فاطمه اروجی
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه تبریز
[ 1 ] - ساخت دفاع شهری ماوراءالنهر در قرون نخستین اسلامی
تلاش برای دستیابی به امنیت بهعنوان یکی از مهم‌ترین نیازهای انسان در طول تاریخ، با انواع وسایل دفاعی صورت می‌پذیرفت. اقدامات دفاعی که به منظور تضمین استقلال، حفظ تمامیت و امنیت ارضی و حراست از مردم خود در مقابل هرگونه تهاجم دشمن صورت می‌گیرد، به دو صورت نظامی و غیرنظامی است که امروزه به ترتیب دفاع عامل و دفاع غیرعامل نامیده می‌شود. اقدامات دفاع غیرعامل که در تأمین امنیت شهرها امری مهم محسوب می...
[ 2 ] - روابط فتحعلی شاه قاجار با شاهزادگان و امرای گرجستان بر اساس اسناد فارسی و روسی (آرشیوهای روسی و گرجی)
با روی کارآمدن فتحعلی شاه قاجار (1212-1250ه.ق/1798-1834م ) تغییری در رویکرد سیاست ایران نسبت به گرجستان روی نداد. فتحعلی شاه به تأسی از سیاست آقا محمدخان (1210- 1211ه.ق/1795-1797م) سعی نمود تا حاکمیت ایران را بر سرزمین گرجستان حفظ نماید. او ابتدا از طریق مکاتبه با شاه گرجستان ـ گرگین خان ـ از او خواست تا به تابعیت ایران درآمده و از اطاعت روسها خارج شود وکماکان در تخت گرجستان برقرار باشد، و در غ...
[ 3 ] - زمینه‌های همگرایی در مناسبات مسلمانان و زرتشتیان در منطقه فارس (دوره آل بویه 447-322 ق)
یکی از تحولات مهم پس از فتوحات اعراب، گسترش تدریجی اسلام و در نتیجه تبدیل مسلمانان به جمعیت غالب در سراسر فلات ایران بود. با این وجود به گواهی منابع مختلف در برخی مناطق مانند فارس عده‌ی زیادی از زرتشتیان بدون تمایز خاص با مسلمانان، زندگی نسبتاً آرام و مسالمت‌آمیز همراه با همگرایی را سپری می‌کردند. در شکل‌گیری این وضعیت زمینه‌ها، علل و مؤلفه‌های چندی اثرگذار بوده‌اند. سیاست همراه با تساهل و تسام...
[ 4 ] - حیات اجتماعی اقلیت‌های دینی در دوره آل‌بویه
چکیده دولت آل بویه در سه حوزه جغرافیای متفاوت با تشکیلات درباری و دیوانی، فضای تساهل و تسامح، فرصتی را برای فعالیت تمام اقشار مختلف اجتماعی، از جمله سایر ادیان بزرگ الهی که تقریبا در اکثر مناطق ایران این دوره به صورت پراکنده بودند، فراهم آورد. حاکمان آل بویه از اقلیت‌های دینی به ویژه گروه نخبه و برگزیده حمایت کرده و از آنان با توجه به تخصص و کارایی‌شان در بخشهای مختلف سیاسی- اجتماعی، در مناص...
[ 5 ] - بررسی تحول مؤلفه‌های هویت ملی از منظر اندیشه سیاسی در ایران (از اسکندرغاصب تا اسکندر ذوالقرنین)
چکیده اسکندر مقدونی به عنوان برجسته‌ترین دشمن ایران زمین سهم مهمی در ادبیات حماسی فارسی دارد. پرداخت جامع و مفصل فردوسی، داراب نامه ی طرسوسی، داراب نامه ی بیغمی و ده ها متن دیگر به زندگی و کارهای او، بخشی از این سهم را شامل می شود. اما این شخصیت تاریخی که درکشورگشایی و نظامی گری به اسطوره ای درادبیات ملل بدل شده، در ادبیات فارسی جایگاهی دوگانه دارد؛ رویه ی نخست آن مربوط به متونی است که عمدتا پی...
[ 6 ] - نقش اقلیت‌های دینی در حیات اقتصادی عهد آل بویه
چکیده در مقاله حاضر تلاش می‌شود زمینه مشارکت و سهم اقلیت‌های دینی مسیحی، یهودی، زرتشتی و صابئی در فعالیت‌های اقتصادی این دوره در ابعاد تجارت و بازرگانی، مالکیت و زمینداری و صناعت و حرفه‌های کارگاهی نشان داده شود. با توجه به سیاست تساهل و تسامح دینی امرای آل بویه نسبت به اقلیت‌های دینی، به نظر می‌رسد، نقش و جایگاه و میزان مشارکت و کامیابی اقلیت‌های دینی در این عرصه، نسبت به دوره‌های قبل و بعد ای...
[ 7 ] - جایگاه آل‌بریدی در مناسبات سیاسی آل‌بویه و خلافت عباسی پیش از فتح بغداد (328 - 334 ق)
ظهور آل‌بویه در پهنۀ سیاست ایران تأثیرات فراوان و درازمدتی در تحولات سیاسی ـ فکری جهان اسلام داشت هرچند آنان، در تثبیت اقتدار خود، از طرف خلافت عباسی و آل‌زیار با تهدیدهای فراوانی مواجه بودند. از راهبردهای آل‌بویه برای مقابله با این تهدیدها اتحاد با خاندان‌های قدرتمند منطقه‌ای بود. بریدیان از خاندان‌های قدرتمند ایرانی‌نژاد و شیعه‌مذهبی بودند که اهواز، بصره، و واسط را تحت سیطرة خود داشتند. آنان ...
[ 8 ] - تأثیر ناامنی بر فرایند زوال شیراز در نیمة دوم حکومت آل بویه (372-447ق)
در پی انتخاب شیراز به مرکزیت سلسلة آل بویه این شهر برای مدت حدود پنجاه سال دوره‌ای از رشد و شکوفایی را شاهد بود، اما در پی بروز مشکل جانشینی و درگیری بر سر تصاحب تاج‌وتخت، پس از مرگ عضدالدوله، زمینة آشفتگی و انحطاط شهر فراهم شد. به علت نبود قاعده و قانون مورد اتفاق جهت انتخاب جانشین، هرکدام از امیران در ابتدای حکومت خود با مدعی و یا مدعیانی روبه‌رو شدند. در نتیجه دوره‌ای طولانی از ناامنی و بی...
[ 9 ] - The role of waqf in the development of scientific and medical centers in the Buyid era
By the establishment of the Buyid government in the western half of Iran in the fourth century AH, social and urban institutions were supported. These institutions were mainly established based on waqf in the form of scientific centers (Dar al-Ilms –academies- and libraries) and hospitals to provide remedial and educational services. The present paper attempts to investigate the role of the waq...
نویسندگان همکار