀ دینی تشکیل می‌دهند که از بین آنها بر اساس روش ترکیبی (کیفی- کمّی)، 21 نفر برای‌گردآوری اطلاعات در مرحلۀ اول (هفت نفر برای مصاحبه عمیق و 14 نفر برای تشکیل پنج جلسۀ کانونی) و 12 نفر در م...
[ 30 ] - نقدی بر مقاله «بازنگری در حضور مریم (س) در قرآن»
سلیمان علی مراد در مقاله «بازنگری در حضور مریم (س) در قرآن» به بررسی انتقادی خاستگاه طرح داستان مریم (س) در قرآن پرداخته است. وی با کاوش در منابع مسیحی و اساطیر یونان و تطبیق آنها با تفاسیر قرآن و کتب تاریخی قرون میانی اسلام، به‌ویژه آثار جاحظ، به این نتیجه رسیده است که منبع نقل بخش کرامت عیسی (ع) (بارورکردن درخت خشکیده) در داستان مریم (س) در قرآن، انجیلِ شبیه متی و افسانه لتو بوده است. وی این ...
[ 31 ] - تحلیل انتقادی دیدگاه یوری روبین در اقتباس آیۀ «کُونُوا قِرَدَةً خاسِئینَ» از کتاب مقدس
یوری روبین در پژوهش خود با عنوان «بوزینگانی راندهشده باشید: مسخ بنیاسرائیل به بوزینه و پسزمینۀ کتاب مقدس و میدراشی آن» بر پایۀ ادلّه و شواهدی و با استفاده از روش مقایسه‌ای ـ تحلیلی، داستان مسخ شدن «اصحاب سبت» در قرآن را برگرفته از داستان «منّ و سلوی» در کتاب مقدس دانسته است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ انتقادی به ارزیابی دیدگاهها و مستندات روبین پرداخته و ضمن ردّ ادّعای وی با استفاده از آیات ...
[ 32 ] - .کارکرد اسطوره شناسی به مثابه ابزاری میان رشته‌ای در حوزه‌ی نقد و تحلیل حدیث
بیش از دو قرن است که تغییر زاویه‌ای اساسی در نگاه به اسطوره پدید آمده. اسطوره دیگر در تعاریف اصطلاحی داستان-هایی خیالی پنداشته نمی‌شود. اسطوره‌شناسی امروزه شاخه‌ای علمی است که دایره‌ی فعالیتش به طور کلی خلاصه در دو حوزه‌ی تحلیل‌محتوا و تحلیل‌ساختارمی‌شود. در بعد تحلیل‌محتوا اسطوره‌شناس به دنبال کشف باورها، آرزوها و آرمان‌های گروه‌های مختلف انسانی است تا با پیجویی آنها به نحوه‌ی تجلی یافتن این آ...
[ 33 ] - مطالعۀ تحلیلی سیر پژوهش‌های غربی در حدیث امامیه
bbb
[ 34 ] - داستان قتل غلام توسط خضر؛ تحلیل و ارزیابی رهیافت های تفسیری
آیات 74 و 80 سورۀ‌کهف از نمونه آیاتی به‌شمارمی‌روند که در نگاهی سطحی با برخی از مبانی‌اعتقادی و -تشریعی‌اسلام هم‌سو نیستند.حکم به‌قتل‌غلام یا نوجوانی کم سن و سال پیش از اثبات‌جرم او و توجیه این‌عمل با قرائنی چون علم به کافر شدن وی در آینده یا ترس و اکراه از وقوع این‌رخداد، اساسی‌ترین اشکال ظاهری این‌آیات است. برخی از مفسران کوشیده‌اند تا با بهره‌مندی از رهیافت‌های‌روایی،ادبی، فقهی، کلامی و عرفا...
[ 35 ] - آیه سجده بر یوسف(ع) در تفاسیر امامیه؛ رهیافت ها و نظریه معیار
نظریه ثابت و معیاری میان مفسران امامیه در رفع تعارض ظاهر آیه «وَ رَفَعَ أَبَوَیْهِ عَلَى ٱلْعَرْشِ وَ خَرُّوا لَهُ سُجَّدًا» با آیات حرمت سجده بر غیر خدا و آیات لزوم تعظیم والدین، وجود ندارد لذا رهیافتهای متنوع ادبی، روایی، تاریخی، فقهی، کلامی و عرفانی در تفاسیر آنها دیده می‌شود. شماری مسجود را الله و سجده را سجده شکر و طاعت دانسته‌اند. دسته دیگر مسجود را یوسف(ع) و سجده بر او را غیر اختیاری یا تحیّت دانسته‌اند. برخ...
[ 36 ] - نقد مبانی و اندیشه های حدیثی ابن قرناس با تأکید بر کتاب «الحدیث و القرآن»
قرآن‌بسندگی، گرایشی اسلامی با پیشینه‌ای کهن است که پیرامون حجیت و گستره نقش سنت و روایات دینی در فهم قرآن، مبانی ویژه‌ای دارند و در دوران متأخر نیز بروز قابل توجهی داشته‌اند. از جمله قرآنیون سعودی معاصر اهل‌سنت، ابن‌قرناس است که با مناقشه در روایات، میراث حدیثی مسلمین را فاقد اعتبار دانسته و قرآن را تنها منبع شایسته اخذ دین برشمرده است. او در سرتاسر کتاب الحدیث و القرآن، بر این امر پایبند بوده ...
[ 37 ] - روش فریقین در تفسیر آیه 25 سوره انفال
آیه 25 سوره انفال، یکی از آیات مورد توجه در تفاسیر فریقین است. بررسی رویکرد مفسران در تفسیر این آیه به روشنی بیانگر آن است که مفسران برای بازکاوی و فهم مدالیل کلام الهی از روش‌های مختلفی بهره جسته و در این زمینه از روش و الگوی مشخصی پیروی نکرده‌اند؛ بلکه هر کدام بر اساس مبانی و اصول مورد پذیرش در نزد خود، به روشی روی آورده‌اند. این آیه از سه بخش تشکیل شده که بخش اول یعنی «وَاتَّقُواْ فِتْنَةً» و میانی ی...
[ 38 ] - شناسایی مسائل فرهنگی در فرایند خط‌مشی‌گذاری در پرتو آیات قرآن کریم و بر پایۀ تقوا
هدف: هدف محققان در این پژوهش، شناسایی، دسته‌بندی و اولویت‌بندی مسائل فرهنگی در فرایند خط‌مشی‌گذاری با توجه به آموزه‌های اجتماعی قرآن کریم بود. روش: جامعۀ آماری تحقیق را خبرگان و فقهای برگزیدۀ دینی در مقطع خارج فقه تشکیل می‌دهند که از بین آنها بر ...
[ 39 ] - واکاوی نسخه خطی تفسیر جلالی اثر جلال الدین رئیس العلماء شیرازی
ضرورت شناخت میراث تفسیری شیعه، بر کسی پوشیده نیست. یکی از راه‌های تبیین آموزه‌های حیاتبخش قرآنی، واکاوی تفاسیر است. با شناسایی بیش از 100 مفسر از مدرسه تفسیری فارس، در 15 قرن، با جلال الدین رئیس العلماء شیرازی(1294-1371ق) و «تفسیر جلالی» آشنا شدیم. تنها نسخه این مجموعه تفسیری، متعلق به کتابخانه خانقاه احمدی شیراز است. این تفسیر، ترتیبی، و شامل 15 جزء از قرآن کریم است. ...
[ 40 ] - aaa
bbb
[ 41 ] - تحلیل و ارزیابی آرای خاورشناسان درباره «غلو» و «تقیه» در میراث حدیثی امامیه
اصالت، اعتبار و خاستگاه حدیث شیعهاز مباحث اساسی و پربسامد در مطالعات حدیثی خاورشناسان استکه در این میان، موضوع «تقیه» و «غلو» به دلایلی چند مورد توجه ایشان قرار گرفته است؛ بررسی و مطالعه تاریخی جامعه اولیه شیعه و تأکید بر وجود مؤثر و گسترده این دو عنصر در آن زمان، از این دلایل مهم است. تردیدافکنی در اعتبار روایات شیعه...
[ 42 ] - Chlkowski’s Notion of Shia Mourning Rituals A Critique of Chlkowski`s Notion in the Collection of ‘Shi’ism
The present paper is critique of the article “Popular Shi’i Mourning Rituals” (Article 44) from Shi’ism collection written by Dr. Chlkowski. Although his viewpoint upon Shi’i mourning rituals is written impartially, like the viewpoint of a lot of orientalists it has some deficiencies. With a descriptive statement, he explains the mourning rituals in different Shiite regions around the world. Hi...
[ 43 ] - جایگاه آموزه قرآنی ولایت در تفاسیر مفسران مدرسه تفسیری فارس
بدیهی است که آموزه قرآنی ولایت، یکی از عوامل نجاتبخش و هدایت‌آفرین در طول تاریخ بوده است. با کاوش در بستر تاریخی به پهنای 15 قرن، موفق به شناسایی بیش از 110 مفسر، و281 اثر تفسیری ریز و درشت از مدرسه تفسیری فارس شدیم. از بین این آثار، 82 اثر متعلق به تفاسیر موضوعی است و از بین این موضوعات، 11 مورد، اختصاص به آموزه قرآنی "ولایت" دارد، که در قالب عناوین مختلف چشمنوازی مینماید. رهیافت پژوهش آن اس...
[ 44 ] - احادیث طوال در میراث مکتوب سدۀ نخست هجری
متون حدیثی بلند یا احادیث طوال مسئله‌ای قدیم اما هم‌چنان چالش‌برانگیز در حدیث‌پژوهی بوده است. احادیث و اخبار بلند به‌جامانده از سدۀ اول با ابهامات متعددی روبرو هستند. شاید مهم‌ترین آنها این است که این احادیث چه‌گونه ثبت و ضبط می‌شدند و اگر از ابتدای صدور به این بلندی نبوده‌اند، متن فعلی چه‌گونه شکل گرفته است. شاید یکی از بهترین نمونه‌های موجود، روایات بلند کتاب سلیم بن قیس هلالی باشد که بیش...
نویسندگان همکار