معصومعلی پنجه
استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
[ 1 ] - جنگ، صلح و ازدواج: روابط خُمارویه طولونی (حک. 270-282ﻫ) با خلافت عباسی
این جستار در پی تبیین و تحلیل روابط دولت خودمختار محلی مصر و شام، طولونیان با خلافت عباسیان در دوره امارت خمارویه (270-282ﻫ) است. روابطی که با جنگ شروع شد و با صلح و ازدواجی سیاسی ادامه یافت. پیروزی طولونیان بر عباسیان در جنگ طَواحین بازگشت سلطه طولونیان بر شام و گسترش قلمرو آنان در جزیره را در پی داشت. نمایش اقتدار خمارویه در شام و جزیره، عباسیان را ناچار به پذیرش صلح، و تن دادن به حکومت وی و ...
[ 2 ] - شورش و گروش: قبطیان مسیحی و حاکمان مسلمان در مصر سده های دوم و سوم هجری
در فاصله سال های 107 تا 216 هجری سلسله شورش هایی از سوی قبطیان مسیحی علیه حاکمانمسلمان اموی و عباسی شکل گرفت. در این مقاله زمینه، عوامل و پیامدهای این شورش ها بررسی شدهاست. تغییرات تدریجی در نظام مالی و زمین داری در عصر اموی، که از امارت عبدالعزیز بن مروان درمصر آغاز شده بود و در خلافت هشام بن عبدالملک تکمیل گردید، افزایش میزان مالیات ها و درنتیجهشورش های قبطیان را در پی داشت. این شورش ها نه تن...
[ 3 ] - گروش قبطیان به اسلام در دوره ممالیک بحری: زمینه ها، علل و پیامدها
مصر در عصر ممالیک بحری در چندین مرحله شاهد گروش قبطیان مسیحی به اسلام بود.سلطة قبطیان بر دواوین حکومتی نفرت و انزجار علما و توده های مسلمان را برانگیخت و در چند برههشورش های توده های مسلمان را درپی داشت. این شورش ها امیران مملوک را وادار به صدور فرمان هاییبر جامعة قبطی کرد. در واکنش، شماری از قبطیان سعی کردند با « الشروط العمریه » در جهت اعمالگروش ظاهری به اسلام خود را از قید و بندهای این مقررا...
[ 4 ] - خطط نگاری در مصر اسلامی
حجم عظیمی از معلومات تاریخی، جغرافیایی و ادبی مصر اسلامی در آثاری فراهم آمده، که به شیوه خطط نگاشته شده‌اند. این شیوه تاریخنگاری در مصر با ابن عبدالحکم آغاز شد، با مقریزی به اوج خود رسید و با علی پاشا مبارک روی به افول نهاد. در این نوشتار در سه بخش، خطط نگاری پیش از مقریزی، خطط مقریزی و خطط نگاری پس از مقریزی به معرفی و بررسی کتب خطط و جایگاه خطط نگاری در تاریخ نگاری مصر اسلامی پرداخته شده است.
[ 5 ] - نظام سیاسی، تشکیلات و سازمان های حکومتی طولونیان
دولت طولونیان (254-292ق) از جملۀ دولت های کوچکی بود که در دوران ضعف و تجزیۀ خلافت عباسی در سرزمین باستانی مصر پاگرفت. از آنجا که هردولتی برای ادارۀ قلمرو خویش نیازمند نظام دیوانی کارآمدی است، امرایطولونی، به ویژه احمد و خمارویه، نیز علاوه بر حفظ دیوا ن ها و سازمان های موجود که به تدریج از آغاز ورود اسلام در مصر شکل گرفته بود، اقدام به تأسیس دیوان ها و سازمان های جدیدی کردند. در این نوشتار سعی ش...
[ 6 ] - سیمای زنگیان در التاریخ الباهر ابن اثیر: جانبداری یا بی‌طرفی؟
التاریخالباهر فی‌الدولةالاتابکیة نوشتۀ ابن اثیر (د.۶۳0 ﻫ.) یکی از نمونههای برجستۀ تاریخهای دودمانی در سنت تاریخنگاری اسلامی است و در آن، زندگی و شخصیت اتابکان زنگی و رویدادهای عصر ایشان در جزیره و شام گزارش شده است. در این مقاله گزارشهای ابن اثیر از اتابکان زنگی، به صورت جدا از یکدیگر ارزیابی شده تا نشان داده شود که تصویر وی از زنگیان بیطرفانه است یا جانبدارنه...
نویسندگان همکار